2005 is uitgeroepen tot wereldjaar van de fysica.
Het lijkt tegenwoordig in de wetenschappen al biologie wat de klok slaat. De fascinatie voor de ruimte is gebleven, maar de aardse basisnatuurkunde wordt door de opmars van genen en klonen en stamcellen in een ver hoekje teruggedrongen.
Om het tij te keren, riepen de cultuurorganisatie van de Verenigde Naties (Unesco) én de Algemene Vergadering van de VN onder impuls van een aantal belangengroepen 2005 uit tot wereldjaar van de fysica. Dit jaar wordt namelijk de honderdste verjaardag gevierd van wat in natuurkundige kringen het annus mirabilis heet: het wonderjaar van Albert Einstein die in 1905 op 26-jarige leeftijd drie wetenschappelijke artikelen schreef waarmee hij het aanschijn van de wereld definitief veranderde, en waarmee hij zelf een wereldvedette werd, een status die zijn dood moeiteloos overleefde. Einstein legde toen onder meer de basis van de relativiteitstheorie en de kwantumfysica: twee werelden die uiterst vreemd voorkomen voor wie alleen met het dagdagelijkse bezig is. Twee werelden die anders functioneren dan het decor waarin wij onszelf zien rondlopen.
Natuurkundigen maken graag van de gelegenheid gebruik om de belangstelling voor hun discipline weer wat aan te wakkeren. Want het spreekt voor zich dat de fysica een grote invloed gehad heeft op de cultuur van de mens. Natuurkundige principes liggen aan de basis van ontwikkelingen als radio, televisie, auto, vliegtuig, magnetron en internet, die deel uitmaken van het bestaan van de meeste mensen in als rijk beschouwde wereldregio’s. Fysica moet ook een rol spelen in het oplossen van problemen rond energievoorziening, milieubescherming en volksgezondheid. Er wordt bijvoorbeeld druk gesleuteld aan alternatieve manieren om energie op te wekken.
Om het wereldjaar in de verf te zetten, zijn er tal van activiteiten georganiseerd, op internationaal vlak (te vinden op www.wyp2005.org), maar ook specifiek in België. De lijst is samengevat op www.wyp2005.be. In het wetenschapsmuseum Technopolis in Mechelen, bijvoorbeeld, loopt een nieuwe tentoonstelling over natuurkundige experimenten en demonstraties. Het kleine wetenschapsmuseum Scientastic in het Brusselse metrostation ‘Beurs’ presenteert ‘grappige’ experimenten.
Op diverse plaatsen, onder meer aan onze universiteiten, worden lezingen en demonstraties gegeven voor een héél breed publiek, van wereldwijde vakexperts via leraren tot absolute leken in het vak. Er staan ook enkele tentoonstellingen over Einstein zelf op stapel.
Door Dirk Draulans
