Alleen de paus is onfeilbaar en dan nog zijn er velen die dat niet aanvaarden. Die laatsten geloven namelijk niet dat mensen onfeilbaar zijn en dus geen fouten kunnen maken. In Antwerpen raakte niettemin een stoet politici in diskrediet omdat ze niet onfeilbaar zijn gebleken. Staat nu de integriteit van deze schepenen ter discussie, toch valt hen naar verluidt niets onwettelijks aan te wrijven, hoe anders politieke opportunisten het ook willen voorstellen door de kostenkwestie te vermengen met de malversaties die enkele topambtenaren ten laste wordt gelegd.
Het ging in de kredietkaartenkwestie om onzorgvuldigheid, arrogantie, normvervaging, domheid desnoods, gebrek aan tact en gevoeligheid alleszins. De zaak bleek concreet genoeg om de schuldigen tot de risee te maken bij een gevoelige publieke opinie, bij de getergde Antwerpenaars en bij de vrijetijdsmoppentappers. De grappen over Visa-kaarten, het niet-zo-Schoon Verdiep, tailleurkes en sacochen – hoe huiselijk allemaal – waren van meet af aan niet te harden door hun voorspelbaarheid.
De affaire toont aan hoe lelijk een incident uit de klauwen kan lopen – het moet zijn dat het klimaat er rijp voor was. Zo groeide een praktische regeling over de betaling van kosten uit tot een absurde karikatuur en valt ze onmogelijk nog op een redelijke en geloofwaardige manier uit te leggen. Zelfs het ‘propere’ en zuinige Gent heeft nu een probleem. Het stadsbestuur wil in Zweden de plannen voor een nieuwe Ikea-vestiging gaan bekijken, maar het heeft geen budget om daar naartoe te reizen en het mag er zich als gevolg van een deontologische code niet laten inviteren, want dat zou op omkoperij lijken. ‘Wat vervelend en misschien onbeleefd’, aldus de altijd voorzichtige Gentse burgemeester Frank Beke.
Zoals enkele jaren geleden een hypergevoeligheid voor pedofilie door het land waarde, zo moeten publieke gezagsdragers nu dubbel uitkijken dat elke eurocent die ze spenderen niet als een faveurtje voor henzelf en dus als een gebrek aan integriteit kan worden geïnterpreteerd. De minste blijk van arrogantie keert als een boemerang op hun eigen hoofd terug. Zo’n les in nederigheid en voorzichtigheid kan nooit kwaad; het gaat tenslotte om belastinggeld. Maar wat zegt ze over de integriteit of onfeilbaarheid die van een politicus kan worden verwacht? Als feilbaarheid des mensen is, is het niet redelijk om van politici een absolute integriteit te verwachten. Dat zou letterlijk onmenselijk zijn. Er loopt namelijk geen haarscherpe grens tussen corruptie en integriteit; de Antwerpse affaire bewijst dat het vaak vooral een zaak van perceptie en interpretatie is.
De katholieke onderstroom in de Vlaamse mentaliteit kent de menselijke feilbaarheid maar al te goed en brengt er veel mededogen voor op. Wie zondigt maar berouw toont, kan biechten, vergiffenis krijgen en weer voortgaan. Tal van sociale relaties houden daarom rekening met de nodige marges. Bedrijfsleiders gaan ‘op kosten van de zaak’ op restaurant en ze mogen dat voor de helft bij de fiscus declareren. Op kantoor een privé-telefoontje plegen, uit het atelier een schroef meepikken, op maandag een uurtje spijbelen of een bedrijfspotlood gebruiken om, al dan niet tijdens de werkuren, het kruiswoordraadsel in de krant op te lossen, het wordt allemaal getolereerd zolang er niet wordt overdreven. Wie soepelheid verleent, kan er tenslotte ook terugverwachten.
Omdat politici op ‘echte’ mensen moeten lijken, zullen ze altijd feilbaar zijn. Het is beter om dat vooraf te weten.
Marc Reynebeau
