De vaudeville over Brussel-Halle-Vilvoorde heeft de kloof tussen CD&V en de VLD nog vergroot. Herman Van Rompuy en Rik Daems over lagere belastingen, communautaire spanningen en de bekering van Elio Di Rupo.
Het lijkt tegenwoordig wel het handelsmerk van de VLD: aan de vooravond van elke partijhoogmis gaan liberale kopstukken in de media met elkaar in de clinch. Vorig weekend was het weer prijs, nadat minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht in De Morgen de populaire VLD- backbencher en ‘schaduwvoorzitter’ Jean-Marie Dedecker als grafdelver van de partij had bestempeld. Helaas, driewerf helaas voor congresvoorzitter Rik Daems. De sociaal-economische teksten werden overschaduwd door de onstuitbare vernielingsdrift waarvan de Vlaamse liberalen dezer dagen blijkbaar bezeten zijn.
Hoewel het VLD-congres (‘Meer vrijheid, meer welvaart’) vooral twijfels heeft opgeroepen over de nabije toekomst van de partij zélf, hebben de Vlaamse liberalen er ook sociaal-economische krachtlijnen voor het komende decennium vastgelegd. Die toekomstvisie roept nogal wat reminiscenties op aan de recepten van de ultraliberale economische hardliners uit de jaren tachtig. Alleen een ongeremde vrije markt is zaligmakend, overheidstaken moeten worden uitbesteed en de bestaande belastingtarieven worden vervangen door een zogeheten ‘vlaktaks’, één aanslagvoet voor iedereen.
Over de wenselijkheid en vooral de haalbaarheid van dergelijke economische shocktherapie gingen Rik Daems, de voorzitter van de VLD-fractie in de Kamer, en CD&V-Kamerlid en voormalig minister van Begroting Herman Van Rompuy vorige vrijdag voor dag en dauw met elkaar in debat. Ook CD&V roept zijn leden volgende week zaterdag samen voor een partijcongres, maar dan wel over ‘het gezin’. Zou het toeval zijn dat de Vlaamse politieke partijen naar hun roots teruggrijpen?
HERMAN VAN ROMPUY: Alle partijen proberen zich vandaag scherper te profileren. Vooral na hun verkiezingsnederlaag in 2004 moesten de paarse regeringspartijen zichzelf wel een herkenbaarder imago aanmeten. Dat blijkt ook uit de dagelijkse berichtenstroom van de Vlaamse socialisten. De ene dag schiet partijvoorzitter Steve Stevaert met scherp op het leger, dan weer hekelt hij de magistraten, om daarna de geneesherenspecialisten tot ultieme klassenvijand uit te roepen. Ook de onverstoorbare opgang van het Vlaams Belang dwingt de andere partijen om uit de grijsheid te treden. Dat doen die vooral door naar hun basisthema’s terug te grijpen.
RIK DAEMS: Voor de VLD was het gewoon jaren geleden dat we nog eens een sociaal-economisch congres hadden georganiseerd. Laten we zeggen dat het tijd was voor de VLD om zich te herijken.
VAN ROMPUY: Het probleem met zulke ideologische congressen is dat er vaak een enorme kloof gaapt tussen wat een partij daar zegt en wat ze de volgende dag doet. Als het contrast tussen de woorden en daden van politici te groot wordt, tast dat hun geloofwaardigheid aan. De beruchte delivery gap. Na zo’n congres moet je weer met je coalitiepartners samenwerken en compromissen sluiten. Op zich is er niets oneerbaars aan een compromis, zolang er tenminste nog iets van de oorspronkelijke doelstellingen overblijft. Zo niet leidt dat tot het sociaal-economische immobilisme waarin we vandaag zijn terechtgekomen.
DAEMS: In een bedrijf zet je je doelstellingen voor de volgende vijf jaar in een businessplan en kun je er de volgende dag aan beginnen, in de politiek gaat daar meer tijd over. Dat moet de publieke opinie accepteren. Sommige mensen verwachten dat je de dag na een congres alle standpunten in de praktijk omzet. Wat vermag een partij daartegen? Ze kan haar grijsheid cultiveren en nooit een idee naar voren schuiven dat niet meteen kan worden verwezenlijkt. Zelf vind ik het beter om toch een langetermijnvisie te formuleren.
VAN ROMPUY: Ja, maar iets anders is een partij die net het omgekeerde doet van wat ze belooft. Dat veroorzaakt ravages bij de publieke opinie. Vandaag zeggen de liberalen dat de fiscale druk moet worden verlaagd, maar tegelijkertijd wil de PS een nieuwe belasting invoeren: de Algemene Sociale Bijdrage. Je hoeft niet bijzonder intelligent te zijn om in te zien dat er van die belastingverlaging niet veel in huis kan komen.
DAEMS: Het enige alternatief is dat je als regeringspartij in een hoekje gaat zitten en zwijgt over zaken waarmee de anderen het oneens zouden kunnen zijn.
De VLD wil de belastingen niet alleen verlagen, maar alle bestaande tarieven op termijn door één tarief vervangen. Is die zogenaamde vlaktaks wel sociaal rechtvaardig?
DAEMS: Waarom zouden minder belastingtarieven minder rechtvaardig zijn? Sommigen beweren dat ons belastingsysteem daardoor minder progressief wordt, maar dat klopt niet: wie meer verdient, zal meer belastingen blijven betalen.
VAN ROMPUY: Uitgesloten. Met een vlaktaks kunnen we nooit dezelfde progressiviteit bereiken als vandaag. Ben je trouwens vergeten dat je met de partij van Stevaert in de regering zit? Voor hem kunnen belastingen niet progressief genoeg zijn.
DAEMS: De vlaktaks staat voor ons niet op zichzelf. We willen ook de fiscale aftrekposten beperken en de mensen grotere bestedingsvrijheid geven door een verschuiving van directe naar indirecte belastingen. Ons ingewikkelde kluwen van aftrekposten is eigenlijk asociaal, want je benadeelt er de mensen mee die het intellect of de financiële middelen ontberen om er voor zichzelf maximaal profijt uit te trekken.
van rompuy: Ach, elke partij heeft wel eens nagedacht over de afschaffing van aftrekposten. Zelf heb ik destijds bijvoorbeeld kledijkosten uit de lijst geschrapt. Alleen hoeven we elkaar niets wijs te maken: sommige aftrekposten zijn heilig. Een paar maanden geleden wou minister van Financiën Didier Reynders (MR) de fiscale vrijstelling op de spaarboekjes afschaffen – hij gaf toch die indruk. Eén artikel is daarover verschenen in Het Laatste Nieuws, en het plan werd opgeborgen.
DAEMS: (lacht) Dat was ook niet echt een goed idee, hè.
VAN ROMPUY: Technisch viel er nochtans veel voor te zeggen, maar de mensen pikken dat niet. Als je nog maar oppert dat er misschien aan de aftrekbaarheid van het pensioensparen zal worden geraakt, staat het land op zijn kop. Laat staan dat ze iets van je heel laten als je aan de levensverzekeringen begint. Als de VLD het echt meent met de afschaffing van sommige aftrekposten: bonne chance.
De belangrijkste prioriteit van de VLD is het verder verlagen van de fiscale druk.
VAN ROMPUY: Vérder verlagen? In zes jaar tijd is er niets veranderd. Alleen de overheidsuitgaven zijn opvallend gestegen. En wat zeggen de liberalen nu doodleuk? ‘Dames en heren, we gaan de wereld veranderen.’ Ze wekken bovendien de indruk dat ze de fiscale druk kunnen verminderen zonder aan de sociale verworvenheden te raken. Niet erg geloofwaardig.
DAEMS: Dit land kan al vijf jaar op rij een sluitende begroting voorleggen, en dat staat in schril contrast met andere Europese landen. We hebben de personenbelasting trouwens al verlaagd – al geef ik toe dat het effect gedeeltelijk is tenietgedaan door de verhoging van de indirecte belastingen. Maar op microniveau, op het niveau van de belastingbrief van de individuele werknemer, hebben onze inspanningen wel degelijk impact. De daling van de personenbelasting is zelfs spectaculair.
VAN ROMPUY: (droog) Ik geloof niet dat de mensen dat zo zien.
DAEMS: Dat komt doordat die verlaging over vijf jaar gespreid is. Maar waarom is de private consumptie bij ons sterker gestegen dan in de buurlanden? Omdat de belastingen zijn gedaald, we een sluitende begroting hebben en de Belgen dus vertrouwen hebben in de economie. Waar is dat immobilisme van jou dan, Herman? Als dát immobilisme is, dan teken ik daarvoor.
VAN ROMPUY: De rekeningen van de staat kloppen alleen maar omdat de rentelasten op de openbare schuld ongeveer even sterk zijn gedaald als de uitgaven gestegen. Het consumentenvertrouwen is ook simpel te verklaren: de regering spiegelt de consumenten voor dat ze zich nergens zorgen over hoeven te maken. Niet over hun pensioenen en niet over de sociale zekerheid. Ondertussen nemen de leiders van Nederland, Duitsland en Frankrijk moedige maatregelen om de toekomst voor te bereiden, en op de korte termijn neemt het consumentenvertrouwen daardoor inderdaad wat af.
Bij ons daarentegen ontbreekt de politieke wilskracht om moeilijke, maar noodzakelijke hervormingen door te voeren. Zelfs toen de groei het eerste trimester van dit jaar stagneerde, deed premier Guy Verhofstadt (VLD) alsof er niets aan de hand was. Hij weet de stagnatie zelfs aan het dossier Brussel-Halle-Vilvoorde! Dat tart toch alle verbeelding?
DAEMS: Het is niet omdat wij onze schuld sterk hebben afgebouwd én sluitende begrotingen kunnen voorleggen, dat we niet met de toekomst bezig zijn.
VAN ROMPUY: De grote fout is in 2003 gemaakt. Paars kreeg toen een ruim mandaat van de kiezer, en had dat moeten gebruiken om het land op sociaal-economisch vlak diepgaand te hervormen. Dat kon toen niet, omdat eerst de horde van de regionale verkiezingen moest worden genomen. Om CD&V voorgoed te kunnen uitschakelen, wilden VLD en SP.A niets doen wat de kiezer zou kunnen schofferen. Amper was de kater van de verkiezingen verteerd, of het dossier-B-H-V legde de hele politieke besluitvorming plat. Vandaag zegt de regering dat er voor het einde van het jaar maatregelen komen om de arbeidsparticipatie van oudere werknemers te verhogen. Maar iedereen weet dat na de zomervakantie de gemeenteraadsverkiezingen worden voorbereid, en daarna zijn er federale verkiezingen. Dus zal er níéts gebeuren.
DAEMS: Het klopt dat het ‘eindeloopbaandebat’ vertraging heeft opgelopen. De hele B-H-V-saga heeft tot politieke verlamming geleid, en niet alleen in de federale regering. Voor mij en Herman, politici uit Vlaams-Brabant, is het natuurlijk bijzonder kwalijk dat er geen akkoord is gevonden voor de splitsing. Toch is het beter dat B-H-V nu achter ons ligt, want we moeten inderdaad dringend iets doen aan de te lage arbeidsparticipatie van oudere werknemers. Misschien moeten we zelfs het stelsel van het brugpensioen aanpakken. Maar dat ligt politiek heel gevoelig, omdat het gaat over het comfort van een grote groep mensen. Een ingrijpende lastenverlaging voor oudere werknemers is waarschijnlijk een meer haalbare kaart. Als het wat meezit, kunnen die maatregelen al verrekend worden in de begroting van 2006.
VAN ROMPUY: De PS zal nooit zulke maatregelen toestaan.
DAEMS: Als die redenering klopt, dan heeft de PS de christen-democraten in het verleden ook nooit iets toegestaan. Dan kunnen we alleen maar hopen dat de partij zo afkalft dat ze op een dag niet langer incontournable is.
VAN ROMPUY: Weet je wat het grote verschil is? Jullie worden elke dag opnieuw door de PS gechanteerd. Hun boodschap is duidelijk: ‘Liberalen, als jullie niet braaf zijn, doen we op federaal niveau hetzelfde als we in Brussel en Wallonië met de MR hebben gedaan.’ Toen wij met de PS bestuurden, had premier Jean-Luc Dehaene (CD&V) de leiding van de regering. Hij bepaalde de koers, en niemand anders. En als vice-premier werkte Elio Di Rupo (PS) zelfs echt met ons mee. Hij was oprecht blij dat hij Belgacom voor een groot stuk had geprivatiseerd en dat dat 70 miljard oude Belgische franken had opgebracht. Een socialist die trots is op een privatiseringsoperatie, dat vergeet ik nooit meer.
DAEMS: (schamper) Jij bent dus de grote bekeerder van Di Rupo? Ook wij hebben met de PS in de regering veel kunnen doen. Wij hebben de personenbelasting met 3,5 miljard euro doen dalen, en de belastingtarieven voor de rijke mensen hebben we zelfs tot 50 procent verlaagd. En dat allemaal met die rode Elio Di Rupo.
Di Rupo wil de volgende jaren niets meer horen over communautaire kwesties. Dat lijkt toch niet zo onverstandig?
DAEMS: Als het B-H-V-debacle één gevolg zal hebben, dan is het wel de communautaire radicalisering van alle Vlaamse partijen. Op middellange termijn was het van de Franstaligen dus niet verstandig om de splitsing tegen te houden. Dat zal blijken tijdens het volgende communautaire gesprek.
Dát zo’n gesprek er komt, is onafwendbaar. Ik zie niet in hoe er in 2007 een nieuwe federale regering kan worden gevormd zonder de splitsing van de kieskring. Het voordeel van regeringsonderhandelingen is natuurlijk dat er ook andere dossiers op tafel liggen. Nu waren alleen de Vlamingen vragende partij.
VAN ROMPUY: Zal dat na 2007 anders zijn? Het enige wat de Vlaamse partijen kunnen doen, is weigeren in een federale regering te stappen als er geen nieuwe stappen in de staatshervorming in het regeerakkoord worden ingeschreven.
Jarenlang heeft de PS Wallonië laten verkommeren, en nu zijn ze voor hun sociale voorzieningen afhankelijk van het noorden van het land. Ze hebben dus geen enkel belang bij een nieuwe communautaire ronde. De coalitievoorkeur van Di Rupo heeft trouwens een opmerkelijke evolutie doorgemaakt. Hij verkiest geen regering met CD&V/N-VA meer, omdat hij weet dat hij gemakkelijker gesprekspartners heeft aan SP.A en VLD. Als Di Rupo spreekt over een communautaire stilstand van vijf à tien jaar, is dat een impliciete keuze voor een bepaalde coalitie.
DAEMS: Toch zal er na de volgende federale verkiezingen over B-H-V worden gesproken, en dat zal de trigger zijn voor een bredere onderhandelingsronde. Hoe breed zal inderdaad afhangen van de slagkracht en standvastigheid van de Vlaamse partijen. Ik geef toe dat die zich in dit dossier niet altijd eensgezind hebben opgesteld. De tweeslachtige houding van CD&V heeft de zaken ook niet vergemakkelijkt. Op Vlaams niveau probeerde minister-president Yves Leterme niet aan opbod te doen, maar in het federale parlement deed fractieleider Pieter De Crem er alles aan om het vuur op te poken.
VAN ROMPUY: En nu ga je waarschijnlijk zeggen dat we geweigerd hebben mee te onderhandelen? Jullie hebben nooit gewild dat CD&V mee aan tafel zou zitten. Onze aanwezigheid zou de onderhandelingen nog bemoeilijkt hebben, en dat wisten jullie. We hebben trouwens nooit een formele uitnodiging gekregen. Naar de zogenaamde biechtstoelgesprekken zijn we wel gegaan. Maar toen bleek al dat er werd gedacht aan een wijziging van de grenzen van Brussel, en aan zoiets werken wij niet mee.
Uw partij had kunnen dreigen om uit de Vlaamse regering te stappen.
VAN ROMPUY: De Vlaamse regering wordt met een enorm democratisch deficit geconfronteerd. Het parlement kan niet ontbonden worden, en er is geen feitelijk alternatief voor de huidige meerderheid. En zelfs als dat er wel zou zijn, dan nog blijft de Vlaamse regering een Regime der Ohnmächtigen omdat de splitsing van B-H-V op federaal niveau moet worden beslecht. Maanden geleden heb ik al voorspeld dat uitstel het uiteindelijke resultaat zou zijn van de hele saga. Geen ogenblik heb ik geloofd dat de regering zou vallen. De socialisten waren veel te bang voor verkiezingen over een communautair thema, en de liberalen hadden hun onderhandelingspositie ondergraven door de uitspraken van Guy Verhofstadt, Karel De Gucht en van jou, Rik.
DAEMS: Van mij? Allez kom.
VAN ROMPUY:(onverstoorbaar) Jullie gaven aan dat een oplossing niet noodzakelijk was. Als je in communautaire onderhandelingen niet bereid bent tot de rand van de afgrond te gaan, bereik je niets.
DAEMS: Om te beginnen was het verkeerd om die splitsing op te nemen in het Vlaamse regeerakkoord. Daarbij kwam nog dat CD&V niet goed wist op welk been te dansen. Moest ze mee proberen tot een oplossing te komen, of het dossier gebruiken om de federale regering in gevaar te brengen? Het is flauw om te beweren dat jullie bij de onderhandelingen niet welkom waren. Niet meedoen was jullie beslissing. En waarom zijn CD&V en de N-VA dan eigenlijk wel naar de biechtstoel gekomen? Om achteraf in de media schande te kunnen spreken over de voorstellen die daar zogezegd op tafel lagen?
VAN ROMPUY: Dat wás ook schandalig.
DAEMS: Pardon? De VLD heeft de uitbreiding van Brussel zelfs nooit overwogen. Anderen zijn met dat idee gekomen. Bovendien vind ik dit nogal dunnetjes voor een partij die in het verleden wel andere akkoorden heeft gemaakt.
VAN ROMPUY: Over welke akkoorden heb je het?
DAEMS: Het Egmontpact, vond jij dat zo geweldig?
VAN ROMPUY: Premier Leo Tindemans (CD&V) heeft dat gekelderd omdat het ongrondwettelijk was!
DAEMS: Ja, nadat jullie het eerst zelf hadden gemaakt. Pas toen het door de publieke opinie werd uitgespuwd, hebben jullie het gekelderd. (zucht) Die heiligheid van jullie stoort me soms mateloos.
VAN ROMPUY: Ook nu was er een akkoord binnen de regering. Spirit heeft dat op de valreep getorpedeerd.
DAEMS: Toen Spirit-voorzitter Geert Lambert inzag dat een akkoord onmogelijk was, heeft hij de vlucht vooruit gekozen. Dat was handig gespeeld. Maar ook de liberalen zijn op geen enkel moment akkoord gegaan met wat voorlag, net zo min als de SP.A.
VAN ROMPUY: Het probleem van de VLD is dat ze de druk niet heeft opgevoerd. Zodra je zegt dat uitstel een optie is, dat je je liever met Luik-Bastenaken-Luik bezighoudt of dat het niet jouw probleem is, weten de Franstaligen dat zij de macht in handen hebben.
DAEMS: Als CD&V mee aan de tafel was gaan zitten, hadden de Franstaligen misschien niet de indruk gekregen dat één van de Vlaamse partijen er alleen op uit was om met dat dossier de regering onderuit te halen.
Hebben de wederzijdse complottheorieen naar aanleiding van B-H-V de verstandhouding tussen CD&V en de VLD nog extra bemoeilijkt?
DAEMS: Ik spreek niet over complotten.
VAN ROMPUY: De premier wel. Net zoals François Mitterrand deed als hij écht in de problemen zat.
DAEMS: Ik blijf erbij dat de houding van CD&V de vooruitgang van het dossier heeft bemoeilijkt.
VAN ROMPUY: Zelfs dat klopt niet.
DAEMS:Allez Herman, beweer je nu echt dat De Crem B-H-V niet als een oppositie-instrument heeft gebruikt?
VAN ROMPUY: Telkens als jij aan het einde van je Latijn bent en al je argumenten zijn opgebruikt, zeg je: allez Herman, soyons sérieux. Maar je ziet iets over het hoofd. In het Vlaamse regeerakkoord staat dat de Vlaamse partijen een wetsvoorstel zullen indienen, dat in de Kamer zal worden besproken en goedgekeurd. CD&V heeft dat wetsvoorstel mee ingediend, en daarna hebben we alleen geprobeerd de bespreking ervan in het parlement te laten plaatsvinden. Wij vroegen dus eigenlijk niet meer dan dat het wetsvoorstel- Daems behandeld zou worden. En daar doe jij zo verongelijkt over? Allez Rik,soyons sérieux!
Door Ann Peuteman en Han Renard
Daems: ‘De daling van de personenbelasting is zelfs spectaculair.’
Van Rompuy: ‘Ik geloof niet dat de mensen dat zo zien.’
