Lange tijd beschouwde Tawni O’Dell haar geboortestreek West-Pennsylvania en zijn inwoners als niet interessant. Na zeven geweigerde boeken zag ze haar vergissing in – en schudde een beklemmende thriller uit haar pols.

Het plaatsje heet Black Lick, genoemd naar een vergiftigd blok zout. Inwonertal: 118. Harley Altmyer en zijn zusjes Jody, Misty en Amber maken drie procent van de bevolking uit. In die zin waren ze bijna van betekenis. Maar het lot waartoe ze verdoemd zijn, vaagt ze als blank tuig weg van dat kleine deel van de wereld – een desolaat mijnstadje in West-Pennsylvania – waar ze proberen te overleven.

Het klinkt melodramatisch, bijna als een ouderwetse, fel realistische roman, maar de uitwerking van het gegeven is eigentijds hartverscheurend. Het boek heet Aan het einde van de wereld ( Back Roads) en is geschreven door de Amerikaanse auteur Tawni O’Dell. In vertaling uitgebracht onder de noemer ‘literaire thriller’.

Die laatste aanduiding wordt steeds meer een discussiepunt voor auteurs, critici en lezers. Misschien moet de genre-indeling toch maar eens op de helling. Geestelijk en lichamelijk geweld, incest, moord: al die ingrediënten maken een boek niet per se tot een thriller, wel tot een spannend verhaal. Zo ook Aan het einde van de wereld, dat overleven onder buitengewoon moeilijke omstandigheden als hoofdthema heeft.

Harley Altmyer is negentien jaar en sinds zijn moeder in de gevangenis zit voor de moord op zijn vader zorgt hij voor z’n drie zusjes. Gevoelig, gewelddadig, verward, intelligent (zonder het zelf te beseffen), met een zwart gevoel voor humor, verricht hij de taak waartegen hij niet opgewassen is. Verstrikt in zijn seksuele gevoelens wordt hij verliefd op een volwassen vrouw, moeder van twee kinderen. Seks met haar moet zijn redding worden, moet de ontploffingen in zijn hoofd en lijf tot bedaren brengen. Maar zijn geest, lichaam en ziel verstrengelen zich tot één rauwe zenuw, die in toenemende mate wordt getergd door omstandigheden buiten hem om en vooral door uiterst pijnlijke zaken uit het verleden, die meedogenloos een voor een onthuld worden.

In het begin van het boek wordt Harley hardhandig door twee sheriffs ondervraagd over de moord op een vrouw. Aan het eind zit hij in een inrichting – met een fantastisch uitzicht – en probeert de Waarheid onder ogen te zien. Daartussenin wordt de lezer overrompeld door een indringend beschreven omgeving, ‘een prachtig gebied waarin de golvende heuvels worden ontsierd door grauwe verlaten mijnstadjes, als schroeiplekken van sigaretten op een groen tapijt’, waar mensen door het verdwijnen van de industrie gekwetst, woedend en hulpeloos zijn achtergebleven. Alcoholisme en geweld binnen het gezin zijn een paar van de gevolgen. Dit alles wordt door de auteur zo goed en invoelbaar onder woorden gebracht dat het verhaal je onontkoombaar naar de strot grijpt.

LITERARY COMMERCIAL

Zeven romans had Tawni O’Dell geschreven, voor haar achtste eindelijk gepubliceerd werd. Gelukkig was dat boek al een bestseller voor Oprah Winfrey het in haar befaamde Book Selection opnam, zegt O’Dell nu. Anders krijg je algauw praatjes dat het dankzij Oprah een succes is geworden. Maar een literaire thriller? Nee, niet echt. ‘In Amerika bestaat er een nieuw label voor bepaalde spannende boeken: literary commercial. Literair, goed geschreven, commercieel, goed te lezen. Met elementen als seks en geweld, die veel lezers aanspreken. In mijn boek vind je die ook, maar als onderdeel van een verhaal met een groter thema.’

Gepassioneerd schrijven over mensen en plaatsen waar je iets van weet, levert een meer dan gemiddelde roman op, ontdekte ze na zeven mislukkelingen, ‘my dirty secrets’. Lange tijd beschouwde ze haar geboortestreek en de inwoners als niet interessant. Daar heeft ze zich in vergist, geeft ze toe. Zonder zelfs maar een synopsis begon ze te schrijven, vanuit haar hoofdpersoon, een adolescent. ‘Aan een meisje heb ik nooit gedacht. Het moest een jongen zijn. Je zou kunnen zeggen dat hij mij koos. Het was verbazingwekkend, hij nam gewoon bezit van me. Ik leefde zijn leven. Na het schrijven was het iedere dag weer moeilijk om mezelf te worden. In mijn volgende boek is weer een man de hoofdpersoon. (Lachend). Diepere freudiaanse motieven, misschien?’

‘Tijdens de rit naar de Black Lick Road dacht ik alleen maar aan klaarkomen. Niet aan seks. Seks was te gecompliceerd en te verstandelijk. Ik dacht in termen van wazige, wervelende grijsheid, aan de gedachteloosheid van INSTINCT en de simpele geneugten van FYSISCHE STIMULI. Ik begreep plotseling hoe boerenjongens het met hun schapen konden doen en vaders met hun dochters. Ze schudden hun menselijkheid van zich af als een dode huid en werden iets nieuws en primitiefs en moois in hun eigen lelijke ogen. Het enige dat mij van hen onderscheidde, was de angst om een afzichtelijk verminkt iets onder mijn huid aan te treffen.’

Tawni O’Dell, ‘Aan het einde van de wereld’, Luitingh-Sijthoff,

Amsterdam, 352 blz., 700 fr.

Ineke van den Bergen