Twee genadeloze gedachte-experimenten van Björn Lomborg en James Trefil.

Stel u voor dat de dokters op een spoedafdeling geen prioriteiten meer zouden stellen, en alle patiënten gewoon in chronologische volgorde zouden behandelen. Stel u bovendien voor dat ze af en toe wél voorrang zouden geven aan de patiënten van wie de familie het meeste lawaai maakt. Dat zou niet alleen onrechtvaardig zijn, het zou ook heel wat levens kosten.

Het gedachte-experiment is van de Deense statisticus Björn Lomborg, die eerder dit jaar een aantal vooraanstaande economen samenbracht om de grootste tien wereldproblemen te rangschikken, in volgorde van prioriteit. Als de problemen talrijk zijn en de middelen beperkt, zoals dat in deze wereld helaas het geval is, moeten we volgens Lomborg harde, maar zo rechtvaardig mogelijke keuzes maken, na zorgvuldig alle kosten en baten tegen mekaar te hebben afgewogen: ‘Wie goed wil doen, moet zich afvragen: hoe kan ik het meeste goed doen?’

Na een week discussie kwam het panel tot een consensus, de Copenhagen Consensus. Aan welke problemen zouden rijke landen de grootste voorrang moeten geven? Op 1: de strijd tegen aids. Op 2: ondervoeding en honger. Op 3: het afschaffen van subsidies en handelstarieven. Op 4: de strijd tegen malaria. Het Kyoto-protocol, dat de opwarming van de aarde moet afremmen, bengelde helemaal onderaan de lijst: gelet op de andere prioriteiten geldt dat volgens het panel als een slechte investering.

Het spreekt vanzelf dat het initiatief van meet af aan omstreden was. Sinds Lomborg in zijn boek The Skeptical Environmentalist grote vragen durfde te stellen bij wat hij ‘de groene litanie’ noemt, is alles wat hij onderneemt bij voorbaat verdacht. Beleidsmakers, academici, journalisten en andere geïnteresseerden die zich een oordeel willen vormen op basis van argumenten, kunnen zich nu Global Crisis, Global Solutions (Cambridge University Press) aanschaffen, een kloek naslagwerk waarin Lomborg alle informatie over de Copenhagen Consensus heeft gebundeld.

Het uitgangspunt waar Lomborg meestal op wordt afgerekend, is – bruut samengevat – dat hij het welzijn van de mens verkiest boven het welzijn van de planeet. Dat doet ook de Amerikaanse fysicus James Trefil in zijn boek Human Nature (Times Books, Henry Holt and Company), een ‘blauwdruk om de aarde te managen, door mensen, voor mensen’. Ook Trefil gaat genadeloze dilemma’s niet uit de weg. Neem nu DDT, het pesticide dat decennialang op grote schaal werd gebruikt, en sinds de jaren zeventig bij ons verboden is. Trefil vraagt ons om even het volgende gedachte-experiment te doen.

Stel u voor dat we, toen DDT werd ontdekt, precies hadden geweten wat de kosten en baten ervan zouden worden. Dat we zouden geweten hebben dat het, door de bestrijding van de malariamug, vele miljoenen mensenlevens zou redden. Maar ook dat het door de schade aan het milieu een aantal vogelsoorten zou doen verdwijnen, zodat ‘de lente’ inderdaad ‘stil’ zou worden – een verwijzing naar het beroemde boek Silent Spring van Rachel Carson uit 1962.

U kent dus álle gevolgen, zowel de positieve als de negatieve. Oké, ga nu even terug in de tijd, schrijft Trefil, naar het moment waarop er gekozen moet worden: ‘U staat voor een hut in een Afrikaanse regio waar malaria heerst, en ik geef u een spuitbus met een DDT-oplossing. Als ik nu wegging en een halfuur later terugkwam, zou die spuitbus dan vol of leeg zijn?’

Joël De Ceulaer

‘Als u alle gevolgen had gekend, zou u dan DDT gebruikt hebben?’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content