De jonge Duitse Charlotte Roche schreef met Vochtige streken hét literaireschandaalsucces van het jaar in Duitsland – en niet alleen in Duitsland.Een gesprek, van aambeien tot zweetvlekken.
Ze heeft het soort boek geschreven waar van alles over te zeggen valt, waar in ieder geval ook al van alles ván gezegd is, en jawel: Vochtige streken is bij momenten nogal onsmakelijk. Doel-bewust, mogen we aannemen; Want één bedoeling van deze debuutroman is manifest eens flink aan te schoppen tegen de heersende opvatting over hoe meisjes zoal geacht worden zich te gedragen en, vooral, hoe niet. Op de tweede tekstpagina word je al, om zo te zeggen, met je neus in de aambeien van hoofdpersonage Helen gedrukt. Helen, achttien jaar, ligt namelijk in het ziekenhuis met het oog op haar achterste. Behalve aambeien (‘wolkvormige stukken huid die eruitzien als de tentakels van een zeeanemoon’) heeft ze ook nog eens een anale fissuur. Komt van het aarshaarscheren, wat ze altijd te snel en te bruusk want eigenlijk tegen haar zin doet, en toen heeft ze zich dus gesneden, en vandaar alle ellende. Tegen haar zin? Ja, want ze vindt het op zijn Grieks wél erg lekker – ongebruikelijk lekker, zou je denken, voor zo’n jong meisje -, en in dat verband is ze wel vóór scheren, maar anderzijds heeft ze grote moeite met alle hysterie over vrouwelijke lichaamsbeharing en over de vrouwelijke hygiëne in het algemeen. ‘Hygiëne vind ik totaal onbelangrijk’, zelfs.
Maar eigenlijk gaat het boek daar niet over. Helen gaat niet gebukt onder taboes die dingen als ‘intiemspray’ in de wereld hebben geholpen, maar ze lijdt wel onder de scheiding van haar ouders: ‘Als ze behoeftig worden, stop ik hun nieuwe partners gewoon in het bejaardentehuis en dan verzorg ik mijn gescheiden ouders thuis, waar ik ze bij elkaar in bed leg, tot ze doodgaan. Dat is voor mij het toppunt van ge-luk’, lezen we op pagina één. Gaandeweg wordt ook duidelijk welke sinistere kantjes de oorsprong van dit grote verlangen van haar zoal heeft.
Sinister is Charlotte Roche (spreek uit: roowtsj, °1978) zelf allerminst, onsmakelijk evenmin. Deze dochter van een Britse vader en een Duitse moeder heeft natuurlijk tonnen camera-ervaring, als Queen of German pop television bij de ondertussen opgeheven Duitse muziekzender VIVA Zwei, en vindt het op zich niets bijzonders om in de belangstelling te staan. Tegelijk lijkt ze absoluut niet blasé en is ze ontwapenend meisjesachtig.
Charlotte Roche: ‘Er is in Duitsland erg moraliserend op het boek gereageerd,’ begint ze, ‘in de trant van: “Waar hebben we dit voor nodig? Zoiets willen we niet.” Maar, nou ja, “dit” en “zoiets” horen nu eenmaal wél bij het leven. Je hebt in het boek enerzijds licht verteerbare, sexy dingen, anderzijds ook walgelijke dingen – althans dingen die als walgelijk beschouwd worden. Maar dat was nu juist zo leuk om te doen in het boek, om het vrouwelijke lichaam te demystificeren. Dat is heel vaak het probleem voor vrouwen: dat ze altijd maar mooi en seksueel aantrekkelijk moeten zijn, maar nooit naar de plee mogen. Wat nog ongezond is ook. Die verschillende dingen wou ik dus allemaal tegelijk in het boek, maar dat leidt dan kennelijk tot grote verontwaardiging. Je ziet in Duitsland trouwens wel een groot verschil in reacties tussen de pers en het publiek. De kritiek heeft zich massaal op het seksuele aspect van het boek gestort, zozeer zelfs dat mensen eerst het idee kregen dat het om porno of zoiets ging. Sommige lezers waren dan ook teleurgesteld, want zo gek veel seks komt er niet in voor. Jammer voor hen.’
Helen is, laten we zeggen, wel aan de promiscue kant.
CHARLOTTE ROCHE: Ja. En dan zeggen sommigen: ‘Dit heeft niets met mij te maken, Helens geschiedenis is niet de mijne, zij is natuurlijk psychisch beschadigd door die echtscheiding, en daarom is ze seksueel geobsedeerd.’ Heel banaal, een één-op-éénverklaring, boem afgelopen. Dat wil ik dan toch even met klém tegenspreken. In een aantal opzichten is zij juist heel goed te volgen en te begrijpen. Ze is vrij, licht, vrolijk, en seksueel heel zelfbewust en creatief. Maar soms kantelt het, en dan krijgt ze iets zelfvernietigends. En alleen dát aspect, vind ik, mag je eventueel verbinden met haar nare ervaringen in het verleden. Maar niet dat ze afwijkt van de norm qua vrouwelijke seksualiteit, dat ze neemt wat ze wil, vrij is, experimenteert. Dat lijkt mij alleen maar positief – en dat is dan misschien de kleine boodschap die ik heb. Want ik vind vrouwen nog altijd erg onvrij als het om hun seksualiteit gaat.
Daar zijn vrouwen niet alleen in.
ROCHE: Dat is waar. Maar mij lijkt het dat mannen op dat gebied toch iets beter af zijn. Voor mannen is er een reusachtig seksueel aanbod, bordelen, prostitutie, porno in alle maten en soorten. Vrouwen hebben de facto niks, behalve masturberen. Kijk, in het boek gaat het uiteindelijk over mijn eigen zwakheden en schaamtegevoelens. Elke man die ik ken heeft een heel direct contact met wat het ook is waar hij geil van wordt. En elke vrouw die ik ken, including me, heeft dat directe contact níét. Elke man weet direct wat hij wil als een vrouw tegen hem zou zeggen: ‘Je mag met me doen wat je wilt.’ Dan gaat het van ‘doe dit, nu dat, knielen, mond open’. Maar als een man mij zou vragen: vandaag ben ik je seksslaaf, wat zou je lekker vinden, dan zou ik me inderdaad moeten afvragen: wat vind ik lekker? Wat een armoe, hè? En dat vormt een heel groot contrast met het beeld dat vandaag van jonge vrouwen bestaat: zelfbewust, sexy, hebben een eigen baan, doen alles waar ze zin in hebben – dus waar heb je dat feminisme nou verder nog voor nodig? Maar ik denk dat er achter dat stoere uiterlijk nog heel wat onzekerheid schuilt als het om seks gaat, geremdheid, angst ook voor eigen lichaamsgeuren, bloed- of zweetvlekken, dat speelt toch allemaal mee bij de socialisering van jonge vrouwen.
Helen schijnt daar anders weinig last van te hebben.
ROCHE: Daar heb ik haar ook voor gebruikt, om daar allemaal geen last van te hebben. Daarom is ze ook een romanfiguur. Zij vindt het heel gewoon om haar eigen smegma achter haar oor te strijken bij wijze van parfum, bijvoorbeeld. En nu het boek zo’n succes is, kun je denken: gewiekst gedaan hoor, het juiste shockrecept en de kassa rinkelt. Maar dat wist ik niet toen ik eraan begon, en dat was ook helemaal mijn bedoeling niet. De opzet was veel onschuldiger, bijna therapeutisch. Ik dacht toen trouwens: wie weet kan ik me na deze roman nooit meer op televisie vertonen. Het leek me geen gering risico om te nemen. Want uiteraard zullen lezers denken dat ik Helen bén.
Het schrijven van Vochtige streken heeft me overigens wel geholpen in mijn eigen leven. Het heeft me zelfbewuster gemaakt. Ik bedoel niet het succes ervan, maar het schrijven zelf, over dit soort onderwerpen. Wat wél mijn bedoeling was, was een boek te schrijven dat ook grappig is. De grappigste passages vind ik zelf bijna altijd die waar andere mensen van zeggen: ‘Nee, dat was me te walgelijk, toen moest ik ophouden met lezen’. Ik heb een zeer grofstoffelijk gevoel voor humor, blijkbaar. Anderzijds vind ik het toch ook een beetje wonderlijk dat zoveel mensen er met zulke grote ernst op ingaan, dat ze niet zien dat het ook een beetje een doelbewust spel met taboe-overtredingen is.
‘Dingen tot op de bodem uitzoeken, tot het je neus uitkomt’ (een beetje slap vertaald: bis man fast kotzen muss , staat er in het Duits), dat lijkt niettemin een kernzin in het boek.
ROCHE: Ja, zo zit ik zelf ook in elkaar. Ik wil niet wegkijken van het lelijke. En, jawel, dat lelijke laten zien, daar had ik behalve een persoonlijk-therapeutische verder ook een feministische bedoeling mee. Ik ben door mijn moeder zeer feministisch opgevoed – maar zij is een intellectuele, zeer ontwikkelde vrouw, wat ik niet ben. Ik heb veel meer een lichamelijke benadering, lichamen interesseren me, ziekten ook, operaties, seksualiteit, zelfbevrediging, alle soorten sappen. En dan vind ik dat je je moet bevrijden van, bijvoorbeeld, het waanidee dat je geslacht naar dode vis stinkt. Je kunt als vrouw tegenwoordig niet ’s ochtends gedoucht hebben en dan ’s avonds zonder meer vrijen – dan moet er eerst toch nog wat reinigends ondernomen worden ‘daar beneden’. Dat is toch krankzinnig?
Overigens, ja, douchen doe ik zelf dus wél, hè? Dat schijnt mensen nog weleens te verbazen (lacht).
Maar ik ben niet zo militant als Helen. En me scheren doe ik ook.
CHARLOTTE ROCHE, VOCHTIGE STREKEN, UIT HET DUITS VERTAALD DOOR MARCEL MISSET, DE BEZIGE BIJ, AMSTERDAM, 215 BLZ., 17,90 EURO.
DOOR HERMAN JACOBS
