Toneelhuis opent het nieuwe seizoen met Les aveugles (1890), over een groep blinden die in een bos hun leider zoeken. Auteur is de Belgische Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck. Zijn werk wordt amper nog opgevoerd. Zonde, vindt regisseur Guy Cassiers.
Waarom is Maeterlinck niet populairder?
GUYCASSIERS: Precies vanwege datgene wat hem actueel maakt. Hij ligt aan de basis van de hele moderne theaterliteratuur uit de vorige eeuw. Zonder hem had Samuel Beckett zijn Wachten op Godot nooit kunnen schrijven. Beckett was in zijn absurdisme kritisch voor de samenleving. Maeterlinck deed hem dat voor met zijn symbolisme. Hij ontwikkelde een totaal nieuwe vorm en taal die verder gaan dan de anekdote. Hij leefde in de tijd waarin men de psychoanalyse ontdekte, ging daar volledig tegenin en benadrukte het belang van het mysterie. Hij stelde niet het verklaren voorop, maar het aanvaarden en leren leven met het ongrijpbare.
Wat maakt die hang naar het mysterieuze zo actueel en interessant?
CASSIERS: Misschien moeten we durven te accepteren dat we niet alles kunnen begrijpen of verklaren? Waarom zouden we niet de vrijheid nemen om ons te laten leiden door het onverklaarbare? Dat zijn vragen die wij nu moeten formuleren, en die hij in zijn werk stelt. Daarom speelt de dood – en de vraag hoe we omgaan met de dood, met ‘het ongekende’ – een cruciale rol in zijn oeuvre. Ensceneringen van zijn werk zijn altijd mysterieuze voorstellingen die geen eenduidige verklaring geven voor het leven noch de dood. Terwijl ik vandaag in de samenleving én in het theater een te sterk streven naar eenduidigheid zie.
Is het hedendaagse theater te eentonig?
CASSIERS: Steeds minder mensen beseffen wat de theatertechnieken kunnen betekenen. We dreigen zo het ambacht en zelfs een hele wondere wereld te verliezen. Daarom zetten we in deze productie maximaal in op de theatertechnieken én op de verbeelding. De theatertechnieken zijn het bos waarin de blinden dolen. Maar we gaan, bijvoorbeeld, een fluitend vogeltje niet illustreren door een vogeltje te laten fluiten. We zullen iets compleet anders laten horen. In De blinden ontkoppelen we elk zintuig van de waarnemingen die het normaal doet. Zo krijg je meerduidigheid.
Waarom koos u net dit stuk?
CASSIERS: Allereerst om een praktische reden. Maeterlinck voert véél volk op in dit stuk, dat Erwin Mortier voor ons vertaalde. Daardoor staan we met de hele Toneelhuisploeg op de scène. Bovendien is dit stuk een metafoor voor onze tijd, waar zodanig veel impulsen op je afkomen dat je je haast blind moet maken omdat je die veelheid niet aankunt en door de bomen het bos niet meer ziet. En ten slotte toont Les aveugles hoe de blinden zich willen laten leiden door een gids, zodat ze de verantwoordelijkheid voor hun keuzes buiten zichzelf kunnen leggen. Ze verstoppen zich in de massa. Ze zijn bang voor het onbekende. Daardoor stagneert de groep en blijven ze in het bos ronddolen. Misschien zijn wij net als Maeterlincks blinden bang voor een nieuwe taal, ontlopen we onze verantwoordelijkheid, en blijven we daardoor als samenleving ter plekke trappelen.
Els Van Steenberghe
