Nu de vakantie loopt, maken onderwijsmensen de proef op de som : waar zijn we mee bezig ? In de Arteveldestad loopt een nog jong maar dapper experiment dat, zo te zien, gelukkige kinderen voortbrengt.

HET in 1994 gestichte Huxleycollege in Gent de naam van de instelling werd, met toestemming, ontleend aan de beroemde humanistische schrijversfamilie uit Cambridge is snel een van mijn favoriete middelbare schooltjes geworden. Al was het maar omdat de leerlingen er daar een goedhartige en gitzwarte labradorhond op nahouden. Een van de meisjes ontfermt zich momenteel ook over een uit het nest gevallen en moederloos geworden jonge Vlaamse gaai. Het mooi in de pluimen komende dier handhaaft zich zo te zien behoorlijk, met om het anderhalf uur toegediend kattenvoer uit blik. Het groeit als kool.

De afgelopen twee jaar ging ik, telkens in de lente, graag even praten met de jongelui die in hun ?villa? een eigenzinnige vorm van privé (en voor de ouders niet goedkoop) dagonderwijs volgen. Een enkele keer heb ik ze zelfs, drie voormiddagen lang, van harte les gegeven over de geschiedenis van de Kelten. De voorbije weken moesten ze hun opgedane kennis gaan bewijzen bij de centrale jury in Brussel. Op het ogenblik van mijn laatste bezoek was de uitslag van die onderwijskundige krachtmeting nog niet bekend. Zijzelf en hun rector Kris Roose medicus van stilaan tegen de vijftig en sedert jaren verantwoordelijk voor vormingscursussen bij de Academie voor Geïntegreerde Psychologie waren echter vol zelfvertrouwen.

Overigens bepaalt niet het strikte ?leren? de atmosfeer in Huxley. Behalve de noodzakelijke overdracht van zuivere kennis gelden hier ook pedagogische wachtwoorden als zelfstandig werken (weegt zwaar door), samenhorigheid, eerbied voor spontaan of intuïtief denken, waardering laten blijken en van elkaar krijgen, persoonlijkheid worden. Wel, dat programma straalt plezierig van de scholieren af. Ze dragen trouwens een donkerblauw jasje met erop geborduurd de lijfspreuk Plus est en vous, afkomstig van de Brugse heren van Gruuthuse. Desgevraagd weten ze weliswaar niet dat die naam met ?grutten? of brouwerijkruiden te maken heeft : ze denken dat het met ?groot? verband houdt. Laat ze maar.

Ze hebben dit schooljaar een stuk moeten schrijven (en vertellen) over grote pioniers die in het verleden de wereld veranderden. Ontdekkingsreizigers, sterrenkundigen, kolonisatoren, uitvinders waren het altijd naar absoluutheid verwijzende onderwerp. Ook maakten ze een opstel over mijn hier en daar in middelbare onderwijskringen besproken standpunt onder de titel : ?Ga hier weg?. De schuldenmakende welvaartsgeneratie zei ik een halfjaar geleden nogal uitdagend heeft niet alles verknoeid voor haar nageslacht. Al potverterend heeft ze gelukkig ook Europa tot stand gebracht, een toekomstig professioneel en cultureel werkterrein of tehuis voor jongeren die van het Belgische gedoe af willen en zich ooit elders in een minder problematische samenleving willen vestigen.

Schriftelijke reacties op die stelling brachten me al in een paar scholen waar de jongeren haar voornamelijk verwierpen : ?Wij blijven. En lossen straks zelf de problemen van het eigen vaderland op. Daartoe zullen we in de politiek moeten gaan, het heft in eigen hand nemen en bijvoorbeeld te hoge pensioenen aftoppen.? Ook in het Huxleycollege wijkt de overheersende mening daar niet van af. Het ici et maintenant drijft boven. Toch zijn er verhoudingsgewijs meer kandidaat-uitwijkelingen dan elders. Misschien komt dat, in een aantal gevallen, door de internationaal gekleurde afkomst van sommige gezinnen waar de school rekruteert.

Daar aan de Krijgslaan nummer 118 in Gent, waar de Huxleypupillen overdag gevestigd zijn, is ook het opvoedingspatroon voelbaar anders dan wat in normale instellingen te krijgen is. Een toevallige bezoeker komt uiteraard niet alles meteen te weten, maar vermoedelijk studeren hier zowel een aantal overbegaafde als in het klassieke systeem ?onhandelbare? kinderen. Zij lopen zelfverzekerd rond, plagen elkaar ruiterlijk, jongleren met hun draagbare computers, vinden op het LC-schermpje moeiteloos de diameter van de planeet Mars en beantwoorden beslist niet aan het gewone profiel van een doorsnee Vlaamse schoolganger. Hoe dan ook, het probleem van de nivellering waar veel gewone scholen zeker onder lijden zonder dat altijd openhartig te kunnen zeggen is hier niet aan de orde. Het enige hier denkbare probleem zou er een van te snelle upgrading kunnen zijn.

Dan komt de twijfel : is dit geen roekeloos project ? Waar beginnen of eindigen de experimentele mogelijkheden van volwassen opvoeders tegenover een stuk jeugd dat buiten het klassieke onderwijs wil opgroeien ? Het antwoord moet komen van een sfeertje, een detail, een gekruiste blik. Soms weet ik het zelf niet. Maar, zoals vroeger al eens gezegd, let ik wel graag op de smoeltjes en wat daaruit spreekt aan zelfvertrouwen, slagvaardige intelligentie, lef, bevrijding. In het Huxleycollege is die observatie altijd zeer aangenaam. Hoe terloops ook, doet ze denken aan het verlangen naar een nieuwe wereld, vol andere dan gewone normen. Daar staat dan weer de vraag tegenover : hoever mogen opvoeders gaan in hun programma van ?pubers die zelfstandig leren werken? ?

Mijn favoriete school in Gent heeft dus de charme van de onzekerheid, het experiment, gecombineerd met alles wat een pupil aan hartelijke en interactieve opvang te beurt kan vallen. Hij leert er, voor onze tijd, trouwens zonderlinge dingen : een meisje laten vóórgaan aan tafel, of haar een stoel aanbieden. En dat dan wel in een sfeer zonder kunstmatige burgerlijkheid. Hij (of zij) leert er ook straf aanvaarden gewone, ouderwetse penitentie naast de uitdagingen van een fysiek ?streng? weekeinde in de Ardennen of elders.

Blijft echter de vraag : waar ligt het juiste evenwicht tussen ?persoonlijkheidsvorming? (het allereerste doel hier) en de ietwat drogere vereisten van het beproefde, meer op de overdracht van vakkennis gerichte onderwijssysteem in Vlaanderen ? Hoe weegt een opvoeder de waarde af van twee verschillende bekwaamheden : goed leren spreken (een tafelspeech aankunnen) of de geschreven taal perfect spellen ? Hoe handhaaft een Huxleycollege zich tegenover de ?eindtermen? die door de overheid worden opgelegd ? Dat is voer voor specialisten, maar zelf heb ik een boon voor wat hier gebeurt. God zegene de greep.

In de onthaalbrochure staat een interessante passus over het hier beschreven opvoedingsproject en de erin nagestreefde groeimentaliteit. ?Elke mens kan, op elk ogenblik en op gelijk welk gebied, veel meer aan dan wat hij op dat moment feitelijk beheerst. Dat groeiproces betekent niet dat hij iemand anders wordt, maar gewoon dat hij meer zichzelf wordt. Zoals een kleine fruitboom weliswaar groeit maar niet een andere boom wordt. Hij blijft zichzelf, meer en meer zichzelf.

Groeien betekent dat we op bepaalde gebieden anders zullen gaan handelen dan vroeger. Het betekent ook dat we leren inzien dat onze huidige manier van doen kan evolueren naar een betere. Hoera, een vergissing, zou een van onze leuzen mogen zijn. Een vergissing is meestal het bewijs dat we de moeite deden iets nieuws te proberen, iets dat we nog niet konden.?

Dit genereuze zelfbeeld leidt in de school niet tot lakse gebruiken of gebrek aan toezicht. Dat laatste is zelfs vrij streng. Wie het middaguurtje buiten de school wil doorbrengen, moet daarvoor een geschreven ouderlijke toelating bijhebben. Spijbelen wordt ogenblikkelijk aan de ouders gemeld, met een telefoontje om tien uur ’s ochtends. De kledij is uniform, meisjes dragen geen lange broek, tenzij bij vriesweer. Jeans, petten of een sjaal in de klas mogen nooit. Na een klasdag (tot vier uur in de namiddag) krijgen de kinderen huistaken mee. Wie ze de volgende ochtend ?vergeet? mee te brengen, wordt op staande voet naar huis gestuurd. Of : gezegende ouderwetsheid in een moderne ambiance. Verrassend genoeg schijnt daar niemand onder te lijden.

Frans Verleyen

De Huxleypupillen : a new, brave world.

Meisje met labrador en tamme Vlaamse gaai in de schooltuin. De balans zoeken tussen cognitief en affectief.