In de uithoeken van ons taalgebied, in West-Vlaanderen en in Groningen, wordt het “zwien” genoemd, in heel het gebied daartussen “varken”. De uitzondering vormt Friesland, waar de benaming “barg” gangbaar is. Maar dat laatste is een veralgemening van het ook elders gebruikte woord voor het gesneden mannelijk varken: borg of burg. Kortom, over het varken heeft ook de linguïst een verrassend woordje mee te spreken. Dat is een van de leuke conclusies uit het initiatief van Sylvie Dhaene, de jonge directrice van het Museum voor Volkskunde in Gent. Zij wilde een tentoonstelling maken over het varken in de volkscultuur en kreeg massaal respons.
Het initiatief resulteerde intussen in een mooi wetenschappelijk werk, waarin naast de linguïst ook de psychoanalyticus en de bioloog-archeoloog hun zegje doen, en in een grappige expositie. Al moet dat laatste genuanceerd worden, want een keurig afgeronde tentoonstelling is het niet geworden. Al de interieurs van het voormalig godshuis werden immers intact gelaten, maar zijn letterlijk “doorspekt” met allerhande verwijzingen naar het varken. Tegen een roze achtergrond of op roze sokkeltjes uiteraard.
Er zijn natuurljk de obligate spaarvarkens – een verwijzing naar het vetmesten waarschijnlijk -, voorwerpen uit de slagerswinkel, varkensblazen als tabakszak, oude foto’s van de slacht, er zijn archeologische varkentjes uit Mesopotamië en Rome, en aan een muur hangt de getatoeëerde huid van Berenice, één van de kunstwerken van Wim Delvoye. Bij de kaarsenmaker liggen varkentjes in was, ex-voto’s, die eertijds in de kerk werden geofferd, bij de apotheker staan bokalen met misvormde biggetjes op sterk water. Een foto toont hoe een Papoeavrouw een big zoogt, een andere toont koning Boudewijn bij de Ardense Jagers, die zoals bekend een everzwijn als mascotte hebben.
In de kapel, in een oneerbiedig knorrig geluidsdecor, wordt uitgebreid stilgestaan bij Sint-Antonius en zijn varken. De Egyptische woestijnvader wordt bij ons op 17 januari nog altijd op talrijke plaatsen gevierd, een gelegenheid om varkenskoppen te offeren en kermis te vieren.
“Hoge Hakken, Roze Billen. Van Antoniusvarkens tot pigs in cyberspace”, in het Museum voor Volkskunde aan de Kraanlei in Gent. Tot 26/11.
Paul Dossche
