Bij de spoorwegen begint een nieuw tijdperk. De vakbonden zijn op hun hoede.
Ook voor de spoorvakbonden is het wennen. Met gedelegeerd bestuurder Jannie Haek van de NMBS Holding krijgen ze voor het personeelsbeleid te maken met alweer een nieuwe grote baas. Na Etienne Schouppe en Karel Vinck bij de oude NMBS, de derde in drie jaar tijd.
‘Vinck bracht uit de privé-sector een reputatie mee van een grote hervormer die geen sociaal bloedbad aanricht. Zijn start, met de aankondiging dat er 10.000 banen moesten verdwijnen, was dan ook zeer ongelukkig. Samen met de politiek hebben we hem ervan overtuigd dat dit niet kon. Hij heeft ingezien dat de vakbonden weten wat er gaande is bij de spoorwegen. Zodoende is zijn ondernemingsplan Move 2007 in twee fasen gesplitst’, zegt voorzitter Michel Bovy van de christelijke bond ACV Transport.
Algemeen secretaris Jos Digneffe van de socialistische ambtenarenbond ACOD Spoor beaamt: ‘Zelfs op momenten van slaande ruzies heeft Vinck nooit het sociaal overleg afgezworen. Hoewel we erin geslaagd zijn om voor het personeel de eenheid van het bedrijf te behouden, blijft het grote minpunt dat er tegen eind 2005, bij de afronding van de eerste Move-fase, opnieuw 4000 jobs weg zijn. Daar is veel minder ophef over geweest dan over bijvoorbeeld de 3000 verloren arbeidsplaatsen bij Ford.’
Digneffe en Bovy zeggen het niet hardop, maar ze hadden aan Vinck niet echt een taaie klant. De scherpe kantjes van een nieuw personeelsbeleid zijn afgevijld in de conventie die ze net voor zijn vertrek sloten over de terbeschikkingstelling door de NMBS Holding van 20.000 mensen aan het vervoersbedrijf NMBS en 14.000 mensen aan infrastructuurbeheerder Infrabel. Digneffe: ‘De uitvoering zorgt voor chaos en onzekerheid op de werkvloer. Daarom wil de ACOD dat de tweede fase van Move op z’n vroegst in het najaar van 2006 begint. Door de hele herstructurering zitten er bij de spoorwegen veel plooien in het tapijt. Als je daar snel een tweede tapijt op legt, worden die plooien alleen maar groter.’
Bovy is het daarmee eens, maar vindt de ACOD te defensief. ‘We moeten durven vooruitzien’, zegt hij. ‘De leeftijdspiramide van het spoorwegpersoneel is een paddestoel. Veel mensen vertrekken binnenkort met pensioen. Anticiperen op die uitstroom – voor het werk bij het spoor moeten nieuwe werknemers worden opgeleid en dat vergt tijd – is in het voordeel van het personeel en van een operationeel treinverkeer. Dat moet voor Haek een veel grotere uitdaging zijn dan het bereiken van een financieel evenwicht tegen 2008.’ Digneffe: ‘Met dat laatste ga ik akkoord en vooruitzien is goed. Maar we moeten ook achterom kijken. De mensen aan de basis van het bedrijf moeten kunnen volgen. De trein kan pas verder als alle wagons zijn aangehaakt.’
De vakbonden houden er rekening mee dat Haek de tweede fase van Move in de weegschaal legt met een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst voor 2006-2007, maar ze willen dit gescheiden houden. Ze zijn ook benieuwd naar de verstandhouding tussen Haek en de twee andere topmensen, Marc Descheemaecker (NMBS) en Luc Lallemand (Infrabel). Interne spanningen rond de externe communicatie over alles wat met het treinverkeer te maken heeft, vormen slechts een voorproef.
De grote test komt als het trio voor 2006 een eerste keer aparte beheersovereenkomsten sluit met de overheid. Bovy: ‘Volgt Haek zijn oude baas, SP.A-minister van Overheidsbedrijven Johan Vande Lanotte, om de trein zo goedkoop mogelijk te maken voor de gebruikers? Of zal Descheemaecker, die anders over het tarievenbeleid denkt, het halen? Dat wordt een hard debat.’ Digneffe: ‘Mij kan het niet zoveel schelen of de trein gratis is of niet. Als de overheid iets extra wil, moet ze daarvoor betalen en mag dat de werkgelegenheid niet schaden.’
Dat pakjesvervoerder ABX ’te koop’ is, laat de vakbonden ten slotte niet koud. Bovy: ‘ABX is een tragisch dossier. Maar we hebben ons lesje geleerd voor als er nog eens iemand denkt aan nieuwe filialen voor het goederenvervoer.’
P.M.
