De Amerikaan Richard Buckminster Fuller (1895-1983) wordt vaak omschreven als een Leonardo da Vinci van deze eeuw. De uiterst veelzijdige man was zowel architect, ingenieur, schrijver, uitvinder, professor als een poëet met een verrassende totaalvisie. In 1951 omschreef hij de aarde als “Spaceship Earth” en lang voordat het begrip globalisatie een modewoord werd, benadrukte Fuller de noodzaak om het menselijk handelen in een ruimer perspectief te plaatsen. Een van zijn uitspraken was “Think global-act local.”

Een efficiënte constructieve benadering kreeg altijd voorrang op het esthetische. In 1927 ontwerpt hij het Dymaxion House, een opgehangen woonhuis met een zeshoekig grondplan. De naam is een neologisme en betekent dynamiek plus efficiëntie. Maximalisatie met een minimale aanwending van materialen is Fullers levenslange uitgangspunt geweest. Voor zijn uitvindingen kreeg hij tientallen patenten. Zijn Dymaxion auto uit 1932 is het eerste aërodynamisch voertuig. Alhoewel het geen commercieel succes werd, blijft deze gestroomlijnde wagen met drie wielen een mijlpaal in de geschiedenis van de auto. Tijdens en juist na de oorlog legt hij zich toe op metalen geprefabriceerde woningen. Ook ontwerpt hij een totaal nieuwe wereldkaart bestaande uit veertien segmenten. Gelijktijdig zoekt hij naar uiterst lichte en grote koepelstructuren waarvoor hij in 1960 een patent krijgt. Wereldfaam verwerft hij met het Amerikaanse paviljoen voor de Wereldexpo van Montreal 1967, een gigantische bolvorm samengesteld uit stalen staven. Zijn invloed op diverse architecten die kozen voor het benadrukken van de technologie in de architectuur is enorm.

Samen met zijn student Kenneth Snelson ontwikkelde hij structuren waarin op een inventieve wijze de zwaartekracht wordt geneutraliseerd door trek- en drukkrachten op een niet-conventionele manier te laten verlopen. De “tensegrity”-structuren van Snelson staan in diverse musea, zoals in het Nederlandse Kröller-Müller. Wanneer Amerikaanse wetenschappers in 1985 een nieuwe soort carboonmoleculen vinden, waarvoor zij in 1995 de Nobelprijs ontvangen, wordt hiervoor de naam “Fullerence” gekozen. Het is een eerbetoon aan Fuller die via zijn onderzoek en constructies fundamenteel heeft bijgedragen om inzicht te krijgen in hoe kleine microstructuren zijn opgebouwd.

“Your private sky/R.Buckminster Fuller”, tot 12/9 in het Museum für Gestaltung Zürich, in de zomer van 2000 in het Designmuseum in Londen.

Marc Dubois