Knack heeft in zijn editie van 21 mei de ‘beste’ gemeenten van Vlaanderen bekendgemaakt. Het valt op dat bij de laureaten vooral mondaine randgemeenten zitten (Tervuren, Brasschaat, Sint-Martens-Latem, etc.) terwijl de steden en grootsteden, waar het culturele en sociale aanbod veel groter is, het bijzonder slecht doen. Er is natuurlijk niks mis met het opstellen van een mondain klassement, maar noem dan een kat een kat. De verwarring die deze lijst veroorzaakt, heeft ons perplex doen staan. Het Itinera Institute heeft namelijk zelf de Belgische gemeenten gerangschikt op basis van verschillende criteria van goed bestuur. In tegenstelling met onze barometer die de gemeentelijke bestuurskwaliteit evalueert, halen in dit klassement (waar veel mensen ons mee hebben geassocieerd) vooral prestige, stijl, naam en faam het op verdienste en performantie. Een telefoonboek van the rich & famous dus, waarin inkomen veruit het belangrijkste criterium is. De overige 43 variabelen zijn zogoed als overbodig, aangezien ze zeer sterk gecorreleerd zijn met het inkomen. De demografen van de UCL zien er overigens geen graten in om werkloosheidsgraad en activiteitsgraad als twee aparte en complementaire variabelen te beschouwen, terwijl die zeer sterk met elkaar verbonden zijn. Dit klassement meet niet de potentiële levenskwaliteit van een gemeente, maar wel het potentiële inkomensniveau. Jammer, want vooral het eerste leek ons interessant. Stel u voor: burgers die arbitreren tussen gemeenten met de beste prijs-kwaliteit. Als dat geen stimulans tot goed (of nog beter) bestuur is?
Nog verrassender in deze nieuwe editie 2008 is het gebruikte cijfermateriaal: de veranderingen t.o.v. de vorige edities zijn slechts marginaal. De data zijn voor een groot deel van vóór 2001 – terwijl veel recentere reeksen gratis op het internet beschikbaar zijn – en werden tot onze grote verbazing niet geactualiseerd (zie IWEPS werkdocument 0702). Zo werd als inkomenscriterium het mediaan inkomen van 2001 gebruikt, terwijl 2005 ook al online staat. Vreemd toch voor een studie die au sérieux moet worden genomen.
Wat is ten slotte de fundamentele vraag die men in dergelijke rangschikking probeert te verspreiden? Het Itinera-klassement heeft duidelijk als doelstelling een degelijk bestuur op gemeentelijk niveau aan te moedigen via best practices en peer pressure. Deze gezonde wedijver moet het publieke dienstenaanbod verbeteren en verspilling verminderen. In dit mondaine klassement volstaat het de bevolking te veranderen – en niet het beheer – om aan plaatsen te winnen. Ons advies aan de burgemeesters? Jaag de armen, de ouderen, de werklozen, de laaggeschoolden en de mindervaliden weg, en compenseer door rijke, jonge en gediplomeerde werkers aan te trekken. Laat ze vooral een minimum aan belastingen betalen en privatiseer zo veel mogelijk. Zo’n klassement verkettert sociale diversiteit en solidariteit in plaats van ze aan te moedigen.
Jean Hindriks is professor economie aan de UCL en Senior Fellow aan het Itinera Institute. Brieuc V
