De mens is mee verantwoordelijk voor de verspreiding van kwalijke infectieziekten.
Infectieziekten veroorzaken jaarlijks vijftien miljoen sterfgevallen bij de mens – dat is een kwart van het totaal aantal overlijdens per jaar. Het ‘succes’ van ziektekiemen is deels afhankelijk van allerlei omgevingsomstandigheden. Grootschalige veranderingen die door de mens in de hand worden gewerkt, komen daarbij steeds nadrukkelijker in beeld.
In het vakblad Trends in Parasitology gaat paleontoloog Bert Van Bocxlaer van de UGent in op de huidige situatie voor schistosomiasis in het Afrikaanse Malawi. Schistosomiasis is een potentieel dodelijke ziekte en wordt veroorzaakt door kleine platwormen die in zoet water leven. De jongste decennia komt de ziekte vaker voor, omdat de slakken waarin de parasiet een deel van zijn levenscyclus doorbrengt, in aantal zijn toegenomen. Door overbevissing zijn er namelijk minder slakkenetende vissen dan vroeger. Maar ook intensifiëring van de landbouw, met als gevolg een grotere afzetting van sedimenten en voedingsstoffen in het water, heeft de omgevingsomstandigheden voor de slakken – en dus ook voor de ziekte – verbeterd.
Bio-ingenieur Marius Gilbert van de ULB heeft samen met zijn collega’s in Nature Communications de verspreiding van het risico op een besmetting met het vogelgriepvirus in kaart gebracht. De ziekte heeft tot dusver amper vierhonderd mensen gedood, vooral in China, maar de angst zit er goed in, omdat een derde van de besmette mensen sterft, en omdat het risico bestaat dat de ziekte ooit rechtstreeks van mens op mens zal worden overgedragen. Ze breekt vooral uit op plaatsen waar mensen in direct contact met kippen leven, zoals op grote kippenmarkten in Azië.
In het vakblad New Scientist gaat viroloog Peter Piot, ooit het hoofd van de aidsbestrijdingsdienst van de Verenigde Naties, in op de vraag of ziekten kunnen worden uitgeroeid in een context van verregaande globalisering. De pokken zijn alvast uitgeroeid, en de wereld was goed op weg om hetzelfde te doen met polio, maar die ziekte steekt opnieuw de kop op, onder meer in Syrië en Irak, waar oorlog en religieuze overtuigingen efficiënte vaccinatie onmogelijk maken.
Er zijn elementen die maken dat het vandaag minder gemakkelijk is een ziekte uit te roeien dan pakweg vijftig jaar geleden. De laatste broeihaarden van een parasiet zijn dikwijls moeilijk te bereiken en dus is blijvende waakzaamheid geboden. ‘Vroeger kon je besmette mensen manu militari opsluiten in quarantaine,’ zegt Piot, ‘maar ik weet niet of dat vandaag nog mogelijk is.’ Piot meent ook dat het niet mogelijk is om aids uit te roeien, omdat het een te grote inzet van het publiek zou vergen. Alleen reageert het grote publiek zelden zoals gezondheidsepidemiologen het zouden willen.
DOOR DIRK DRAULANS
Het uitroeien van aids zou een te grote inzet van het publiek vergen.
