Dump Type speelt “OR”: leven, lijden en dood tot een blinde vlek versmolten.
In haar essaybundel “Verrassingen” antwoordt filosofe Patricia de Martelaere op de vraag of tijd bestaat: “Tijd is bestaan”. De tijd vormt, samen met de ruimte, het kader waarin alle bestaande dingen zich voor een waarnemer aandienen. Het kader alleen is niet voorstelbaar, zoals omgekeerd ook de bestaande dingen zonder het kader van de ruimte en de tijd voor de menselijke geest niet werkelijk denkbaar lijken.
Dump Type, een Japans kunstenaarscollectief dat bestaat uit beeldende kunstenaars, architecten, musici en specialisten op het gebied van nieuwe media, geeft met de voorstelling “OR” de indruk het tegengestelde aan te tonen. Het begin is al meteen een desoriëntatie van de zintuigen. Enkele minuten lang staar je in het duister naar een elektrocardiogram, onderbroken door felle lichtflitsen, terwijl je alleen naar keiharde beats luistert. Op dat moment eist de tijd al je zintuiglijkheid op, een kader dat een ijzingwekkende leegte lijkt te omvatten waar je voortdurend wordt in gedreven.
Dat duister maakt abrupt plaats voor een immens wit speelvlak, nog eens omringd door een cirkelvormige witte wand. Zeven personages nemen deze ruimte in. Het is misschien niet verwonderlijk dat de actrices aantreden als verpleegsters die de acteurs op operatietafels rondrijden, verzorgen of sarcastisch genoeg aan de leiband leggen. Gelukkig is er die menselijke aanwezigheid – of wat daar nog van overblijft – want zonder hen waan je je door het extreem kille scènebeeld in een white out (dat verschijnsel in polaire gebieden waarbij de horizon lijkt te verdwijnen en alleen donkere vormen zich kunnen profileren). Na de tijd neemt de ruimte je met andere woorden volledig in, als een soort operatiekamer, zoals je de titel ( Operation Room) zou kunnen interpreteren.
De personages bewegen zich gedurende de hele voorstelling in een intrigerend vacuüm, balancerend tussen leven en dood. Het zou een bezweringsformule kunnen zijn, maar het is toch een wereld van individuen die je te zien krijgt. Dat wordt knap onderstreept op het moment dat de acteurs en actrices zich tijdens een eerder dansante passage razendsnel en met uiterste precisie over de scène bewegen, terwijl ze telkens één milliseconde belicht worden. Merkwaardig genoeg blijft dat belichte moment op je netvlies kleven en ga je je concentreren om uit dat moment zoveel mogelijk beeld te onthouden.
Je wilt je immers voorstellen hoe de bewegingen en de posities waren, om ze met het volgende belichte moment te vergelijken. Een toeschouwer zoekt met andere woorden altijd een ijkpunt, wat niet zo evident is in deze tijden van voortsnellende virtuele beeldcultuur. We zijn in een voortdurend individualisme beland, lijkt Dump Type te willen zeggen, waarbij de dingen paradoxaal genoeg toch altijd samenstromen omdat ze verwisselbaar lijken.
NIEMANDSLAND
Leven, lijden en dood willen hier tot een blinde vlek versmelten, terwijl elke acteur op de scène hopeloos eenzaam op die vlek afstevent, een nulpunt dat niet altijd veel hoop inhoudt. Dit wordt ook gesuggereerd door die ongemeen fascinerende beelden, gefilmd vanuit een auto die door een berglandschap raast terwijl een actrice in het midden van de scène de hele tijd roerloos voor het scherm staat. Haar onbeweeglijkheid laat de gevolgen van deze grensoverschrijdingen al vermoeden. Alle religieuze, filosofische, emotionele of fysieke ervaringen en voorstellingswijzen van de dood worden hier overboord gegooid.
“OR” is de ongrijpbare sensatie van het vervaarlijke niets. Dit allemaal zou het vermoeden kunnen wekken dat “OR” alleen maar een technisch virtuoze voorstelling is die baadt in diepe ernst. Regisseur Bob Wilson en choreograaf William Forsythe, die allebei gefascineerd zijn door tijd en ruimte, en hun acteurs en dansers daar vaak op een haakse manier laten mee omgaan, lijken wel langs geweest in Japan. Toch bezit deze voorstelling genoeg relativerende, maar tegelijk schrijnend ironische commentaar om van het begin tot het einde aan je ribben te kleven. En dat gebeurt ook letterlijk, want je moet een obsederende klank- en beeldenlawine voor lief nemen.
In elk geval is het niet zo verwonderlijk dat Dump Type zich zo verdiept in het niemandsland van de dood, want hun stichter, filosoof en beeldend kunstenaar Teiji Furuhashi overleed in 1995 aan de gevolgen van aids. Bij de creatie van de producties doet de groep de grenzen tussen de kunstdisciplines altijd vervagen en neemt ze dus afstand van het streng gereglementeerde karakter van het traditionele Japanse theater. Terwijl ze met “pH” (1990) en “S/N” (1994) nog de onpersoonlijkheid van de idiote mens (Dump Type) die het slachtoffer is van de hoogtechnologische samenleving op een ironische manier op de korrel nam, lijkt “OR” eerder aan te sluiten bij een installatie van Teiji Furuhashi, “Lovers” (1994), zijn laatste project. In het duister doemden beelden op van naakte mannen en vrouwen. Op de duur gingen die beelden een kluwen vormen dat al evenzeer onontkoombaar de dematerialisering van het lichaam aantoonde als “OR”.
“OR” van Dump Type is te zien op 8, 9 en 10/9 in de Warande in Turnhout, in het kader van het Pactfestival, telkens om 20.15 u (014/41.69.91).
Paul Demets
