‘Wij staan niet met onze rug tegen de muur, en zo onderhandelen we ook niet.’ Sterke taal voor een partij die haast aan de grond zit. Terwijl er met CD&V over een mogelijk kartel wordt gepraat, wordt bij de NV-A de collectebus doorgegeven.
Het water staat de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) stilaan aan de lippen. De 1,375 miljoen euro die de groep rond Geert Bourgeois bij de boedelscheiding van de Volksunie kreeg toebedeeld, ging in het voorjaar haast helemaal op aan de verkiezingscampagne. De grote affiches met ‘De NV-A erin’ tijdens de precampagne, de speelgoedautootjes die moesten aantonen dat elk Vlaams gezin een hele gezinswagen aan Wallonië verloor en de in de weken voor 18 mei alomtegenwoordige leuze ‘Voor zes miljoen Vlamingen’ waren niet bepaald goedkoop. De volgende keer wil N-VA-voorzitter Geert Bourgeois het dan ook kleinschaliger aanpakken.
Veel keuze heeft hij niet. Om een federale overheidsdotatie te krijgen, moet een partij zowel een vertegenwoordiger in de Kamer als in de Senaat hebben. Doordat de N-VA sinds 18 mei alleen Geert Bourgeois in de Kamer heeft, is ze die vergoeding kwijtgespeeld. ‘De wet op de partijfinanciering dateert uit de jaren ’80. Vandaag zijn er minder senatoren en is het dus moeilijker om in de Senaat verkozen te worden’, zegt Bourgeois. ‘Sinds kort is de lat nog hoger gelegd door de invoering van de kiesdrempel, waarvan wij gedeeltelijk het slachtoffer zijn geworden.’ Hij heeft zijn klacht al overgemaakt aan de voorzitters van Kamer en Senaat en overweegt de financieringsregels officieel aan te vechten.
Ook de middelen uit de pot van de zogenaamde Middengroep waarop de N-VA maandenlang heeft geaasd, zijn opgesoupeerd. Bij de scheiding kreeg de groep rond parlementsleden als Nelly Maes (nu Spirit) en Johan Sauwens (nu CD&V), die zich tot het einde tegen de splitsing hadden verzet, 500.000 euro en het vruchtgebruik van de lokalen aan de Noordstraat. Via de vzw Middengroep zou dat geld vooral gebruikt worden om ‘onbesliste’ afdelingen te steunen.
Hoewel penningmeester Etienne Van Vaerenbergh de pot als een kloekhen heeft bewaakt, kon hij niet verhinderen dat de N-VA er steeds meer greep op kreeg. Steeds meer leden van de Middengroep bekenden zich immers tot de Nieuw-Vlaamse Alliantie en die partij maakte dan ook hardop aanspraak op een aanzienlijk deel van het geld. In mei vorig jaar wist Van Vaerenbergh nog een N-VA-delegatie, inclusief raadsman, aan de deur te zetten, toen die op een algemene vergadering van de Middengroep was binnengevallen.
Maar de overmacht bleek te groot en nog vóór de verkiezingen gaven de N-VA’ers hun ontslag bij de Middengroep en verdwenen richting Barricadenplein, met ruim de helft van de pot. Ondertussen kreeg ook Spirit een – zij het bijzonder mager – aanbod: in ruil voor ongeveer 5000 euro zou de partij een deeltijdse werkkracht van de Middengroep moeten overnemen. Als ze niet uitkijken, wandelt iemand straks fluitend met de rest van dat half miljoen euro weg. En dat zal noch een NV-A’er, noch een Spiritist zijn.
DE SCALP VAN DE VU
Wat kan een financieel zieltogende maar mentaal strijdvaardige partij doen om haar bankrekening te spekken zonder de wet op de partijfinanciering met de voeten te treden? In de eerste plaats dringen zich vanzelfsprekend besparingen op. Het was ook onvermijdelijk om de meeste werknemers te ontslaan. Dat waren er heel wat, omdat de meeste personeelsleden bij het uiteengaan van de VU voor de N-VA hadden gekozen. Destijds sterkte dat de medestanders van Bourgeois in hun grote gelijk, maar vandaag blijkt het veeleer een financiële strop te zijn.
‘Wij werkten nog met de structuur en het personeel van een middelgrote partij’, luidt het. ‘Vandaag is de realiteit dat we een kleine partij zijn. Dat betekent dat iedereen, van bediende tot directeur, zelf achter de computer moet gaan zitten om brieven te schrijven. Ondertussen hebben zich trouwens al tientallen vrijwilligers gemeld.’ Maar met de overhandiging van een resem C4’s is de kous nog niet af. Tijdens hun opzegperiode moeten de betrokkenen natuurlijk worden uitbetaald, en in sommige gevallen gaat het om een termijn van meer dan twee jaar.
Dan maar een bescheidener onderkomen zoeken. Het partijgebouw aan het Barricadenplein wordt op 1,10 tot 1,5 miljoen euro geschat en zou dus een hoop zorgen kunnen wegnemen. De verkoop van het voormalige VU-hoofdkwartier – de scalp van de ter ziele gegane Volksunie – ligt bij veel N-VA’ers nogal gevoelig, maar is vandaag onafwendbaar geworden. De partijtop is echter verstandig genoeg om die plannen niet aan de grote klok te hangen: wie op de vastgoedmarkt in zijn kaarten laat kijken, wordt nooit rijk.
Met de aangekondigde inzamelactie is al bescheiden begonnen via een oproep in het ledenblad Volle Maan, die in amper één week tijd 2500 euro heeft opgeleverd. Na de zomer begint de échte fundraising. De wet op de partijfinanciering schrijft echter voor dat een partij jaarlijks maximaal 500 euro van dezelfde persoon kan ontvangen. De N-VA zal dus véél sympathisanten nodig hebben om het hoofd boven water te houden.
Alleen een verstandshuwelijk met een grotere – en dus ook meer gegoede – partij voor de Vlaamse en Europese verkiezingen van 2004 lijkt nog soelaas te kunnen brengen. Al garandeert zelfs zo’n scenario geen financiële vluchtroute. Als de N-VA van haar kartelpartner vijf mandaten in het Vlaams parlement toegeschoven krijgt – dat is waarvan momenteel sprake is in de onderhandelingen met CD&V – kan ze weliswaar geen aparte, erkende fractie vormen, maar heeft ze wel recht op een jaarlijkse dotatie van 61.973 euro én 1,49 euro per geldige stem. Alleen zit er een addertje in het reglement van het Vlaams parlement: partijen die in elke Vlaamse kieskring op één koepellijst opkomen, krijgen een dotatie alsof ze één partij zijn. Met andere woorden: hoogstens de helft van weinig.
Toch gaf de partijraad van de N-VA het bestuur eind juni een mandaat om mogelijke kartelformules te onderzoeken. Terwijl CD&V-voorzitter Yves Leterme al na een paar dagen openlijk op de hoofse avances van de N-VA inging, verliepen de contacten met de VLD veel discreter. Vertegenwoordigers van beide partijen ontmoetten elkaar twee keer: terwijl de formatiegesprekken nog liepen en korte tijd erna. Tijdens dat laatste gesprek was al duidelijk dat samenwerking er niet in zat. Bourgeois: ‘Het regeerakkoord maakt een lijstverbinding met de liberalen onmogelijk. Nieuwe verworvenheden van de Franstaligen, de recuperatie van Vlaamse bevoegdheden en geen enkele stap vooruit op het vlak van de staatshervorming: dat is voor ons onaanvaardbaar.’
Met de CD&V is wel al druk onderhandeld. Na een korte vakantie zetten beide partijen vanaf deze week opnieuw hun schouders onder een ‘gemeenschappelijke, inhoudelijke sokkel’. Hoewel men in christen-democratische kringen behoorlijke optimistisch is, wil Bourgeois niet gezegd hebben dat de samenwerking al min of meer in kannen en kruiken is. ‘Ik acht het evengoed mogelijk dat we tot een akkoord komen als dat we niet tot een akkoord komen’, zegt hij. ‘Natuurlijk hebben we materiële problemen, maar we onderhandelen niet als een partij die met haar rug tegen de muur staat.’
Toch heeft zijn partij afgelopen week een tijdpad uitgestippeld. Als er met CD&V een overeenkomst wordt afgesloten, moet dat tegen het eind van deze maand gebeuren. Na een ronde van de arrondissementen zal de partijraad op 13 september de tekst aan de opgelegde voorwaarden toetsen en uiteindelijk wordt het akkoord eind september aan het ledencongres voorgelegd. Door de mening van de leden te vragen, wil de N-VA meteen alle geruchten over een tegensputterende achterban de kop indrukken. ‘Bezorgdheid is er zeker’, zegt Bourgeois. ‘Maar het helpt dat we open kaart spelen en onze plaatselijke afdelingen op de hoogte houden.’
Toch lijkt het totaal utopisch dat de 21 procent van CD&V en de 5 procent van N-VA samen 26 procent zouden opleveren. Met andere woorden: het lijkt onvermijdelijk dat de die hards van de Vlaams beweging op de loop zullen gaan voor de vroeger zo vaak verafschuwde CD&V. Het kartel zal het trouwens wel heel goed moeten doen om alle CD&V-parlementsleden aan boord te houden én een handvol mandaten te kunnen uitdelen aan N-VA’ers als de Vlaamse parlementsleden Kris Van Dijck en Chris Vandenbroeke, coming man Bart de Wever, partijwoordvoerder Ben Weyts en leading lady Frieda Brepoels, die in Limburg oog in oog komt te staan met oud-partijgenoot Johan Sauwens. Makkelijk worden de onderhandelingen dus niet. Het is niet uitgesloten dat de N-VA vóór het zingen de kerk uit gaat.
Patrick Martens Ann Peuteman
Zelfs een kartel met CD&V betekent nog niet dat N-VA het hoofd boven water kan houden.
