In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy Claes over Brussel-Halle-Vilvoorde, problemen in de EU, de verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk, en de spanningen tussen China en Japan.
Mijnheer Claes, de Wetstraat worstelt met de knoop Brussel-Halle-Vilvoorde.
WILLY CLAES: Zuiver theoretisch hebben de Vlamingen gelijk dat het arrondissement gesplitst moet worden. Maar je moet ook gelijk krijgen. Dat is een kwestie van politieke strategie, en daarin hebben de Vlamingen geblunderd. Ze wisten dat de Franstaligen geen reden hadden om wat dan ook toe te geven. We moeten bovendien beseffen dat die splitsing voor Vlaanderen nadelig is, als het daaraan geen lijstverbindingen tussen Halle-Vilvoorde en Brussel mag koppelen. Anders verliest het op zijn minst twee parlementszetels in het tweetalige Brusselse arrondissement.
De Vlaamse partijen proberen de zwartepiet naar elkaar door te spelen, met als resultaat een vertrouwensbreuk tussen de regeringspartners. Het ergste vind ik dat er zo veel geïmproviseerd is. De ene dag gingen ze de grondwet aanpassen, de andere dag ging het dan plots weer over compensaties zoals de regionalisering van ontwikkelingssamenwerking, wat overigens een zeer slecht idee is. Uit al dat krakeel is één conclusie zonneklaar: in een klein land als het onze werken asymmetrische regeringsformules niet. Het is ongeloofwaardig en onwerkbaar dat een partij op het ene niveau in de meerderheid zit, en op het andere in de oppositie. De federale en regionale verkiezingen moeten opnieuw samenvallen. Het zou nuttiger zijn mochten de politici daaraan hun energie besteden.
In de EU zijn alle ogen gericht op het Franse referendum over de Europese grondwet eind mei.
CLAES: Ik heb een referendum nooit beschouwd als hét democratische middel bij uitstek. Er zijn bewijzen te over dat men via een referendum ronduit óndemocratische maatregelen kan goedkeuren. In Zwitserland heeft men zo talloze malen het stemrecht aan de vrouwen geweigerd. Al te vaak stemt men in een referendum op basis van argumenten die met de eigenlijke vraag niets te maken hebben. Dat hebben ze in Frankrijk al ondervonden in 1993, toen president François Mitterrand slechts op het nippertje het Verdrag van Maastricht goedgekeurd kreeg. De hele campagne was toen uitgedraaid op een afrekening met de socialistisch-communistische meerderheid. Vandaag wordt er afgerekend met president Jacques Chirac en premier Jean-Pierre Raffarin, en in de Parti Socialiste is men al posities aan het innemen voor de volgende presidentsverkiezingen. Daarom worden er allerlei elementen bij gesleurd die met de Europese grondwet niets te zien hebben, zoals de Bolkesteinrichtlijn en de toetreding van Turkije.
De Europese burgers hebben niet over de uitbreiding mogen stemmen. Misschien nemen ze nu de kans te baat om daar alsnog hun afkeuring over kenbaar te maken.
CLAES: Ook dat zou kunnen meespelen. Ik heb zelf in 1993 in Kopenhagen het principe van de uitbreiding goedgekeurd, maar we hebben de kar voor de paarden gespannen. Er zijn tien nieuwe lidstaten bij gekomen, terwijl de instellingen en de spelregels nog moesten worden aangepast. Het resultaat is dat we de aard van de Europese Unie zelf hebben gewijzigd. In de Commissie-Barroso treden meerdere commissarissen brutaal op als gedelegeerden van hun regeringen, wat volkomen strijdig is met de geest van de Commissie. En ook in de Raad primeren steeds meer de nationale belangen.
Dat blijkt ook uit het begrotingsdebat. De vijftien ‘oude lidstaten’ weigeren de middelen die nodig zijn om de tien nieuwkomers harmonieus in te passen. Die middelen zijn indertijd wél ter beschikking gesteld toen Spanje, Portugal en Ierland toetraden. Via de solidariteitsregel zijn toen tal van Europese fondsen gespijsd, waardoor de landen met achterstand zich in korte tijd konden opwerken tot het niveau van de anderen. Voor de tien, en morgen twaalf, die er nu bij zijn gekomen, wordt die inspanning niet opgebracht. Zo zal men frustraties en ontgoochelingen creëren, en zullen de nieuwe lidstaten niet aarzelen om blok te vormen in de ministerraden. Ik vrees dat Europa afstevent op zware crisissen.
Uitbreiden doen ze ook voortdurend bij de NAVO. De ministers van Buitenlandse Zaken hebben in de Litouwse hoofdstad Vilnius het licht op groen gezet voor de toetreding van Oekraïne.
CLAES: Ook daar pleit ik voor voorzichtigheid. Ik denk dat de Amerikanen nog altijd dezelfde strategie toepassen als tijdens de Koude Oorlog: de roll back van het communistische gevaar. Ze hebben eerst een paar Oost-Europese landen ingelijfd, dan de Baltische, en met Oekraïne gaan ze nóg een stapje verder. Dat alles in de geest van de neoconservatieven in Washington, die vinden dat Amerika de goddelijke roeping heeft om overal in de wereld de democratie uit te dragen.
We moeten meer rekening houden met het gezichtspunt van Rusland. Ik heb hier eerder de Duitse bondskanselier Helmut Schmidt geciteerd: Rusland is een ontwikkelingsland met atoomkoppen. Als we niet willen dat president Vladimir Poetin steeds meer voor de autoritaire weg kiest, en een steeds meer anti-westerse koers vaart, dan moeten we hem niet te veel provoceren. Er moet hierover een ernstige dialoog worden gevoerd op de vergaderingen van ‘de NAVO plus Rusland’. Doet men dat niet, dan moet men niet verbaasd zijn dat Poetin ons op zijn beurt voor voldongen feiten stelt. Zoals door het leveren aan Iran van nucleaire centrales, met mogelijkheden tot verrijking van uranium. Of door het leveren aan Syrië van moderne vliegtuigen. Ik sympathiseer niet met het Poetinregime, dat te veel stoelt op de vroegere KGB, maar men is bezig Rusland te onderschatten.
In het Verenigd Koninkrijk worden parlementsverkiezingen gehouden. Volgens alle voorspellingen gaat premier Tony Blair een derde ambtstermijn tegemoet.
CLAES: De Conservatives hebben het in deze campagne niet gemakkelijk gehad, omdat de economie in Groot-Brittannië vrij goed draait, ondanks de recente problemen bij Rover. Er is een redelijke economische groei. De inflatie is gering. De intrestvoeten zijn laag. Verhoudingsgewijs is de werkloosheid beperkt. Het minimumloon is ingevoerd en in zes jaar tijd fors verhoogd. Er is in samenwerking met de kmo’s geïnvesteerd in research. De vennootschapsbelasting en de vastgoedheffingen zijn verlaagd… Dat alles maakt dat Blair een fraaie economische balans kan voorleggen, zeker als men het vergelijkt met het einde van de Thatcherperiode.
Er zijn ook minpunten, maar dan meer vanuit socialistisch dan vanuit conservatief standpunt. Hij heeft de grote arbeidsflexibiliteit waar Margaret Thatcher van droomde opgedrongen. Je kunt nog altijd zonder restrictie worden afgedankt. Zeventien procent van de bevolking, dat zijn tien miljoen Britten, leeft in relatieve armoede. 3,6 miljoen kinderen groeien op in arme gezinnen, met alle handicaps van dien. Daarbovenop komt de oorlog in Irak, de zelfmoord van wapenexpert David Kelly, de foutieve rapporten van de veiligheidsdiensten, de te Amerikaansgezinde koers, en de obstructie tegen een verdere integratie van de Europese Unie.
Maar daar kunnen de Conservatives geen strijdpunten van maken. Ze moeten het dus in andere en meer populistische thema’s zoeken. Immigratie, asielrecht, onveiligheid, criminaliteit en dergelijke. Maar dat discours slaat enkel aan bij de senioren. Niet onbelangrijk, want die oudere mensen zijn vaak het meest gemotiveerd om te gaan stemmen, maar om de meerderheid van Labour te breken volstaat het niet. De zwakte van de Conservatives is de sterkte van de socialisten. Als Labour voor de derde keer op rij wint, zal dat meer ondanks dan dankzij Tony Blair zijn.
De spanningen tussen China en Japan lopen op, al waren er wel excuses van premier Junichiro Koizumi voor het leed dat Japan heeft veroorzaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog.
CLAES: Er zijn in Azië belangrijke ontwikkelingen bezig. China verbergt nauwelijks zijn ambitie om een nieuwe wereldmacht te worden. Het heeft 1,3 miljard werkzame mensen, een economie in fenomenale expansie, een permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad, een leger dat beschikt over nucleaire wapens en geavanceerde rakettechnologie, en het maakt vooruitgang in de ruimtevaart. Koppel dat aan een oude en rijke cultuur, aan inspanningen inzake research en onderwijs, en aan sportieve successen en de organisatie van de Olympische Spelen, en je hebt een land dat op weg is om de wereld te veroveren. De Chinezen zijn nog ver van hun einddoel. Vijftien procent van de bevolking moet het stellen met minder dan twee dollar per dag, er zijn enorme pollutieproblemen, ze zijn arm aan energie en grondstoffen… Maar ze werken verbeten en vastbesloten aan de weg naar de top.
De spanningen met Japan draaien in essentie rond dat streven naar macht. China wil de Aziatische regio controleren en duldt niemand naast zich. Het wil ook absoluut verhinderen dat Japan een permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad zou krijgen. De spanningen met Taiwan hebben ook nieuw leven gekregen, door de Chinese wet die geweld toestaat indien Taiwan zich zou afscheuren. Dat de oppositieleider in Peking wordt uitgenodigd, is niet zonder bedoeling.
De Amerikanen worden er stilaan zenuwachtig van. Meer en meer economen klagen aan dat het bilaterale handelsdeficit tussen de VS en China is opgelopen tot 162 miljard dollar, het grootste uit de Amerikaanse geschiedenis, en dat China verantwoordelijk is voor het verlies van 3 miljoen Amerikaanse jobs in de jongste vier jaar. Eigenlijk heeft het Westen aan de Chinezen zijn mondialisatiestrategie opgedrongen. China heeft geslikt, is toegetreden tot de Wereldhandelsorganisatie, en nu blijkt dat het Westen de controle verloren is.
Zowel in Amerika als in Europa wil men ‘het Chinese gevaar’ indijken. De Amerikanen hebben al versterkte defensieakkoorden gesloten met Japan en Australië, en hebben Europa onder druk gezet om het wapenembargo tegen China te handhaven. Het lijken mij de eerste sporen van een nieuwe Koude Oorlog, economisch en mogelijk ook militair.
Koen Meulenaere
Willy Claes ‘Als Labour wint, is het ondanks Blair.’
