In Ledegem jaagt een anonieme briefschrijver het bedrijf R. Remmery al maanden de stuipen op het lijf. De dreiging escaleert, maar het parket en de inwoners van de landelijke gemeente tasten volkomen in het duister. ‘Er is niets dat we kunnen doen.’
‘Zoals je ziet, Ledegem ligt er mooi wit bij’, lacht burgemeester Paul Vanhie. Hij heeft net zijn sportwagen tot onder het afdak voor de ingang van het gemeentehuis gereden. Hier staan geen paaltjes die hem elders in het dorp de bijnaam ‘Polle Poalkes’ hebben opgeleverd. En zo blijft zijn auto gespaard van de aanhoudende sneeuwbuien.
Het winterweer geeft de West-Vlaamse gemeente een rustige aanblik. Na de kogels en de zoveelste dreiging in de brievenbus van de firma R. Remmery mag het wel wat kalmer. Sinds een anonieme briefschrijver het bedrijf van Rik Vannieuwenhuyse eind november 2004 voor het eerst met brandstichting bedreigde, is de storm rond de delicatessenzaak niet meer gaan liggen.
Na elke windstilte volgt steevast een nieuwe brief met hogere eisen. Naïma Amzil, de geviseerde Marokkaanse werkneemster, had al toegegeven aan de briefschrijver: ze zou niet langer haar hoofddoek dragen. Daarop eiste de briefschrijver haar ontslag. Als ze toch aan de slag bleef, zou de bedrijfsleider dat met zijn leven bekopen.
Rik Vannieuwenhuyse en Naïma Amzil hielden zich maandenlang sterk, tot er vorige week enkele kogels in de brievenbus vielen, samen met een nieuw dreigement: de briefschrijver zwoer dat hij de producten van Remmery met kwik zou vergiftigen. Vrijdagmiddag streek het Federaal Voedselagentschap (FAVV) in Ledegem neer: op vraag van het Kortrijkse parket verfijnde het de veiligheidsplannen aan de productielijn bij Remmery. ‘We zorgen vooral dat onbevoegden geen toegang krijgen tot het systeem’, zegt woordvoerder Pascal Houbaert van het FAVV.
Toch heeft de anonieme briefschrijver met de zoveelste dreigbrief al een veldslag gewonnen: Amzil kraakte, moegetergd en bezorgd om de toekomst van haar werkgever en de andere werknemers. Ze bood woensdagavond haar ontslag aan, en deze keer moest Vannieuwenhuyse het aanvaarden. Maar één dag later werd het alweer ingetrokken, na enkele telefoontjes uit de Wetstraat. De regering wil hoe dan ook vermijden dat iemand zou ingaan op de verderfelijke eisen van een anonieme extremist. Amzil blijft voorlopig wel thuis, tot de dreigbrieven voorgoed ophouden. ‘Dat wil zeggen, tot de dader is opgepakt’, beseft Vannieuwenhuyse.
Maar dat kan nog wel een tijdje duren. Kortrijks schepen en kamerlid Philippe De Coene (SP.A) zei vorige week in het parlement dat Rik Vannieuwenhuyse intussen van de lijst van mogelijke verdachten was geschrapt. Maar dat bericht en andere geruchten worden ten stelligste ontkend bij het parket in Kortrijk, dat intussen zes speurders voltijds op het onderzoek heeft gezet. Op de zeven dreigbrieven hebben ze nog geen vingerafdrukken gevonden, en evenmin DNA-sporen van de briefschrijver. Ook de profilering en het buurtonderzoek hebben voorlopig niets opgeleverd. ‘Het onderzoek is de voorbije maanden verfijnd, maar ik denk dat alle pistes openblijven’, zegt parketwoordvoerder Tom Janssens.
Imago
Het landelijke Ledegem zit stilaan met een fikse kater door de hele affaire. ‘Ik heb liever dat mijn gemeente met positief nieuws in de nationale media komt’, zucht de burgemeester. ‘Maar dat zit er blijkbaar niet in.’ Hoewel van een heel ander allooi, moet hij ongewild terugdenken aan het aanzwellend protest begin jaren negentig tegen de traditionele paardenkoers in de straten van deelgemeente Sint-Eloois-Winkel. Elk jaar dropte de dierenrechtenorganisatie GAIA de beelden van hulpeloos glijdende paarden op het gladde wegdek in het tv-journaal. Tot toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback (SP) in 1993 de race verbood na een opgemerkte rechtszaak.
‘En nu zitten we opgescheept met een anonieme extremist’, schudt de burgemeester het hoofd. ‘De Vlaming zal zich stilaan beginnen af te vragen welk soort mensen er hier eigenlijk wonen.’ Voor alle zekerheid geeft de burgemeester zelf het antwoord: ‘We zijn doordrijvers.’ Het bochtige parcours van de paardenrace werd vervangen, sindsdien draven de viervoeters elk jaar ‘in de rechte’.
Niet dat Ledegem écht wakker ligt van de affaire-Remmery. De aanhoudende terreur aan het adres van het bedrijf, zo geeft ook de burgemeester toe, speelt zich helemaal af boven de hoof- den van de inwoners. ‘Het bedrijf ligt wel op ons grondgebied, maar we kunnen hier eigenlijk niets aan doen.’
Dat de dader zich al maanden zonder enig aanknopingspunt weet te hullen in anonimiteit, maakt de gebeurtenissen nog moeilijker om vatten. Ook als eerste burger van zijn gemeente krijgt Vanhie geen informatie over het lopende onderzoek. ‘Ik heb daar alle begrip voor. We moeten het gerecht zijn werk laten doen en de politiek hoeft zich daar niet mee te bemoeien.’ Toch stuit het stilzwijgen van het Kortrijkse parket hem een beetje tegen de borst. ‘Als burgemeester word ik wel voortdurend aangesproken over de zaak. Spijtig genoeg ben ik voor mijn informatie net zoals iedereen aangewezen op de media. In al die maanden is er nog geen enkele briefing geweest.’
En Ledegem wil toch alles over de zaak weten. ‘Je merkt dat aan de krantenverkoop’, zegt de uitbaatster van de plaatselijke kruidenierswinkel. ‘Als er een nieuwe doodsbedreiging is geweest, stijgt de verkoop van kranten, vooral bij de mensen die het slachtoffer kennen.’ Veel wil ze er verder niet over kwijt. ‘Voor commerçanten is het gevaarlijk om een mening te verkondigen, zeker in de pers.’ En ja, niet iedereen in Ledegem is het helemaal oneens met de ideeën van de anonieme briefschrijver. Wat moet men anders met een uitspraak als: ‘Waarom pikt de dader er juist Naïma Amzil uit? Ze spreekt uitstekend West-Vlaams en ze betaalt haar belastingen net zoals wij dat doen. Je zou toch denken dat er andere, meer voor de hand liggende slachtoffers bestaan?’
Wereldnieuws
Aan de toog van café ’t Brouwerietje in het centrum van Ledegem is de grote media-aandacht voor het kleine dorp net zo goed een gespreksonderwerp als de zaak-Remmery zelf. De doodsbedreigingen waren intussen een nieuwsitem in Duitsland, Marokko, Zuid-Afrika en Slovenië. ‘Zelfs BBC World is hier geweest.’ Zoals de rest van de gemeente, hebben de cafégangers het raden naar de ware toedracht van de hele affaire. Maar na een paar pinten op het middaguur kan er al eens een schampere opmerking worden gemaakt. ‘Misschien zit Lampaert wel achter de kogelbrieven. Hij hield zich indertijd toch ook al bezig met obussen?’ De grap wordt gesmaakt. Voor de volledigheid: de gepensioneerde Lamborghini-verdeler Johan Lampaert uit Ledegem werd in 1998 veroordeeld als spilfiguur van een van de grootste smeergeldaffaires uit de Belgische geschiedenis. Via belastingparadijzen en mantelbedrijven zorgde hij ervoor dat het ministerie van Defensie in 1985 een lading obussen ter waarde van 6,7 miljard Belgische frank bestelde bij het Amerikaanse bedrijf General Defense Corporation. Kabinetsleden van de inmiddels overleden defensieminister Freddy Vreven (PVV) en legerofficieren streken daar in totaal 400 miljoen frank aan commissieloon voor op. Doordat de rechtszaak zo lang aansleepte, liep uiteindelijk alleen Lampaert een veroordeling op, al hing daar 13 jaar na de feiten geen straf meer aan vast. Behalve dan dat er in de Ledegemse cafés nog nu en dan eens met hem mag worden gelachen.
Als het over de media-aandacht voor de zaak-Remmery gaat, is Joris, alias Georges, naar eigen zeggen en volgens de andere cafégangers de aangewezen specialist. Hij heeft het nochtans niet begrepen op ‘de buis’ van onze fotograaf. Sinds zijn optreden in het VTM-programma ‘De Zware Voet’ is Joris’ liefde voor de camera sterk bekoeld. ‘Door dat voorval krijg ik al kippenvel van zodra ik zo een buis in de gaten krijg. Ze mochten mij filmen, op voorwaarde dat ze alles zouden uitzenden’, lacht hij. De reclame voor zijn eigen loodgieterszaak werd er door de programmamakers genadeloos uitgeknipt. ‘Het was nochtans een gedroomde kans. Ik vraag me af of die mannen wel beseffen wat een reclamespot op hun zender normaal kost.’
‘Wat dat betreft hebben Vannieuwenhuyse en zijn bedrijf de laatste maanden niet te klagen’, werpt iemand op. Hij wordt door de andere aanwezigen echter meteen teruggefloten. De zaakvoerder van de delicatessenzaak heeft er nooit een probleem van gemaakt om in de media te verschijnen, maar dat hij daarmee betere verkoopsresultaten voor ogen heeft, is een stelling die geen enkele Ledegemnaar nog gelooft. ‘Zeker niet nadat de briefschrijver er vorige week mee dreigde om de producten met kwik te vergiftigen’, zegt de cafébazin. ‘Ik denk niet dat ik nog van die dingen zal eten.’
Ook dat is flauwekul, weten haar klanten. Toen de inspecteurs van het Federaal Voedselagentschap vrijdag ter plaatse kwamen, hebben ze toch gezien dat R. Remmery als een van de weinige Belgische voedingsbedrijven over de modernste veiligheidsapparatuur beschikt? Toch werd diezelfde namiddag even het bericht verspreid dat warenhuisketen Delhaize uit voorzorg alle producten van Remmery uit de rekken zou halen, maar daar is volgens de zaakvoerder gelukkig niets van aan. ‘Anderzijds’, zegt Vannieuwenhuyse, ‘mag er ook niet te lang gedreigd worden met vergiftiging van mijn producten. Iedereen in de voedingssector weet intussen dat alleen het feit dat er sprake van is, de verkoop doet kelderen.’
De bisschop van Brugge
Rik Vannieuwenhuyse vertelt zijn verhaal met een schorre stem. De vermoeidheid eist zijn tol. Ook op zaterdag is hij al van vijf uur ’s morgens aanwezig in het bedrijf. Van tijd tot tijd loopt de bedrijfsleider naar het venster om te kijken of de tv-collega’s nog niet op de parking staan te wachten. ‘Na de eerste brief heb ik toegezegd aan de journalisten en ik kan nu moeilijk terugkrabbelen, maar anderzijds doet het soms deugd om mijn hart eens te luchten.’ Ook tijdens het gesprek moet hij verschillende keren de hoorn van de haak nemen. Een keer kijkt hij verrast en gaat even zitten als hij hoort wie hij aan de lijn heeft. ‘De bisschop van Brugge’, fluistert hij. Na de koning, de kardinaal en de minister-president kan die er nog wel bij.
Het telefoontje met de monseigneur heeft de bedrijfsleider zichtbaar deugd gedaan. ‘Ik ben christelijk opgevoed, maar ik trek zeker niet elke week naar de kerk. Als je echter genoeg ellende meemaakt en ook je vrouw en kinderen erbij betrokken worden, ontstaat er wel de neiging om terug te gaan.’ De hele affaire heeft Vannieuwenhuyse niet alleen moe gemaakt, hij heeft de laatste tijd ook meer last om zijn emoties onder controle te houden. ‘Soms laat ik de tranen de vrije loop. Met depressies hadden wij geen ervaring. Een zelfstandige heeft daar normaal de tijd niet voor’ (lacht).
De moeilijke momenten worden afgewisseld met de rustige periodes tussen twee dreigbrieven in. Die geven het personeel de gelegenheid om de batterijen op te laden. ‘Van zodra er hier veertien dagen geen brief is binnengekomen, klimt de moral weer naar een hoogtepunt.’
Een keer voelde Vannieuwenhuyse zich ontzettend sterk, nadat hij door de koning op het paleis was ontvangen. ‘Tegenover de pers liet ik mij toen ontvallen dat er ons na dat gesprek niets meer kon gebeuren, zelfs al schreef de onbekende nog tweehonderd dreigbrieven. Die uitspraak heb ik me na de volgende brieven snel beklaagd. Als een psychopaat je kogels opstuurt, verander je snel van gedachten.’
Protestmars
Zowel Naïma Amzil als haar baas hebben meermaals laten uitschijnen dat de steunbetuigingen hen de energie geven om zich er doorheen te slaan, maar in Ledegem zelf bleef het wat dat betreft tot op heden oorverdovend stil. In ’t Brouwerietje zitten ze alleszins niet te wachten op een protestmars. ‘Ook dat bezoek aan de koning vond ik eigenlijk nergens voor nodig’, zegt de cafébazin.
De gemeenteraadsleden hebben in een brief wel hun medeleven betuigd, ‘maar verder is er inderdaad weinig actiebereidheid te bespeuren’, zegt Lucien Seynhaeve (SP.A). Hij weet ook niet meteen hoe de sympathie van de meeste inwoners kan worden omgezet in een duidelijk signaal. ‘Bij een brand of een andere ramp kan je de mensen helpen met materiële zaken, maar daar hebben deze slachtoffers geen boodschap aan.’
Het gebeuren nog langer met lede ogen blijven aanschouwen, zagen enkele progressieve mensen uit de regio echter niet zitten. Op zondag 20 maart organiseren ze samen met allerlei socio-culturele verenigingen een pleidooi voor verdraagzaamheid in de sporthal van Rollegem-Kapelle, de deelgemeente waar ook Naïma Amzil woont.
‘We moeten het publiek overtuigen van het belang van deze zaak’, zegt provinciaal secretaris van het ABVV Eddy Van Lancker. ‘Iedereen is wel bereid om heel vrijblijvend een petitie te ondertekenen, maar het wordt tijd dat de mensen zich iets duidelijker uitspreken tegen de onverdraagzaamheid.’ De organisatoren vrezen dat er weldra geen haan meer zal kraaien naar dergelijke dreigbrieven en persoonlijke uitvallen tegen allochtonen. ‘We zijn het allemaal gewoon aan het worden. Maar dit is een stap te ver.’ Dat de actie er kwam op vraag van vakbondsmilitanten is niet toevallig. ‘Als we nu niets doen, zijn er straks misschien andere bedrijven aan de beurt. Dat een werkneemster door haar huidskleur niet meer kan gaan werken, is een nederlaag voor de democratie.’
Door Hannes Cattebeke en Frank Demets
‘Met depressies hadden wij geen ervaring. Een zelfstandige heeft daar normaal de tijd niet voor.’
