Biologen begrijpen niet waarom vrouwen vandaag zo weinig kinderen krijgen.

Volgens het blad Science heeft de ravage die de pest in de middeleeuwen in Europa aanrichtte, grote maatschappelijke gevolgen gehad. In een korte tijdspanne stierf toen een derde van de Europese bevolking. Daardoor was er ineens een overvloed aan braakliggend land en een tekort aan mensen om dat land te bewerken. Om ook vrouwen – in fysieke kracht altijd iets beperkter dan mannen – de kans te geven op het land te werken, waren technologische ontwikkelingen noodzakelijk. Hand in hand daarmee nam de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen kinderen kregen toe, zodat er ook wat minder kinderen kwamen. Het is een beetje vergelijkbaar met wat nu gebeurt, met vrouwen die hun kinderwens onder druk van de economische crisis uitstellen. Ze wachten liever, in de hoop dat het spoedig beter zal gaan.

Tegenwoordig worden wetenschappers geconfronteerd met wat ze de ultieme biologische paradox noemen: in omstandigheden waarin mensen een vrij groot aantal kinderen kunnen krijgen en met succes kunnen grootbrengen, gebeurt dat net niet. In welvarende regio’s van de wereld, zoals de onze, zijn wij probleemloos in staat tien kinderen op te voeden, maar we komen niet verder dan gemiddeld niet eens twee per vrouw. Waardoor we wel de druk op de volgende generaties verminderen, wat in een tijd van overbevolking nuttig kan zijn. Die nobele stelling gaat echter voorbij aan het gegeven dat mensen niet verondersteld worden zich zo onbaatzuchtig ten aanzien van de toekomst te gedragen. Mensen worden, net als de meeste andere dieren, verondersteld in eerste instantie met zichzelf bezig te zijn.

Misschien is onze maatschappij zo ingewikkeld geworden dat het beter is in te zetten op minder kinderen om ze succesvol te laten zijn. Een studie gepubliceerd in Proceedings of the Royal Society B, op basis van een grote Zweedse demografische gegevensbank, heeft die optie echter onderuitgehaald. Minder kinderen krijgen, heeft geen enkel evolutionair voordeel op iets langere termijn. Er moet iets anders in het spel zijn, zeker omdat steeds meer vrouwen actief beslissen om geen kinderen te krijgen – onbiologischer kun je niet zijn.

In New Scientist schuiven wetenschappers een nieuwe verklaring naar voren. Voor er sprake was van efficiënte voorbehoedsmiddelen was geboortebeperking een utopie, maar vandaag wordt er gretig gebruik van gemaakt, zeker in omstandigheden waarin het mogelijk is een rijk gevuld persoonlijk leven te leiden. In een situatie waarin je succes mee wordt bepaald door je status, die afhangt van je job en je economische mogelijkheden, kunnen kinderen in conflict komen met maatschappelijke waarden en belangen. Het gevolg is dat het nastreven van die status ten koste gaat van de biologische drijfveren om genen aan de volgende generaties door te geven. Een unieke menselijke ontwikkeling!

In een context waarin over overbevolking wordt gesproken, is dat niet eens slecht nieuws. Misschien zit er toch een soort biologisch terugkoppelingsmechanisme achter: laten we het niet nog erger maken dan het al is.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content