Eerst Krakau en dan Sint-Petersburg. Daarna naar Evian en ten slotte richting Akaba in Jordanië. Van George W. Bush werd enkele jaren geleden gezegd dat hij niet zo goed was in aardrijkskunde. Hij is nu bezig aan de belangrijkste reis van zijn eerste mandaat als president van de Verenigde Staten. Als ze goed afloopt, krijgt hij na de zomervakantie de handen vrij om zich voor te bereiden op de verkiezingscampagne van volgend jaar. De president zette voor zijn vertrek zijn handtekening onder een wet die een nieuwe, omvangrijke belastingverlaging mogelijk maakt. Toeval kan dat moeilijk worden genoemd.
Zijn reis door Europa had iets van een zegetocht, terwijl het er in de eerste plaats toch op aankwam om scherven te lijmen in het Atlantische kamp. In het Midden-Oosten moet de president een belofte inlossen: aantonen dat de voorbije oorlog met Irak tot vrede tussen Israël en de Palestijnen kan leiden. De joodse gemeenschap in de VS zet de ijzervreter Ariel Sharon al weken de prang op de neus om de nederzettingenpolitiek in Palestijns gebied op te geven. In ruil daarvoor moet de Palestijnse premier Mahmoud Abbas slikken dat honderdduizenden Palestijnse vluchtelingen nooit allemaal zullen kunnen terugkeren.
Het blijft ondertussen een smet op het blazoen van de kersverse vredesduif Bush dat de oorlog met Irak onder valse voorwendsels werd gevoerd. Het cynisme van iemand als de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld laat een bittere smaak na in de mond. Zijn invloedrijke onderminister Paul Wolfowitz was vorige week tenminste zo eerlijk om toe te geven dat de oorlog helemaal niets met wapens voor massavernietiging te maken had. Saddam moest onder meer weg, zei Wolfowitz, omdat de Amerikaanse soldaten in Saudi-Arabië een steen des aanstoots zijn voor moslimfundamentalisten. Dat maakt van Amerika een doelwit voor terreur. Als de troepen naar Irak kunnen worden overgeplaatst, vallen ze niet zo op in de buurt van de heilige plaatsen van de islam in de Saudische steden Mekka en Medina, maar blijven ze wel in de buurt – dicht bij de oliebronnen. Bovendien kan er vanuit Irak gemakkelijker druk worden gezet op andere landen in de regio. Wolfowitz, en mensen die denken zoals hij, zien de autocratische regimes in het Midden-Oosten, na Irak, nog altijd vallen als dominostenen.
Amerikaanse neoconservatieven stond van bij de aanvang een hertekening van de kaart van het hele Midden-Oosten voor ogen. Die moest veiligheid voor Israël garanderen. En een veilig Israël kan een autonome Palestijnse staat naast zich accepteren. Het valt te bezien of het scenario straks ook zo loopt.
Want zover zijn ze daar nog niet. De oorlog heeft ondertussen wel een ander gevolg. De kaart van het Midden-Oosten is nog niet hertekend, maar die van Europa wel. In het dispuut over Irak viel het continent in twee blokken uiteen. Landen zoals het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Polen willen duidelijk een andere kant op dan de Benelux, Frankrijk en Duitsland. De Europese Conventie probeert nog een mooie grondwet voor de Europese Unie te schrijven, maar het project maakt gevaarlijk slagzij. Voor een klein land zoals België, dat leeft van zijn rol als internationale ontmoetingsplaats, is dat een gevaarlijke ontwikkeling. Ook omdat er in Washington nog altijd zijn die de stoute Europeanen een tik op de vingers willen geven. En wij zitten volgens die lui in de hoek waar de klappen moeten vallen.
Hubert van Humbeeck
