Het ongeluk met de ruimtependel Columbia zaterdag kostte het leven aan zeven astronauten en maakte op een pijnlijke manier duidelijk dat ruimtevaart nog geen routine is.

Ik denk niet dat er iets speciaals tijdens onze vlucht gaat gebeuren, vertelde de Israëlische astronaut Ilan Ramon nog voor zijn lancering aan boord van de Columbia. In Israël was het enthousiasme voor de eerste Israëliër in de ruimte bijzonder groot en te vergelijken met wat we in eigen land hebben meegemaakt met Dirk Frimout in 1992 en Frank De Winne vorig jaar. Ramon was voorpaginanieuws in Israël en zijn vlucht werd in de pers en op televisie op de voet gevolgd.

De Columbia was vanaf het Kennedy Space Center (KSC) op Cape Canaveral in Florida vertrokken op 16 januari voor een wetenschappelijke ruimtevlucht. De astronauten werkten de klok rond om ongeveer 80 wetenschappelijke, medische en technologische experimenten uit te voeren. Daarbij waren ook zeven Belgische onderzoekers betrokken.

Hoewel de Columbia niet naar het internationaal ruimtestation ISS was gevlogen, werd de vlucht gezien als een soort ‘generale repetitie’ voor routineonderzoek aan boord van dat station – wanneer het eenmaal voltooid is.

Maar de afloop van de vlucht van de Columbia zou aan dat woord routine een bittere bijklank geven. Op 1 februari liep het zestien minuten voor de geplande terugkeer op Cape Canaveral tijdens de vurige doortocht door de atmosfeer vreselijk mis. De vluchtleiding verloor het contact met het ruimteveer en televisiebeelden deden vermoeden dat de Columbia in stukken uiteengebroken was. Het ruimteveer bevond zich toen op een hoogte van 60 kilometer boven de Amerikaanse staat Texas. Brokstukken vielen in Texas en Louisiana neer over een afstand van meer dan 300 kilometer. Mensen kregen de raad ze niet aan te raken.

Voor de zeven astronauten aan boord was er geen enkele mogelijkheid om aan het onheil te ontsnappen. Vluchtcommandant Rick Husband, piloot William McCool, de vluchtspecialisten Michael David Brown, Laurel Clark, Michael Anderson en Kalpana Cawla en ladingsspecialist Ilan Ramon kwamen om het leven. Tussen de op de grond terechtgekomen brokstukken zijn stoffelijke resten van de bemanning gevonden en onder meer ook een vluchtembleem met de namen van de zeven slachtoffers.

Voor de Amerikanen, die ruimtevaart zien als een uithangbord van hun technologische knowhow, is het ongeluk een ware ramp. Een bijzonder aangeslagen NASA-baas Sean O’Keefe sprak over een ’tragische dag’. In Israël kwam de dood van Ilan Ramon hard aan. In een door geweld geplaagd land betekende de vlucht van Ramon voor een keer goed nieuws. Ramon was de zoon van een overlevende van de holocaust. Hij nam ook deel aan het bombardement van een Iraakse kernreactor in 1981 en was een nationale held. Ook in India kwamen duizenden mensen op straat om te rouwen voor de in India geboren Kalpana Cawla.

ONDERZOEK

Drie onderzoekscommissies zullen nu in eerste instantie de oorzaak van het ongeval trachten te achterhalen. Ze zullen daarbij gebruik maken van de radioverbinding met de bemanning, gegevens van de sensoren van de shuttle, satellieten en van een analyse van de neergekomen brokstukken.

In afwachting blijven de overblijvende shuttles aan de grond. Na de ramp met de Challenger op 28 januari 1986, die de nu verongelukte bemanning overigens tijdens zijn missie heeft herdacht, duurde het 32 maanden alvorens er weer een ruimteveer vertrok.

Het is nog koffiedik kijken over de mogelijke oorzaak van de ramp. Veel aandacht zal gaan naar de linkervleugel van de Columbia die ongeveer een minuut na de lancering is geraakt door neervallend isolatiemateriaal van de grote uitwendige brandstoftank, maar de vluchtleiding maakte zich daar niet al te grote zorgen over. Kort voor de Columbia in stukken uiteenbrak, waren er ook problemen met de hittesensoren van de vleugel. Misschien zijn een aantal van de 20.000 hittebestendige tegels die de onderkant van het ruimteveer tijdens zijn vurige doortocht door de atmosfeer moeten beschermen ernstiger beschadigd dan gedacht. Maar het ongeval kan best ook andere oorzaken hebben.

Een terroristische aanslag is zo goed als uitgesloten. De Columbia vloog te hoog en met een snelheid van 20.000 kilometer per uur te snel om vanaf de grond door een raket te worden getroffen.

Het is de vierde keer dat er slachtoffers vallen tijdens een ruimtevlucht, hoewel nog meer mensen zijn omgekomen tijdens de voorbereiding van ruimtemissies. In 1967 kwam de Russische kosmonaut Vladimir Komarov om het leven toen zijn ruimteschip Sojoez-1 na een door problemen geplaagde vlucht te pletter stortte doordat de hoofdparachute van de Sojoez dienst weigerde. In 1971 zaten de Russen Georgi Dobrovolski, Vladislav Volkov en Viktor Patsajev als gevolg van een lek dood in de landingscapsule van de Sojoez-11. In 1986 was lerares Christa McAuliffe een van de zeven astronauten die omkwamen toen de space shuttle Challenger kort na de lancering explodeerde.

Met het verlies van de Columbia en de Challenger blijven nog drie operationele ruimtependels over: de Discovery, de Atlantis en de Endeavour, gebouwd als vervanging voor de Challenger.

En dat heeft ongetwijfeld gevolgen voor het internationaal ruimtestation, dat sinds 1998 in een baan om de aarde wordt opgebouwd en dat permanent door drie ruimtevaarders bewoond wordt. Frank De Winne heeft er in november acht dagen geleefd en gewerkt. De ruimtependel speelt een belangrijke rol bij de bouw van dat ruimtestation. Die zal zeker vertraging oplopen. In principe kunnen de Russen met hun Sojoez-ruimteschepen wel nog bemanningen naar het station sturen en ze ook terughalen, maar het Russische ruimtevaartprogramma wordt geplaagd door financiële problemen. De huidige driekoppige bemanning van het ISS kan wel naar de aarde terugkeren aan boord van de Sojoez waarmee Frank De Winne in oktober vorig jaar naar het ISS is gevlogen.

RISICO’S

De fatale missie van de Columbia was de 113e in totaal van een space shuttle en de 28e van de Columbia. De Columbia was het oudste van de Amerikaanse ruimteveren. Het maakte zijn eerste vlucht op 12 april 1981, op de dag af twintig jaar na de ruimtevlucht van ’s werelds eerste ruimtevaarder Joeri Gagarin. Elk van de ruimteveren is ontworpen om honderd missies uit te voeren. De shuttle moest van bemande ruimtevaart een routineaangelegenheid maken.

‘We leven in een tijdperk waarin ruimtevluchten bijna als routine worden beschouwd’, zei president George Bush in een toespraak na het ongeluk. ‘Maar men gaat al te gemakkelijk voorbij aan de gevaren van vluchten aan boord van raketten.’ Ruimtevaart beweegt zich inderdaad op het randje van wat technisch mogelijk is en daarbij is het gevaarlijk iets al te snel als routine te beschouwen.

Anderzijds kennen de mannen en vrouwen die aan boord van een ruimteschip naar de ruimte vertrekken de risico’s, zeker als het gaat om heuse beroepsastronauten zoals de bemanningsleden van de Columbia.

Het ongeluk met de Columbia zal het debat of mensen sowieso wel naar de ruimte moeten gaan ongetwijfeld weer fel doen oplaaien. Voor ruimteveer-manager Ron Dittemore betekenen bemande ruimtevluchten een passie. ‘We begrijpen dat ze risico’s inhouden, maar ze wekken onze belangstelling op en prikkelen onze verbeelding.’

Wanneer de oorzaken van de ramp met de Columbia tot op de bodem zullen zijn uitgespit en de nodige maatregelen zijn getroffen, zullen er zeker weer mensen de ruimte in gaan. Dat heeft president Bush snel duidelijk gemaakt. ‘Datgene waarvoor de astronauten van de Columbia stierven, zal worden voortgezet. De mens wil de donkere ruimte buiten onze wereld verkennen omdat hij wil ontdekken en begrijpen. Onze reis in de ruimte gaat door.’

Benny Audenaert

De bouw van het internationaal ruimtestation ISS zal zeker vertraging oplopen.