Toen Guy Verhofstadt een paar weken geleden geconfronteerd werd met het eerste van een lange reeks afscheidsinterviews, school er behalve ironie ook paniek in zijn stem. ‘Ik ben toch nog niet dood, hé?’ Nee. De man die negen jaar premier was, is hoogstens weg voor heel even. Dat hij in zijn ‘sabbatjaar’ Europa zal afreizen om een boek te schrijven, wijst erop dat hij eigenlijk weinig behoefte heeft aan rust.
Na de verkiezingen van 10 juni vorig jaar, had Verhofstadt het tenslotte al een hele tijd rustiger aan kunnen doen. Hij was nog wel premier voor de lopende zaken, maar dat was kinderspel in vergelijking met de dagtaken van de oranje-blauwe onderhandelaars die maar niet tot een nieuwe regering kwamen. Verhofstadt keek vanaf de zijlijn met gemengde gevoelens toe. Een grote staatshervorming, daaraan had hij zelf eigenlijk geen behoefte. En met de christendemocraten een regering vormen was verre van zijn natte droom. In de verkiezingscampagne van 2004 liet hij tijdens een onbewaakt moment duidelijk zijn afkeer voor de ’tjeven’ blijken toen hij zich vrolijk maakte over het gebulder en de okselvijvers van Jean-Luc Dehaene op een CD&V-podium. Rond die tijd liet hij in Knack ook optekenen dat hij soms ‘het parfum van de oude CVP’ rook. Hij legde ook uit wat hij daarmee bedoelde: ‘mediocriteit, onzekerheid en negativisme’, niet toevallig de tegenpolen van datgene waar Verhofstadt zelf prat op gaat.
Tussen Verhofstadt en de CVP liep het goed fout midden de jaren 1980. De prille dertiger joeg als vicepremier en minister van Begroting zijn veel oudere collega-ministers de stuipen op het lijf. Verhofstadt kreeg ‘da joenk’ en ‘baby-Thatcher’ als scheldnaam, maar zolang het daarbij bleef, raakte hij niet aan zijn neoliberale koers. Het dreef Wilfried Martens en de hele CVP veel verder dan dat Verhofstadt ooit vermoed had. Na de breuk was hij verrast dat er voor de PVV geen plaats meer was in de regering. Het zou ondanks de stijgende verkiezingsresultaten van de liberalen alleen maar erger worden. Verhofstadt moest tot 1999 wachten vooraleer hij nog eens kon toetreden tot een regering.
De partij heette toen al zeven jaar VLD en Verhofstadt had zich ideologisch kunnen uitleven in zijn Burgermanifesten. Maar de jaren in de oppositie hadden intussen ook de minder fraaie kantjes van Verhofstadt blootgelegd. Zijn putsch als jongerenvoorzitter op het ideologische congres van Kortrijk in 1980 was een van de meest briljante momenten in de Belgische politiek. Zijn putsch om Annemie Neyts in 1988 het voorzitterschap te ontnemen oogde veel minder fraai. Het was het beeld van een machtsdier dat het moeilijk had om naar anderen te luisteren. Ook op momenten waarop hij het zelf niet meer zo goed zag zitten, trok hij zich het liefst in zijn eentje terug. Verhofstadt heeft genoeg aan zichzelf. Vandaar ook dat hij het aantal politieke vertrouwelingen tot een minimum beperkt.
In 1999 kwam uiteindelijk zijn moment. Verhofstadt buitte de dioxinecrisis maximaal uit en slaagde voor het eerst in een formateursopdracht. Het werd een onuitgegeven combinatie van socialisten, liberalen en groenen. De eerste regering-Verhofstadt kon trots zijn op haar ethische verwezenlijkingen. België beet van zich af op het internationale toneel. Op de begroting was er een overschot en aan het einde van de rit betaalden de groenen het gelag. De paarse overwinningsroes in 2003 was echter van korte duur. Verhofstadt stond in 2004 verschillende keren aan de afgrond. Na de bittere strijd met Karel De Gucht om het migrantenstemrecht verloor de VLD de Vlaamse verkiezingen. Verhofstadts overstap naar de Europese Commissie stuitte op een Brits veto en in de eigen regering gunden de paarse partners elkaar niets meer. Na de mislukte onderhandelingen over DHL ging de dienstwagen van Verhofstadt over de kop. Maar de premier kwam snel terug en trachtte in de daaropvolgende jaren de schade te beperken.
Tevergeefs, zo zou blijken na afloop van de federale verkiezingen. Verhofstadt moest het onderspit delven tegenover Yves Leterme en CD&V/N-VA. Dat zij hun beloftes tot op heden niet konden waarmaken en hij hen uit de nood hielp met een interim-regering, zal deugd gedaan hebben. Dat én zijn populariteit in de peilingen doen vermoeden dat hij in 2009, rond deze tijd van het jaar, wil uitpakken met een verschroeiende campagne voor de Europese verkiezingen. Verhofstadt is nog niet dood.
Hannes Cattebeke
