Na verschijning van de anti-islamitische film Fitna van Geert Wilders ontstaken moslims in de migrantenwijken in Nederland en in het Midden-Oosten niet in blinde woede. De polarisatie over de islam lijkt over haar hoogtepunt heen.

Vrijdagnacht gingen er eindelijk dan toch twee auto’s in een migrantenwijk in Utrecht in vlammen op, en werd er een enkele leuze tegen Geert Wilders op een vuilcontainer gekalkt. Nederland moest ruim een etmaal wachten op een gewelddadige reactie op de omstreden film van de rechts-nationalistische politicus, en veel had die niet om het lijf. Toen Fitna donderdagavond zijn première op internet beleefde, zette de Nederlandse politie meteen het parlementsgebouw in Den Haag af. De politieverloven in de regeringsstad waren al enkele dagen ingetrokken, met het oog op de verschijning van de film en de onlusten die eruit konden voortvloeien. Ook het gemeentebestuur uit Amsterdam had veiligheidsmaatregelen getroffen. Donderdagnacht mocht burgemeester Job Cohen echter voor de camera’s van buitenlandse televisiestations verklaren dat het rustig was in zijn stad. In Den Haag speurden journalisten rond het parlementsgebouw nog wanhopig naar aangebrande islamitische demonstranten, die nergens te bekennen waren.

De première van Fitna is uitgelopen op een anticlimax, niet alleen voor de hypernerveuze Nederlandse pers, maar vooral voor Geert Wilders zelf. Dat andere partijen en commentatoren de inhoud van zijn film eenstemmig veroordeelden, zal hem een rotzorg zijn. Maar de Nederlandse bevolking heeft ook weinig op met zijn jongste provocatie, en dat moet voor Wilders, een populist pur sang tenslotte, teleurstellend zijn. Alle ophef rondom de film heeft ertoe geleid dat zijn partij in de opiniepeiling van de openbare omroep in Nederland is gezakt. Nederland lijkt ‘Wildersmoe’. Een oproep tot steunbetuigingen aan Geert op internet leidde tot weinig reacties. Alleen zijn trouwe achterban is enthousiast over zijn anti-islamitische rolprent.

Sinds november vorig jaar, toen uitlekte dat Wilders een anti-islamfilm wilde uitbrengen, domineert Wilders het nieuws in de Nederlandse media. Voordat er nog maar iets over de inhoud bekend was, werd er driftig gespeculeerd over de mogelijke gevolgen van zijn film voor de veiligheid van Nederlanders en Nederlandse bedrijven in de moslimwereld. Daarnaast stonden de opiniepagina’s vol over de vraag of een democratische rechtsstaat een film mag tegenhouden die leidt tot onlusten.

Opmerkelijk was de rol van de Nederlandse regering als aanjager van de mediagekte rondom Fitna. Eind februari richtte premier Jan Peter Balkenende zich tijdens een rechtstreekse televisie-uitzending tot het volk om te waarschuwen voor de ‘heftige reacties’ die de film in binnen- en buitenland zou oproepen. Hij stelde Wilders verantwoordelijk voor de doden die konden vallen als de fundamentalistische taliban, naar aanleiding van Fitna hun aanvallen op de Nederlandse soldaten in Afghanistan zouden verhevigen.

UITGEKOOKTE TACTIEK

Nu de ‘heftige reacties’ zijn uitgebleven, is er veel kritiek op de regering. Premier Balkenende zou drukte om niets gemaakt hebben met zijn alarmerende boodschappen. Het optreden van de christendemocratische regeringschef kan echter ook heel anders uitgelegd worden, als een uitgekookte tactiek waarmee hij de schadelijke effecten van de film wist te neutraliseren. Door het gevaar van Fitna te overdrijven, en een levensgrote hype te creëren, zorgde Balkenende ervoor dat iedereen in Nederland moe werd van Wilders, en dat zijn film uiteindelijk schouderophalend werd begroet.

De twee auto’s die in Utrecht in vlammen opgingen zijn niets vergeleken met het grote aantal uitgebrande auto’s eind vorig jaar in de Nederlandse migrantenwijken. Toen braken er wel serieuze rellen uit, nadat de politie in Amsterdam een doorgedraaide Marokkaan had doodgeschoten. Drie jaar geleden wensten moslimgeestelijken Wilders op televisie nog een dodelijke vorm van kanker toe. De voorbije week vroegen de imams in de Nederlandse moskeeën hun gelovigen alleen maar om waardig en ingetogen te reageren op de Fitna. Een radicale salafistische imam uit Den Haag, die volgens Wilders allang het land uitgezet had moeten worden, wierp zich voor de camera’s van de Arabische zender Al Jazeera op als een ware ambassadeur voor Nederland. De prediker maande moslims in het Midden-Oosten, die tijdens de cartoonrellen twee jaar geleden overal Deense ambassades vernielden, deze keer hun kalmte te bewaren. De salafiet prees de Nederlandse regering in de uitzending de hemel in omdat ze zo duidelijk afstand nam van de film van Wilders. Andere vooraanstaande poldermoslims reisden al vóór de verschijning van Fitna naar het Midden-Oosten om geloofsgenoten te vertellen dat ze in het tolerante Nederland in alle vrijheid hun godsdienst kunnen beleven. Hun poging om een herhaling van de cartoonrellen te voorkomen lijkt geslaagd. Parlementariërs uit Jordanië hebben nog wel opgeroepen tot een boycot van Nederland, maar in de moslimwereld zijn vooralsnog geen Nederlandse ambassades bestormd door schuimbekkende islamieten.

De moslimgemeenschap in Nederland stelde, als blijk van haar tolerantie en democratische gezindheid, ook haar zendtijd op de openbare omroep beschikbaar aan Wilders voor de vertoning van Fitna, een aanbod waarop de politicus niet inging. Door de aanslagen van 11 september, de opkomst van Pim Fortuyn en de heftige commotie rondom de film Submission, die uitmondde in de moord op regisseur Theo van Gogh, hebben moslims in Nederland geleerd niet te reageren op provocaties. Wilders maakte het hen daarbij ook niet erg lastig. Weliswaar werden in Fitna alle moslims over een kam geschoren met zelfmoordterroristen en haatpredikers, maar de beelden die Wilders gebruikte waren allang bekend.

PROFEET MET ERECTIE

De campagne van Wilders tegen ‘de islamisering van Nederland’ klinkt ook steeds holler. In 1997 schreef Pim Fortuyn al een boek met precies dezelfde titel. Enkele jaren eerder had de liberale politicus Frits Bolkestein de polemiek over de islam geopend, met zijn waarschuwing tegen de onverdraagzame kanten van de religie. Vele incidenten, aanslagen en films later, heeft het thema zijn glans verloren. Dat blijkt ook uit de lauwe reacties op Fitna van de neoconservatieve intelligentsia in Nederland, die de afgelopen jaren toch vooropging in islamkritiek. ‘De film laat een aantal ongemakkelijke waarheden zien, maar het is allemaal niet ontzettend nieuw’, reageerde publicist Paul Scheffer minzaam. Hij bespeurde, naar aanleiding van de ingehouden reactie op Fitna, een ’toegenomen vereenzelviging’ bij de moslimbevolking met de westerse samenleving. Scheffer, een vermaard tegenstander van het multiculturalisme die nauwe connecties onderhoudt met Hirsi Ali, ging niet mee in het pleidooi van Wilders voor een verbod op de Koran. ‘Ik neem het Geert Wilders kwalijk dat hij wel zelf het recht op vrije meningsuiting opeist, maar dat recht voor moslims wil afkammen’, aldus Scheffer op de Nederlandse televisie. Columnist Ephimenco, die in 2002 nog in de ban raakte van de anti-islamitische politicus Pim Fortuyn, noemde het filmpje van Wilders een ‘bedenkelijk staaltje van angstpropaganda’.

Als Fitna iets aantoont, dan is het wel dat het tijdperk van polarisatie over de islam in Nederland en daarbuiten over zijn hoogtepunt lijkt. Lijkt, want niets is zeker in een wereld waarin alles draait om aandacht en overdrijving. Een nieuw politiek dwaallicht uit Nederland, genaamd Ehsan Jamie, legt momenteel de laatste hand aan een tekenfilm over het leven van Mohammed. Daarin staat de profeet afgebeeld met een erectie als hij zijn negenjarige vrouw Aïsja naar de moskee brengt om haar te ontmaagden. Jamie, een kind van Iraanse vluchtelingen, is gemeenteraadslid en verwierf al enige bekendheid met een comité voor afvallige moslims. Hij wil zijn film gaan vertonen in het Midden-Oosten. Misschien lukt het hem wel om schuimbekkende islamieten Nederlandse ambassades te laten bestormen.

DOOR MAARTEN BAKKER

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content