Letland voert over enkele weken de euro in, maar niet iedereen is daar blij om. In politieke en economische kringen bestaat zelfs grote vrees voor een massale toestroom van Russisch kapitaal. Want die zou de kleine Letse banken bijzonder kwetsbaar kunnen maken voor rampspoed op de financiële markten.
Letland zal op 1 januari 2014 overschakelen op de euro. Het treedt daarmee in de voetsporen van noorderbuur Estland die de eenheidsmunt al in 2011 invoerde. Voor premier Valdas Dombrovskis is het ook een persoonlijke triomf. De jonge natuurkundige loodste Letland met een politiek van rigoureuze ombuigingen en hervormingen stoïcijns door de economische crisis die het land in 2008 trof. Meer zelfs, Letland kende in het tweede kwartaal van dit jaar met 4,3 procent de grootste economische groei binnen de EU, en presenteerde ook in het derde kwartaal schitterende cijfers (+3,9 procent). Brussel heeft de succesvolle Letse aanpak beloond en lijkt die als een spiegel te willen voorhouden aan Griekenland en de andere Zuid-Europese probleemlanden.
Volgens opiniepeilingen lopen de Letten niet echt warm voor de ‘eiro‘, zoals de munt in het Lets heet. Zij zijn bevreesd voor prijsstijgingen en opgelegde gulle donaties aan de ‘Club Med’. Net als Dombrovskis menen de meeste politici, ondernemers en academici nochtans dat de voordelen groter zullen zijn dan de nadelen. Een klein land met een open economie kan het zich eenvoudigweg niet veroorloven buiten de eurozone te blijven. Bovendien zal de euro Letland verzekeren van een diepere verankering in Europa, een extra pantser tegen oud-kolonisator Rusland.
Scepsis klinkt ook uit een andere hoek. In de aanloop naar de finale oordelen over Letlands toetreding tot de euro door de Europese Commissie en de andere betrokken instanties berichtten enkele toonaangevende financiële nieuwswebsites over kapitaalkrachtige Russen die hun – al dan niet op malafide wijze vergaarde – vermogens van het in zwaar weer verkerende Cyprus naar banken in de Letse hoofdstad Riga hadden overgeboekt. Organisaties als Tax Justice Network en kritische europarlementariërs als Sven Giegold (Die Grünen) waarschuwden dat de combinatie van het gunstige Letse belastingklimaat en de hechte sociale banden met Rusland – Letland herbergt een grote Russische minderheid – de aantrekkingskracht van de geldhuizen in de nabijgelegen Baltische republiek op Russisch kapitaal extra groot maakt. Aan banken – 29 stuks om precies te zijn -, vermogensbeheerders, investeringsfondsen en belastingadviseurs in ieder geval geen gebrek, zo leert een wandeling door het historische centrum van Riga.
Zelfs Fitch, een van de bekendste ratingbureaus, heeft zijn zorgen kenbaar gemaakt: maar liefst 49 procent van het totaal aantal Letse bankrekeningen zou eigendom zijn van niet-ingezetenen (lees: Russen), tegenover 37 procent van de rekeningen op Cyprus. Met andere woorden: haalt de eurozone geen Trojaans paard met een aangevreten, in witwaspraktijken grossierende bankensector binnen dat weldra het zonnige eiland achterna zal gaan en met West-Europees belastinggeld op de been zal moeten worden gehouden?
Rijk der fabelen
Letse analisten laten de pret van het eurofeestje echter niet bederven en verwijzen alle aantijgingen stellig naar het rijk der fabelen. ‘De bancaire sector als percentage van het bruto nationaal product ligt met 130 procent ver onder het Europese gemiddelde en dat is echt niet zo absurd hoog als dat van Cyprus, 900 procent, of dat van IJsland voor het er in 2008 misging, 1000 procent’, licht Tatjana Ljoetinska van Prime Consulting in Riga toe. ‘De liquiditeit van de Letse banken is beduidend beter. De banken zijn na de problemen rond Parex Banka (de tweede bank van het land die eind 2008 door de regering moest worden gered, nvdr.) bovendien veel voorzichtiger geworden. De banken op Cyprus zijn natuurlijk ook nog eens sterk afhankelijk van Griekenland. Dat is hier niet aan de orde; tegenwoordig zijn banken in Letland over het algemeen solide en winstgevend.’ Maar is er na de rampspoed op Cyprus niet veel Russisch geld naar Letland gestroomd? ‘Zeker, maar dat heeft zijn weg nog meer gevonden naar Nederland, Luxemburg, Zwitserland, Groot-Brittannië en Singapore. Trouwens, niet iedere Rus die geld overmaakt naar Letland, is een crimineel. De politieke toestand in Rusland is nu eenmaal onvoorspelbaar en ook zakenmensen zoeken een veilige haven.’
Premier Dombrovskis zelf is evenmin ingenomen met de negatieve publiciteit. ‘Je kunt Letland en Cyprus niet met elkaar vergelijken’, betoogt hij op kalme toon in zijn kantoor aan de Brîvîbas bulvâris. ‘De vooruitzichten voor Cyprus waren al jaren slecht, terwijl de Letse banken de stresstests met gemak hebben doorgestaan. Al wordt morgen de helft van alle tegoeden bij de banken weggehaald, dan nog zal Letland niet als een domino omvallen. Ook wat betreft het bestrijden van witwaspraktijken voldoen we – veel meer dan Cyprus – aan alle internationale standaarden.’
Niet iedereen is er gerust op. ‘Als Letland op 1 januari de euro invoert, zal het Russische geld juist toestromen. Het wacht bij wijze van spreken nu al aan de grens’, voorspelt Iveta Grigule, prominent euroscepticus en parlementslid namens de ZZS, de conservatieve Unie van Groenen en Boeren, met een cynische glimlach. Even verderop in het centrum stapt een corpulente man in een glimmende zwarte Mercedes met een Russische kentekenplaat. Hij heeft zojuist een fraai monumentaal pand, waar een zakenbank huist, verlaten. Zou zijn vermogen ook onderweg zijn vanuit Cyprus, of al aan de grens staan te wachten?
DOOR JEROEN BULT
Haalt de eurozone geen Trojaans paard met een aangevreten, in witwaspraktijken grossierende bankensector binnen?
