De droom van de trapezewerkers Les Arts Sauts.
Het besef kwam pas vele jaren later. De parade van tijgers en clowns van Circus Bouglione was niet meer dan een zoethouder voor het moment suprême: de trapezewerkers. Zij maakten het verschil tussen de ereliga en de karavanen die met versleten kamelen langs dorp en gehucht hossen. Bij hen – en ook wel een beetje bij de leeuwentemmer – was er een gevoel van leven en dood. Het duel met het hemelzwerk dat ondanks het vangnet kon eindigen in een levenslang gipsverband. Salto mortale!
Het circus leeft ondertussen verder in de categorie van de spiegeltent en de scharenslijper. Een nostalgisch curiosum waar de moderne wereld is overgerold. De wilde beesten staan in politiek ietwat correctere dierentuinen. En de mechanica en de technologie hebben speeltuigen bedacht waarmee men in pretparken zelf kan dollen met de zwaartekracht.
Het circus schuift dan maar in het laatste smalle spoor dat overblijft. Van amusementsbedrijf naar kunstencentrum. Het Franse gezelschap Les Arts Sauts richtte zich in 1993 op om het trapezewerk een nieuwe spektakelwaarde te geven. Onder de keurtroepen van instituten als Archaos en Cirque du Soleil was gezocht naar hoogtewerkers die volgens de regels van de kunst door de lucht wilden vliegen. En zoals het de Fransen past, kwam er standaard een filosofische bijsluiter mee. “Een nieuwe ruimte vinden voor de trapeze”, luidt dat marsorder, “Haar uit haar traditionele context halen en een nieuwe artistieke expressie vinden die algemener en theatraler is”. En ga zo maar door.
Tijdens hun recente doortocht in de Duitse grensstad Saarbrücken was de tweede creatie van het gezelschap amper een maand van de tekentafel gerold. “Kayassine” kreeg de zware opdracht om het verrassingseffect en de juichende knipselmap van zijn naamloze voorganger te verlengen. Zoals het de Fransen alweer past, hadden ze het dit keer wat chiquer aangepakt. De Duitse architect Hans-Walter Müller mocht een opblaasbare halve bol tekenen. Een soort van schuimgebakje dat wordt rechtgehouden door twee ijzeren bogen. Omdat er geen zucht lucht mag ontsnappen, moet de toeschouwer zich door een luchtsluis persen. Binnenin die baarmoeder word je te rusten gelegd op een strandstoel met hoofdsteun.
SCHOMMELREK
Op die esthetisch verantwoorde check-in volgt een valse start. Verlicht door een klein peertje komt een schone een half uur turnoefeningen doen aan een schommelrek. Ze wordt poëtisch begeleid door een cellist en een sopraan die het midden houdt tussen Meredith Monk en Diamanda Galas. Voor wie daar geen geluid bij hoort: denk aan het krassen van vingernagels over een bord of twee stukken piepschuim die tegen elkaar schuren. Ellendig lang krijg je de tijd om de perfide gedachte te ontwikkelen dat ze bij Les Arts Sauts gewoon een slimme manier hebben gevonden om het circus gesubsidieerd te krijgen.
Dat vermoeden ebt niet meer weg. Na de koude openingsdouche wordt een ijzeren ponton in de nok van het dak gehesen en komt het vangnet tevoorschijn. Nu gaan de stuntmannen als raketten door de lucht klieven, hoop je dan. Helaas. De opbouw wordt voortdurend onderbroken door overbodige balletstukjes en dito humormomenten. Vergelijk de irritatie met een swingend radioprogramma dat om de haverklap wordt onderbroken voor verkeersinformatie en slechte reclamespots. Daar kwam nog de pech bovenop dat de belichting het stelselmatig liet afweten en het zaallicht de magie telkens abrupt kwam verbreken.
Kortom, “Kayassine” is gehakt stro. Omdat het wat meer moest zijn, wordt er alles aan gedaan om de – vermeende – banaliteit van het circus te doen vergeten. De belichting moet de techniek verdoezelen. De strandstoelen en de muziek horen voor een gevoel van oneindigheid te zorgen. En ze hullen zich in witte leren pakjes die uit een speciale kabouterserie van Jean-Paul Gaultier lijken te komen. Uiteindelijk vergeten zij waar ze het best in zijn en eindig je als toeschouwer met het knullige besef dat je in een ongewone houding op de straatstenen van Saarbrücken – en deze zomer in Antwerpen – achterover ligt terwijl achter je rug het verkeer doorraast.
Ze kunnen bij Les Arts Sauts maar beter snel landen en tot het besef komen dat theater op een hoogte van twintig meter een droom is. Daar past acrobatie, en er zijn voldoende meesterlijke fragmenten voorhanden om van “Kayassine” een circus deluxe te maken. Gelukkig is de toegangsprijs in Antwerpen astronomisch laag genoeg om er Bianca Castafiori en de groeipijnen bij te nemen.
Les Arts Sauts komen op 10, 11, 12 en 13 augustus naar ons land in het kader van de Zomer van Antwerpen. Ze fladderen elke dag vanaf 20 uur ter hoogte van het Noorderterras. Tickets kosten 170 frank (+ reservatiekosten). Tel. (03) 213.86.60.
Jan Delvaux
