Amerika en Europa schelden op mekaar. Omwille van de banaan.
Een jaar of zeven geleden waagden de Europese ministers van Landbouw zich op de bananenmarkt. Omdat het hemd nader is dan de rok kregen de Europese producenten in de nieuwe eenheidsmarkt een zachte regeling toegeschoven. Niet dat de Unie zelf veel bananen produceert, maar sommige lidstaten onderhouden bevoorrechte handelsrelaties met voormalige kolonies in Afrika, de Caraïben en langs de Stille Oceaan die dat wel doen. Die ACS-landen kregen gemakkelijker invoerlicenties voor de Europese markt. Dat gebeurde ten koste van de invoerders van dollarbananen, die Centraal- en Latijns-Amerika produceren. Lees: ten koste van Amerikaanse reuzen als Chiquita, Dole en Del Monte, die de bananenwereld domineren en dat ook zo willen houden. Dus bonden zij de strijd aan.
Europa moest de duimen leggen. De Wereldhandelsorganisatie (WHO) bevond het Europese bananenregime strijdig met de principes van de vrije wereldhandel: de marktregeling bevoordeligt de ACS-landen en discrimineert de Amerikanen, die dan toch nog twee derde van de totale invoer in Europa overhouden. Ook het Europees Hof van Justitie vond dat de regeling al even krom was als de banaan zelf. Na lang gepalaver keurden de Europese ministers van Landbouw in juni een nieuw bananenregime goed. Conform de principes van de Wereldhandelsorganisatie, vonden ze.
HONDERD PROCENT SANCTIE
Maar Chiquita en de anderen lusten de nieuwe marktregeling – die straks op 1 januari ingaat – niet. Die blijft volgens hen de dollarbanaan discrimineren. De Amerikanen willen er wel even op wijzen dat Europa niet de producenten beschermt in zijn voormalige kolonies, maar wel de grote Europese invoerders zoals Feyff’s, Pomona en Geest favoriseert. Daar scoren zij mee, want om de consument gaat het deze keer in Europa inderdaad niet. Dat de Unie nu ook de fair trade-banaan een kans biedt, is voor de multinationals geen marktprobleem, wel een permanente aanklacht tegen de sociaal en ecologisch aanvechtbare omstandigheden waarin de Amerika’s produceren. (Intussen heeft de orkaan Mitch de reusachtige plantages in Honduras letterlijk van de kaart geblazen).
In de States is het niet anders dan in Europa: landbouw en vooral de handel van landbouwproducten wordt er snel een staatszaak. De Amerikaanse overheid liet niet na om in naam van zijn bananenmultinationals tegen Europa te grommen. Omdat dit niet helpt, kondigt Washington nu sancties aan. Als vergelding voor het nieuwe Europese bananenregime zal Amerika vanaf 1 februari volgend jaar een invoerheffing van 100 procent leggen op Europese producten. De ontwerplijst ligt al klaar. Het gaat om consumptiegoederen zoals wijnen en sterke dranken, vruchtensappen, speelgoed, cosmetica, textiel, huishoudtoestellen en auto-uitrusting. Met een dergelijke heffing worden die producten op de Amerikaanse markt onverkoopbaar. Ze vertegenwoordigen nu samen een uitvoer van 55 miljard frank.
CLINTON KRIJGT EEN WAARSCHUWING
Dat betekent natuurlijk oorlog tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Een bananenoorlog. Europees Commissaris voor Handel Leon Brittan noemt de Amerikaanse sancties “politiek dom, schadelijk voor de wederzijdse betrekkingen en strijdig met de verplichtingen van de Wereldhandelsorganisatie”. Dat Brittan niet moederziel alleen aan het front verschijnt, blijkt uit de waarschuwing van commissievoorzitter Jacques Santer aan het adres van president Bill Clinton.
Een van de eerste gevolgen is alvast dat Europa nu weinig zin heeft om met het nieuwe Transatlantisch Europees Partnerschap te beginnen. Als er geen vrede kan bestaan over bananen, is er in de Europese gedachtengang ook geen inspanning van doen om de technische handelsbelemmeringen uit te kuisen. Een ander heikel probleem is dat de Wereldhandelsorganisatie met zijn schone principes van vrije wereldhandel tussen de grootste twee economische machten geklemd raakt. Renato Ruggiero van de WHO ziet dat onheil op hem afkomen en roept de States en de Unie op hun geschil onderling bij te leggen. Straks glijdt het multilaterale handelsstelsel nog uit over een bananenschil.
G.D.
