Berken en lariksen in een eindeloos landschap waardoor machtige rivieren stromen: dat is Siberië. De treinreis met de Trans-Siberië Expres, aldus Johan de Boose in zijn nieuwe reportageboek Het geluk van Rusland, is saai, eentonig en vervelend: ‘Je wórdt het rijden.’ Mateloosheid is de maatstaf in dit oceanisch uitgestrekte gebied. Op het trans-Siberische traject krijgt de reiziger tussen Jekaterinburg en Vladivostok een beklijvende impressie van de gekmakende uitgestrektheid van het land ten oosten van de Oeral.

Moskou moet het bij De Boose afleggen tegen Sint-Petersburg. Zijn voorkeur voor de stad aan de Neva is op elke bladzijde voelbaar. De beschrijving van het artiestencafé De zwerfhond is een geslaagde enscenering van de artistieke sfeer in het Sint-Petersburg van 1911. De Boose, die hier een beroep doet op zijn grote kennis en ervaring, slaagt erin om met de middelen van de verbeelding een wereld op te roepen die net zo goed werkelijkheid had kunnen zijn. In het café zitten Anna Achmatova, Boris Pasternak, Osip Mandelstam en Marina Tsvetajeva als piepjonge schrijvers aan een tafeltje met elkaar te kletsen, geheel onwetend van de stormen en de catastrofes die hen boven het hoofd hangen. Omdat wij als lezers méér weten dan de gasten die in De zwerfhond over hun toekomst dromen, wordt deze lange sequentie geladen met een pakkende dramatiek.

Samen met Johan de Boose maken we een reis door de tijd. De auteur, die zowel de Sovjet-Unie als het postcommunistische tijdperk heeft meegemaakt, wet zijn pen graag aan de contrasten die hem frapperen. De verering van de Russen, die ooit stonden aan te schuiven om de geprepareerde Lenin te groeten in zijn artificiële graf op het Rode Plein, heeft plaatsgemaakt voor spot. Een anonieme Rus stelt voor om het mausoleum om te bouwen tot een attractie en de opgezette Lenin op de volle uren mechanisch naar buiten te schuiven, als een koekoek uit een koekoeksklok. Zulke anekdotes kruiden het hele boek.

In Siberië geeft De Boose zich het meeste bloot. Hier etaleert hij werkelijk wat hij als schrijver in zich heeft, om het even of hij inzoomt op de ‘geëxpliciteerde’ schaamlippen onder iemands outfit in het etnografisch museum in Vladivostok of oog heeft voor de wind die hij – een prachtig beeld – ergens in Siberië hoorntjes van stof ziet draaien.

JOHAN DE BOOSE, HET GELUK VAN RUSLAND. REIS NAAR HET EENZAAMSTE VOLK OP AARDE. MEULENHOFF/MANTEAU, AMSTERDAM/ANTWERPEN, 323 BLZ., 22,50 EURO.

Piet de Moor

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content