Peiling na peiling groeit Lijst Dedecker (LDD) boven haar eigen verwachtingen uit. Is de partij van Jean-Marie Dedecker in ijltempo een traditionele partij aan het worden, of blijft ze het enfant terrible van de Wetstraat? ‘De mensen verwachten van ons nog altijd een groot bakkes, en dát mogen we nooit vergeten’, luidt het.
Een beginnende partij moet goed overwegen welk product ze in de etalage zet en hoe ze zich profileert’, zegt LDD-voorzitter Jean-Marie Dedecker. Voorlopig is dat simpel: het is Dedecker himself die voor camera’s en microfoons het hoge woord voert. ‘Voor de meeste debatten en interviews is het nu eenmaal de partijvoorzitter die wordt uitgenodigd’, aldus Dedecker. ‘En op dit moment is er nog niemand anders die ik de vuurlinie in kan sturen.’ Binnen de partij is iedereen het erover eens dat het een strategische fout zou zijn om nu al een andere voorzitter naar voren te schuiven. ‘Stel dat we onze naam morgen veranderen in de Liberaal Denkende Democraten en een ander boegbeeld naar de televisiestudio’s sturen. Wat zou dat opleveren?’ zegt Vlaams Parlementslid Jurgen Verstrepen. ‘Om te beginnen zou het veel geld kosten, en het zou onze kiezers, die nu pas een beetje weten waar we voor staan, alleen maar verwarren.’
Jean-Marie Dedecker laat zich wel bijstaan door een directiecomité met vijf sleutelfiguren van de partij (zie kader): Jurgen Verstrepen, Ivan Sabbe, Rudi De Kerpel, Peter Reekmans en Stef Goris. Zij helpen Dedecker bij de uitbouw van zijn partij, maar hem tegenspreken durven ze nog niet echt. ‘Wie kiest voor Lijst Dedecker, kiest voor Jean-Marie’, zegt een mandataris. ‘Zo simpel is het. Als wat hij doet en zegt je niet aanstaat, kun je nog altijd opstappen.’
Niet dat er al veel ongenoegen broeit. De meeste leden adoreren hun voorzitter en nemen zijn kleine kantjes vooralsnog voor lief. ‘Jean-Marie pakt de partij op dezelfde manier aan als zijn bedrijven en destijds zijn judoploeg’, zegt penningmeester Rudi De Kerpel. ‘Hij is enorm veeleisend, koestert soms onmenselijke verwachtingen en verdraagt geen enkele fout. Maar hij kan ook erg warm en genereus zijn. Zo is hij niet te beroerd om je een sms’je te sturen als je iets goed hebt gedaan.’
Wel hebben sommige LDD’ers het er moeilijk mee dat hun voorman tegenwoordig zo zijn best doet om ernstig genomen te worden in de Wetstraat. ‘Ik heb daar wel begrip voor, maar hij mag de bestaansreden van onze partij niet uit het oog verliezen’, zegt een vooraanstaande LDD’er. ‘Om het met Gerolf Annemans (Vlaams Belang) te zeggen: wij – en dus ook onze voorzitter – moeten vuil genoeg blijven om aantrekkelijk te zijn.’ Maar daar heeft Dedecker tegenwoordig personeel voor. Jurgen Verstrepen, bijvoorbeeld, die onlangs nog het voortouw nam om stemmen te gaan ronselen bij overwinterende bejaarden in Benidorm. ‘De kiezer verwacht van ons dat we een franke mond hebben, degelijk oppositie voeren en nog oplossingen aanreiken ook’, zegt Verstrepen. ‘Jean-Marie is degene die onze partijstandpunten het vaakst verkondigt, en dus doet hij er goed aan om daarnaast andere mensen met een groot bakkes, zoals ikzelf, op Vlaanderen los te laten.’
Niet dat de voorzitter het populisme zou hebben afgezworen. Integendeel. ‘In ons land, waar de overheid de helft van je loon afroomt, is belastingontwijking een daad van wettige zelfverdediging geworden’, oreerde hij onlangs nog op het partijcongres. Hij verwijst ook graag naar ‘het hoge Tijl Uilenspiegelgehalte’ van zijn partij, en noemt zijn Kamerleden ‘de waakhonden van de democratie’. Het partijprogramma staat dan weer vol populaire voorstellen, zoals de verlaging van de werknemersbijdrage met 5 procent en boot camps voor lastige jongeren. ‘We kunnen het ons nog niet veroorloven om een afgestoft verhaal te brengen’, zegt de Gentse hoogleraar Boudewijn Bouckaert, die lid is van het partijbureau. ‘LDD is een partij in de groei, die nog stemmen moet binnenhalen en vasthouden. Dus moeten we voorlopig met scherpe voorstellen blijven uitpakken, ook als we heel goed weten dat die nooit in het Belgisch Staatsblad kunnen komen.’
LATE BEKERINGEN
Hoewel LDD een pak salonfähiger is dan Vlaams Belang en niet achter een cordon sanitaire wordt teruggedrongen, durft lang niet iedereen zich al als sympathisant te outen . Zelfs huidig ondervoorzitter Ivan Sabbe, de voormalige topman van Lidl Belgium, aarzelde lang en schafte zich pas na de federale verkiezingen een partijkaart aan. ‘In België is het als ondernemer niet evident om je achter een partij als LDD te scharen’, zegt Rudi De Kerpel, die zelf bedrijfsleider is van Eurotuin in het Oost-Vlaamse Merelbeke en Deinze. ‘Dan word je om te beginnen al niet meer uitgenodigd voor evenementen waar liberale excellenties aanwezig zijn. Je loopt ook het gevaar gevi-seerd te worden, en dat kan een ondernemer zich niet veroorloven. Wij hebben immers vergunningen nodig, en het is nu eenmaal de overheid die ons die moet geven.’
Ook een paar universiteitsprofessoren willen uitsluitend áchter de schermen meewerken. Uit angst voor hun job, maar vaak ook om hun overheidsopdrachten niet te verliezen. Nochtans kunnen meer en meer academici zich dezer dagen vinden in het rechtse, Vlaamse discours van LDD. De Kerpel: ‘Nu we peiling na peiling groeien, zoeken allerlei mensen uit de academische wereld, andere partijen en het ambtenarenkorps contact met ons. Men kan gewoon niet meer om ons heen.’ Zeker niet sinds de peiling van de VRT en De Standaard LDD vorige week liefst 12,4 procent toedichtte.
De partij hoopt dan ook dat mensen ‘met een grote maatschappelijke uitstraling’ bereid zullen zijn om op de lijsten voor de Vlaamse verkiezingen te staan. Ondertussen wordt er ook volop met bekende Open VLD’ers en Vlaams Belangers gepraat. ‘Zelf sta ik echter niet te springen om topfiguren bij Vlaams Belang weg te halen’, zegt voormalig Vlaams Belanger Jurgen Verstrepen. ‘De echte boegbeelden herhalen nu al twintig jaar dezelfde boodschap en raken dan ook nooit meer van hun reputatie af. Hoe kun je dan uitleggen dat pakweg Philip Dewinter plots naar ons zou overstappen? Een late bekering?’ Toch gonst het van de geruchten dat LDD de overstap voorbereidt van ‘een Vlaams Belanger met naam, die inhoudelijk goed in de partij zou passen’. Om wie het gaat, willen ze nog niet kwijt. Wel duikt de naam van Gerolf Annemans opvallend vaak op.
Hoe het ook zij, LDD wil koste wat het kost vermijden dat er volgend jaar weer mensen worden verkozen die eigenlijk niet in een parlement thuishoren. ‘Bij de federale verkiezingen waren we zelf verrast door ons gunstige resultaat’, zegt Boudewijn Bouckaert. ‘Mensen van wie we nooit hadden verwacht dat ze verkozen zouden raken, moesten we plots naar de Kamer en de Senaat sturen. Bij de volgende verkiezing zullen we moeten bekijken wie van hen mag blijven en wie naar huis moet.’
Ondertussen laat partijvoorzitter Dedecker niets aan het toeval over. Hij zorgt ervoor dat al zijn parlements-leden mediatraining en eventueel zelfs logopedie krijgen, en hij eist dat ze elke week minstens één vraag stellen in het parlement. ‘Jean-Marie is een echte leider’, zegt een partijlid. ‘Hij haalt onervaren mensen binnen en kneedt die naar zijn beeld en gelijkenis. Meestal pakt dat nog ook.’ Martine De Maght, de dochter van de voormalige liberale Aalsterse burgemeester Anny De Maght, doet het bijvoorbeeld veel beter dan verwacht, en ook Rob Van de Velde weet tot nog toe stand te houden in de Kamer. Maar anderen, zoals de oud-judoka Ulla Werbrouck en de voormalige meestergast Dirk Vijnck, hebben het moeilijker om hun draai te vinden. Dus zorgt de partij dat ze constant worden gevoed door de officieuze studiedienst van de partij: de parlementaire medewerkers die in Brussel op de fractie zijn samengebracht. Allemaal zijn ze hand-picked door de partijtop. Zo heeft LDD Joeri Casteleyn, destijds persadviseur van secretaris-generaal Rudy Aer-noudt, weggehaald bij de Vlaamse overheidsdienst Economie, Wetenschap en Innovatie. Woordvoerder Piet Deslé komt van VTM, en onlangs nog kwam de jonge econoom Luc Rochtus van het Itinera Institute over.
De ideologische lijnen van de partij worden in Gent uitgetekend door de denktank Cassandra, onder leiding van Boudewijn Bouckaert. Het is die groep die onder meer het ontwerp heeft geschreven van het partijprogramma van LDD. In de werkgroepen zitten de parlementsleden, maar ook academici zoals de bij de VUB ontslagen Frank Thevissen, en Eric Verhulst, de voorzitter van de sociaaleconomische denktank WorkForAll.
INTERNATIONAAL CACHET
Erg homogeen is Lijst Dedecker nog altijd niet. Rond het libertijnse boegbeeld cirkelt een amalgaam van op wraak beluste overlopers uit Vlaams Belang en Open VLD, rechtgeaarde separatisten, zwartblauwe liberalen en ultrarechtse opportunisten. Elk hebben ze hun eigen agenda en dada’s. ‘Wij zijn allemaal mensen die onze plek niet vonden in het Vlaamse politieke landschap tot LDD werd opgericht’, zegt Verstrepen. ‘Nu vinden we elkaar in het gezond rechtse verhaal van onze partij. Op ethisch vlak zitten we niet allemaal op dezelfde golflengte, maar dat hoeft geen probleem te zijn. In dergelijke dossiers moet de partij de parlementsleden zoveel mogelijk vrijlaten.’
Ondertussen telt LDD al circa 6000 leden, en wordt er elke maand wel ergens in Vlaanderen een nieuwe afdeling opgericht. Soms door mensen die uit sympathie voor Jean-Marie Dedecker hun eerste stappen in de politiek zetten, soms door lokale politici die de overstap maken van Vlaams Belang of Open VLD. Onlangs nog stapten Open VLD’ers uit Ninove over, waardoor de partij voor het eerst in een bestuurscoalitie terechtkwam. In verschillende afdelingen loopt nu al lastig volk rond, waarvan de partijtop zo snel mogelijk af wil. ‘Er komen inderdaad ook mensen met slechte bedoelingen bij ons binnen’, aldus Verstrepen. ‘Mensen die geen politieke carrière ambië-ren, maar alleen voor ambras willen zorgen. Professionele dwarsliggers eigenlijk. Het probleem is dat je dat pas merkt als zo iemand zich al in de partij heeft genesteld.’
Het gebrek aan betrouwbare plaatselijke boegbeelden is ook de grootste hindernis voor de oprichting van een Franstalige zusterpartij. Dedecker: ‘Ofwel is dat eind juli in kannen en kruiken, ofwel springt het hele plan af. Ik voel dat er in Wallonië veel animo is voor een partij zoals LDD, en er zijn mensen genoeg die met ons partijprogramma aan de slag willen. Maar ze hebben ook een man met uitstraling nodig die zo’n nieuwe partij wil trekken. Op dit moment praten we nog met twee volksvertegenwoordigers van MR – en ik bedoel níét Alain Destexhe. Het zou in elk geval fantastisch zijn om een zusterpartij te hebben.’ De rest van het directiecomité zit echter niet meteen op zo’n Franstalige evenknie te wachten. ‘We hebben daar binnen de partij eigenlijk nog niet uitvoerig over gesproken’, zegt Rudi De Kerpel. ‘Als er in Wallonië een beweging opstaat die zichzelf kan organiseren en niet te veel van ons vraagt, zou het dom zijn om die tegen te houden. Maar een prioriteit is het niet.’
Wel worden er inspanningen geleverd om LDD een internationaal cachet te geven. ‘Zo heb ik contacten met Trots op Nederland, de partij van Rita Verdonk’, aldus Bouckaert. ‘Het is belangrijk om onze partij over de grenzen te tillen. Om in de politiek echt ernstig genomen te worden, moet je kunnen verwijzen naar soortgelijke partners in de rest van Europa.’
Met het oog op de Europese verkiezingen van volgend jaar, waarvoor Bouc-kaert zelf als lijsttrekker wordt genoemd, is LDD zich ook over haar Europese lijn aan het beraden. De kans bestaat dat de partij aansluit bij de Movement for European Reform, waarin ook de Britse Conservatieven en de Tsjechische ODS van Vaclav Klaus zitten.
GROOT POTENTIEEL
LDD is en blijft ondertussen een echte oppositiepartij. ‘We zijn echt nog niet klaar voor regeringsdeelname’, zegt Bouckaert. ‘Mochten we nu onverhoeds toch in de regering belanden, dan vrees ik voor grote schisma’s. Ideaal zou zijn dat we in 2009 een sterke oppositiefractie kunnen vormen in het Vlaams Parlement en ons alternatieve programma voor Vlaanderen zoveel mogelijk hard weten te maken. In een volgende fase zou LDD dan sterk genoeg moeten zijn om regeringsdeelname te overwegen. Maar dat vergt een maturiteit die we nu nog niet hebben.’
Wel is LDD volwassen genoeg om uitgebreid opgevrijd te worden. Vooral Vlaams Belang maakt Dedecker en de zijnen steeds openlijker het hof. ‘Logisch’, zegt Dedecker. ‘VB is ideologisch uitgeput. Bovendien beseffen meer en meer kiezers dat elke stem voor die partij nutteloos is. En doet VB toegevingen in een poging het cordon sanitaire te doorbreken, dan krijgt het onvermijdelijk problemen met de hardliners in zijn rangen en dreigt er een interne splitsing.’
In elk geval moet VB íéts doen, want de partij riskeert de komende jaren nog meer kiezers, sympathisanten en geldschieters aan LDD te verliezen. ‘Veel mensen beweren dat ze vorig jaar voor VB hebben gestemd omdat ze dachten dat wij nooit de kiesdrempel zouden halen en een stem voor LDD dus een verloren stem zou zijn’, aldus Verstrepen. ‘Als dat klopt, hebben we nog een groot potentieel.’ Vooral kleine zelfstandigen voelen zich massaal aangetrokken tot LDD. ‘Maar ook gewone arbeiders en bedienden, die hard moeten werken voor hun boterham, zien veel in ons programma’, aldus Bouckaert. ‘Die mensen hebben het er moeilijk mee dat ze zoveel aan de staat moeten afstaan zodra ze een beetje geld verdienen. Geen wonder dat ze voor onze vlaktaks te vinden zijn.’
Ook veel zakenlui, die zich vaak jarenlang discreet achter VB hebben geschaard, kiezen tegenwoordig openlijk voor Lijst Dedecker. Dat geldt ook voor de ondernemers uit de Antwerpse haven, waar Vlaams Belangvoorzitter Bruno Valkeniers tot voor kort actief was. Niet zo vreemd dus dat Valkeniers onlangs een lid van de Pro Flandriagroep vroeg om een geheime ontmoeting te organiseren met Jean-Marie Dedecker en N-VA-voorzitter Bart De Wever. Doordat De Wever zijn kat stuurde, werd het uiteindelijk een tête-à-tête tussen Valkeniers en Dedecker. ‘We hebben gepraat over verschillende scenario’s om versterkt naar de verkiezingen te trekken’, aldus Dedecker. ‘Ik kreeg ook een concreet kartelvoorstel.’ Daarvoor bedankte hij echter vriendelijk, en dat tot grote opluchting van het gros van zijn partij.
Veel LDD’ers zijn immers bang gesmoord te worden achter het cordon sanitaire, anderen hebben het oprecht moeilijk met het vreemdelingenstandpunt van VB. ‘Sommigen in mijn partij tillen daar niet zo zwaar aan, maar ík wel’, zegt Boudewijn Bouckaert. ‘Wat het migrantenprobleem betreft, heeft VB in mijn ogen een essentiële fout gemaakt door zich op te stellen als de vakbond van de Vlaamse autochtonen. Als iets goed is voor de allochtonen, is dat volgens het discours van VB per definitie slecht voor de autochtonen, en vice versa. Nooit hebben ze geprobeerd om een rechts integratieverhaal te formuleren, en dat doet hen nu de das om.’
Met een samenwerkingsverband met N-VA zouden veel LDD’ers heel wat minder problemen hebben. Eind vorige maand reikte Dedecker N-VA nog eens de hand in een interview met Het Laatste Nieuws. ‘Zolang De Wever getrouwd is met CD&V doe ik hem geen aanzoek en vrij ik hem niet op. Maar LDD en N-VA zullen altijd flirten’, klonk het. Daar zullen ze het bij CD&V wel even warm van hebben gekregen. Uit een interne peiling van die partij is immers gebleken dat een gemeenschappelijke lijst van LDD en N-VA liefst 24 procent van de stemmen zou kunnen binnenhalen. N-VA houdt er ook nog altijd rekening mee dat het kartel met CD&V de komende weken barst en dat ze dan alsnog gebruik zal moeten maken van het vangnet dat Dedecker aanbiedt. Al is het twijfelachtig of Bart De Wever er in zo’n scenario zelf nog bij zou zijn.
Maar ook met de zo begeerde N-VA wil Dedecker geen kartelovereenkomst afsluiten, want in die formule gelooft hij niet. Wel ziet hij iets in een bundeling van rechtse, Vlaamsgezinde krachten. ‘Volgens mij zal er na de Vlaamse verkiezingen van volgend jaar haast vanzelf een nieuwe beweging ontstaan’, zegt hij. ‘Dan zullen in de meeste partijen splinterbewegingen opstaan, die elkaar op den duur zullen vinden. Dat kan om N-VA, VB en LDD gaan, maar ook om mensen die van CD&V en Open VLD komen.’ Of zoals zijn penningmeester, Rudi De Kerpel, het stelt: ‘De ideale Forza Flandria is een combinatie van échte Vlaamsgezinden en échte liberalen, zonder de extremisten. Met de juiste mensen uit Open VLD, LDD, N-VA, CD&V en Vlaams Belang zou je een echte volkspartij kunnen oprichten. Politici als Pieter De Crem, Bart De Wever en Vincent Van Quickenborne incarneren perfect het centrumrechtse gedachtegoed.’
Voorlopig gaat LDD er nog van uit dat ze op eigen kracht naar de Vlaamse verkiezingen trekt, vlot over de kiesdrempel springt en zich daarna nog een paar jaar verder bekwaamt in het oppositie voeren. Maar voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 heeft de partij grootsere dromen. ‘Dan zouden we in een aantal gemeenten zo sterk moeten staan dat we er in een coalitie kunnen stappen’, zegt Bouckaert. ‘Zo zouden we meteen het cordon sanitaire naar de geschiedenisboeken kunnen verwijzen. Als VB en LDD samen 30 of 40 procent van de stemmen behalen en we reiken een klassieke partij de hand, zal de verleiding wel erg groot worden om met ons mee te doen, hè. Maar eerst moeten we nog groeien, bijleren en volwassen worden. Gelooft u mij: Vlaanderen hoort nog van ons.’
DOOR ANN PEUTEMAN
