Er komt een parlementaire onderzoekscommissie naar het ‘systematisch mislukken’ van onderzoeken naar grote fraudezaken. En Herman De Croo wil een onderzoekscommissie over de verkoop van ABX. Wat kan dat opleveren?
Waarom lopen zo veel onderzoeken naar grote fraudezaken in ons land op niets uit? Om daar achter te komen, wordt een parlementaire onderzoekscommissie opgericht, op initiatief van Groen!, Ecolo en de PS, en ondertussen met steun van CD&V, Open VLD, de MR en het CDH. Zij verwijzen naar de KB Lux-affaire en de miljoenenfraudes met de forfaitaire buitenlandse belasting, dossiers die al verjaard zijn of op het punt staan om te verjaren.
De oprichting van deze onderzoekscommissie naar het ‘systematisch mislukken’ van het onderzoek naar grote fraudezaken is eenparig goedgekeurd in de commissie Financiën en staat nu donderdag, 10 april, op de agenda van de plenaire vergadering. Groen!-Kamerlid Stefaan Van Hecke: ‘Ik ben aangenaam verrast dat deze onderzoekscommissie er zal komen. We willen vooral aanbevelingen formuleren voor de staatssecretaris van fraudebestrijding Carl Devlies (CD&V), zodat in de toekomst meer onderzoeken naar fraude tot een goed einde gebracht worden.’
Gelijktijdig wordt nu geijverd om nog een andere onderzoekscommissie op te richten. Ze moet de verkoop onderzoeken van pakjesdienst ABX Logistics door de NMBS aan de Britse investeringsgroep 3i voor 1 euro. Knack stelde als eerste vragen hierbij: heeft men bij die verkoop miljoenen euro’s links laten liggen omdat men de belangstelling van kandidaat-overnemer Sofipa niet ernstig nam? En wat was de werkelijke waarde van het bedrijf? Want vandaag wordt ABX Logistics voor ruim 600 miljoen opnieuw te koop aangeboden (zie Knack, 5 maart).
Oud-Kamervoorzitter en voormalig minister van Verkeerswezen Herman De Croo (Open VLD) is de grootste pleitbezorger voor een parlementaire onderzoekscommissie over ABX. Coalitiegenoot CD&V en oppositiepartij SP.A zijn niet enthousiast. Jef Van den Bergh (CD&V) liet optekenen niet tegen meer transparantie te zijn, ‘maar laten we eerst proberen meer duidelijkheid te krijgen via gewone vragen en interpellaties in de Kamer’.
Renaat Landuyt (SP.A) zit het ook niet lekker: ‘Als voormalig minister van Mobiliteit vind ik het niet kies dat De Croo, ooit zelf bevoegd voor Mobiliteit, Etienne Schouppe (CD&V) viseert, een van zijn opvolgers.’ ABX was het troetelkind van Schouppe, de ex-topman van de NMBS en nu staatssecretaris van Mobiliteit. ‘Dit is toch een blijk van wantrouwen tegenover Schouppe?’ zo nog Landuyt. Dat in een onderzoekscommissie ook de rol van de toenmalige voogdijminister Johan Vande Lanotte (SP.A) bekeken moet worden, is voor de Vlaamse socialisten zeker zo belangrijk om afwijzend te staan tegenover een onderzoekscommissie.
Wat mogen we trouwens van een onderzoekscommissie verwachten? Sofie Staelraeve onderzocht voor haar doctoraat 15 onderzoekscommissies van de afgelopen twintig jaar. Ze zit ondertussen zelf in de Kamer voor Open VLD. Staelraeve concludeert dat onderzoekscommissies vooral handig zijn voor de regering, want in tijden van beleidscrisis zijn ze een middel om de situatie te beheersen. Staelraeve: ‘Vooral in de jaren negentig waren onderzoekscommissies een populair politiek instrument, met als mediagenieke hoogtepunt de commissie-Dutroux. Maar de laatste jaren zit er sleet op. De laatste commissies, zoals die over het failliet van Sabena of de illegale exploitatie van natuurlijke rijkdommen in de regio van de Grote Meren, waren geen succes. Ze verzanden vaak in partijpolitiek.’
Staelraeve wijst erop dat parlementaire onderzoekscommissies zelden of nooit leiden tot het straffen van verantwoordelijken, ‘maar ze kunnen wel nuttig zijn om wetgeving aan te passen zodat de problemen zich niet herhalen’.
Staelraeve weet dat ‘als de politieke meningsverschillen over een onderwerp te uitgesproken zijn, zoals nu blijkbaar met ABX, zo’n onderzoekscommissie er vaak niet komt. Een onderzoekscommissie legt ook extra werkdruk bij parlementsleden. Als er al een onderzoekscommissie is opgericht, verkleint de kans dat een tweede onderzoekscommissie wordt goedgekeurd.’ Kortom: de kans dat de ABX-onderzoekscommissie er uiteindelijk komt, is miniem. De Croo: ‘We zullen zien. Er moet wel een brede consensus over de oprichting bestaan, anders heeft het geen zin. Zo’n onderzoekscommissie is immers geen instrument om te jennen, maar om lessen te trekken en het beleid te verbeteren.’
DOOR EWALD PIRONET
