Wetenschappers ontdekten waarom we ons vol willen proppen en waarom we wakker worden.
Slecht slapen en een ongezonde levensstijl gaan hand in hand. Mensen die slecht of weinig slapen, hebben minder de neiging om te bewegen en meer neiging om junkfood te eten dan anders. Het spreekt vanzelf dat het risico van ‘beschavingsziekten’ zoals obesitas en diabetes type 2 dan verhoogt.
Wetenschappers, onder wie biomedicus Rachel Leproult van de ULB, presenteren in het vakblad Sleep een analyse van de manier waarop het lichaam die reactie aanzwengelt. Slaaptekort lijkt het zogenaamde endocannabinoïde systeem in de hersenen te stimuleren. Dat staat onder meer in voor het activeren van de beloningscentra die aanzetten tot snoepen en andere vormen van ongezonde (calorierijke) voeding.
Als je voldoende slaapt, dalen de concentraties van de endocannabinoïde stoffen in je bloed in de loop van de nacht. Vanaf het ogenblik dat je wakker wordt, stijgen ze tot een piek na de middag. Maar experimenten met mensen die tijdelijk op een ongezond slaapritme werden gehouden, wezen uit dat de concentraties van die stoffen dan in de loop van een 24 uurcyclus wilde schommelingen kenden. Op de pieken krijg je een groter hongergevoel en een hogere eetlust. De proefpersonen namen dan veel meer calorieën op dan nodig om hun rusteloosheid te compenseren: gemiddeld 300 calorieën meer dan wanneer ze normaal konden slapen.
De vraag is of dat inzicht kan leiden tot het bestrijden van slaapstoornissen, als bijkomend middel om zware gewichtsproblemen aan te pakken.
In Nature Neuroscience verscheen bovendien een artikel waarin wordt uitgelegd hoe de hersenen ons ’s morgens wakker maken. Het gaat om het uitschakelen van de natuurlijke anesthesie die slapen is. Bij muizen konden onderzoekers een circuit in de hersenen blootleggen dat gelinkt is aan snel wakker worden of in een diepe slaap gaan. Het circuit verzorgt een verbinding tussen de hypothalamus en de thalamus van de hersenen, die beide instaan voor het bepalen van het slaapritme. Als dat circuit geactiveerd wordt, worden muizen meteen wakker. Het stilleggen ervan resulteert in een diepe slaap.
Het effect van het stimuleren van het circuit was zó sterk dat het zelfs de artificiële anesthesie die wij toepassen bij muizen overrulede. De hoop rijst dat de ontdekking zal leiden tot nieuwe manieren om slaapstoornissen aan te pakken, want er zijn geen redenen om aan te nemen dat hersencircuits voor fundamentele processen zoals het slaap-waakritme beduidend anders zijn voor muizen dan voor mensen. Maar zoals meestal zal het een werk van heel lange adem zijn om dit soort fundamentele inzichten te vertalen naar efficiënte behandelingen.
DOOR DIRK DRAULANS
Het stimuleren van het hersencircuit om wakker te worden overrulede zelfs de anesthesie die artsen toepassen.
