Hoe voorspelt u het best de uitslagen van het WK voetbal in Brazilië? Tip 1: laat u niet overdonderen door de voetbalfreaks rondom u. ‘Veel kennis levert alleen maar een goed verhaal op.’
Het is de grote frustratie van menig voetbalkenner: je weet werkelijk alles over die sport, maar het lukt je nooit om de uitkomst van een wedstrijd goed te voorspellen. ‘Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat wie veel van voetbal weet niet automatisch de uitslagen beter voorspelt’, zegt Gerd Gigerenzer, directeur van het Centrum voor Aangepast Gedrag en Cognitie van het Max Planck Instituut in Berlijn. Het maakt zelfs niet uit of je een kenner bent of een volstrekte leek op voetbalgebied.
Goed om te weten, nu heel België – ook op de werkvloer – aan het pronostikeren slaat. Dat kenners en leken even goed kunnen voorspellen, blijkt uit meerdere wetenschappelijke onderzoeken. Een goed voorbeeld is een experiment dat de Zweedse wetenschapper Patric Andersson van de Stockholm School of Economics deed. Hij liet experts en niet-kenners uitslagen invullen voor het WK van 2002 in Zuid-Korea en Japan. ‘Beide groepen scoorden ongeveer hetzelfde’, klinkt het. Er werden ook nog formulieren lukraak ingevuld, en dat leverde wel een slechter resultaat op, zegt Andersson, die ook een boek schreef over wetenschappelijk onderzoek naar voetbal.
Veel kennis over voetbal kan zelfs in de weg zitten. Experts hebben een sterke neiging om het belang van al die feitjes te overschatten, weet sociaal psycholoog Maarten Bos. Als wetenschapper van de Radboud Universiteit deed hij met collega’s onderzoek naar het voorspellen van voetbaluitslagen. ‘Ze denken bijvoorbeeld zeker te weten dat een bepaalde voetballer, bijvoorbeeld de Nederlandse aanvaller Arjen Robben, niet houdt van voetballen bij warm weer. Omdat het WK in Brazilië wordt gehouden en het daar warm wordt, redeneren ze dat Oranje het niet goed zal doen. Maar waarschijnlijk hebben zulke bijzaken helemaal niet zo’n groot effect. Een ander voorbeeld is dat kenners heel veel nadruk leggen op een bepaalde speler die in vorm is, terwijl er natuurlijk 22 op het veld staan.’
Saaiheid wint
Is er dan misschien toch een trucje om zo goed mogelijk een WK-pronostiek in te vullen? Zeker, menen de wetenschappers. ‘Wanneer je een leek bent, kun je het beste de ploeg die je het beste kent als winnaar van een wedstrijd kiezen. Dat is een belangrijke vuistregel voor de beste voorspelling. Meer hoef je niet te weten. Veel kennis levert alleen maar een goed verhaal op’, zegt Gigerenzer, die het boek De Kracht van je intuïtie schreef, waarin ook sportuitslagen aan bod komen. Anders gezegd: als je wel iets over het team van Brazilië weet, maar niets over Iran, dan is dat waarschijnlijk niet voor niets. Experts moeten hun kennis zo veel mogelijk negeren, zeggen Gigerenzer en Andersson. Want die is vermengd met emoties, die hun blik op de werkelijkheid vertroebelt. Anderson: ‘Ze willen graag dat hun favoriete speler het goed doet.’
Helpt kennis dan helemaal niets? Toch wel, stelt Maarten Bos. Als je ze maar niet actief inzet. Uit zijn onderzoek kwam naar voren dat experts beter voetbaluitslagen voorspellen wanneer ze onbewust beslissen. Tijdens een experiment liet hij kenners de wedstrijdschema’s zien. ‘Vervolgens gingen ze een paar minuten wat anders doen, en daarna vulden ze de uitslag in. Op die manier dachten ze niet heel bewust na over de uitslagen en gingen ze niet wikken en wegen. Ze kozen op intuïtie. Dankzij die methode versloegen de kenners de leken tijdens onze tests.’
Er is nog een veel effectievere methode, volgens de onderzoekers. Vul de uitslagen in op basis van de FIFA-wereldranglijst. Daarop staan de best presterende landen. ‘Uit experimenten blijkt dat die ranglijst het allerbeste voorspelt wie er zal winnen’, zegt Gigerenzer. Bos vertelt dat hij met een soortgelijke tactiek onlangs de pronostiek voor het Amerikaanse collegebasketbal heeft ingevuld, ‘en van basketbal weet ik nog minder dan van voetbal’.
Het enige nadeel van die tactiek is dat het invullen van een Wereldbekerpronostiek een saaie, haast administratieve klus wordt. De verrassing van het toernooi, die er eigenlijk altijd wel is, kun je zo niet voorspellen. ‘Die verrassing is de uitzondering die de regel bevestigt. Zoals Trinidad en Tobago, dat op het WK van 2006 gelijkspeelde tegen Zweden’, zegt Andersson. ‘Alles op een lijst baseren is saai. Mijn tip is om daarom een paar keer weloverwogen van de lijst af te wijken.’ Dat geldt ook voor gokkers, meent de Zweed. De kans is groot dat Brazilië wint. Dat is het gastland en het staat hoog op de wereldranglijst. ‘Maar wie daar geld op inzet, krijgt er maar weinig van terug want heel veel mensen gokken daarop. Misschien kun je dan beter wat risico nemen.’
Rest nog de vraag welke landen volgens de onderzoekers, die weinig van voetbal weten, straks in de WK-finale staan. Alle drie kiezen ze voor Brazilië. Volgens Bos spelen ze tegen de huidige wereldkampioen, Spanje. Andersson kiest voor Nederland. En volgens Gigerenzer neemt het gastland het op tegen Duitsland.
DOOR ROBERT VISSCHER , ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Als je wel iets over het team van Brazilië weet, maar niets over Iran, dan is dat waarschijnlijk niet voor niets.’
