Het M-decreet en allerlei zorgplannen proberen leerlingen aan boord te houden in het Vlaamse onderwijs. Eén groep valt vaak uit de boot: de hoogbegaafden. En dus gaan ouders op zoek naar alternatieven. Een eigen school oprichten, bijvoorbeeld. Of naar een dure privéschool trekken, als laatste redmiddel.
Al twintig jaar wordt in Vlaanderen jaar onderzoek gedaan naar hoogbegaafdheid, maar die kennis sijpelt amper door naar het onderwijs, vertelt Tessa Kieboom, professor aan de Universiteit Antwerpen en bestuurder van vzw Exentra. ‘Uit onderzoek dat we uitvoerden bij 650 Vlaamse leerkrachten uit het basisonderwijs bleek dat 95 procent amper iets over hoogbegaafdheid had geleerd in de basisopleiding. Een minderheid had korte bijscholingen gevolgd, maar de meesten zeiden te leren door ervaring of overleg met collega’s. Wat natuurlijk geen garantie is voor professionaliteit. Vanuit Exentra organiseren wij al acht jaar intensieve opleidingen voor scholen. Er zijn intussen ongeveer 130 Vlaamse scholen die de nodige expertise hebben. Dat is veel te weinig.’
Kieboom begrijpt dan ook dat veel ouders wanhopig worden en hun toevlucht zoeken tot alternatieven. ‘Vaak kiezen zij voor voltijds hoogbegaafdheidsonderwijs, meestal in dure privéscholen. Voor een beperkt deel van de kinderen zijn die de enige oplossing: zij zijn vaak niet alleen hoogbegaafd, maar door allerlei omstandigheden – pestgedrag, schoolmoeheid, autisme – overstijgen ze de draagkracht van een gewone school. Maar voor 70 tot 80 procent van de hoogbegaafde leerlingen is een reguliere school mét de juiste expertise een veel betere oplossing. Het wordt dringend tijd dat hoogbegaafdheid in ons onderwijs ernstig wordt genomen.’
‘We willen voorkomen dat leerlingen op hun 30e een burn-out krijgen’ – ELKE COORENS Richtte voor Xander (15) en Chiel (12) basisschool Arkades op
‘Ik heb jarenlang met veel passie en motivatie lesgegeven in het gewone onderwijs. Maar toen ik mama werd en mijn kinderen hoogbegaafd bleken, ben ik me daarin gaan verdiepen. Ik wilde dat zij al in de kleuterschool een gedifferentieerd aanbod zouden krijgen, maar dat bleek niet evident. Zelf gaf ik toen onder meer les aan leerlingen uit de richting Latijn, ook veel bollebozen. Ik wilde innovatieve methodes uitproberen, puur vrijwillig, maar kreeg meteen een njet van de directie. Ze wilden geen “eliteschool” zijn. Rázend werd ik daarvan. Ik kreeg een burn-out en bij de psycholoog ontdekte ik wat ik echt wilde: een eigen school oprichten. Voor mijn kinderen, maar ook voor alle anderen die in het reguliere onderwijs uit de boot vallen.
‘Bij Arkades werken we met kleine klassen en leerkrachten die out of the box kunnen werken, op basis van individuele noden. In de voormiddag wordt aan kennis gewerkt, in de namiddag aan het “zijnsluik”. Dat volgt niet altijd het cognitieve, waardoor allerlei problemen kunnen ontstaan, van gedragsproblemen tot depressies. We willen voorkomen dat onze leerlingen op hun dertigste een burn-out krijgen. Intussen zijn mijn eigen kinderen hier afgestudeerd en zitten ze in een reguliere middelbare school. De oudste zit nu in het derde middelbaar en krijgt eindelijk nieuwe kennis te verwerken. Maar wij bieden onze leerlingen van jongs af tools om met hun leerhonger om te gaan en
‘Natuurlijk was het slikken toen ik de tarieven van de school zag’ – NADINE GITS EN BERNARD CHARLES Stuurden Cyril (17) naar privéschool Leerwijzer
‘In de derde kleuterklas bleek tijdens de “toetertest” al dat Cyril bovengemiddeld presteerde. Maar in het eerste leerjaar begon hij zich te vervelen en lukte het lezen niet vlot. De leerkrachten dachten aan een concentratiestoornis, maar thuis was Cyril urenlang met ingewikkelde Legoconstructies bezig. Na tests door het CLB bleek hij hoogbegaafd te zijn. Maar vrijwel geen enkele leerkracht hield daar rekening mee. Ze staarden zich blind op zijn – vaak ondermaatse – prestaties. In het zesde leerjaar had hij al een schoolburn-out. En toen zijn kerstrapport vorig jaar vol onvoldoendes stond, zagen we maar twee opties. Ofwel hem laten zakken naar tso, waar de school op aandrong, met het risico dat de “waterval” ingezet zou worden. Ofwel op zoek gaan naar een alternatief.
‘Natuurlijk was het slikken toen ik de tarieven van Leerwijzer, een niet-gesubsidieerde privéschool, zag. Maar dit is een investering in onze zoon. Al is het zeker geen chique eliteschool. Je koopt hier geen diploma, het is hard werken. De leerkrachten zijn extra gemotiveerd: in tegenstelling tot in het reguliere onderwijs krijgen ze geen vaste benoeming, ze moeten dus kwaliteit blijven leveren. In kleine klassen wordt op maat gewerkt, de beoordeling gebeurt via de examencommissie. Het is de bedoeling dat Cyril dit schooljaar zijn volledige derde graad afwerkt, wetenschappen-wiskunde. Hij heeft al enkele examens afgelegd, met succes. Nu is zijn hoogbegaafdheid weer een troef en voelt hij zich eindelijk erkend.’
‘De sfeer is huiselijk: er zijn maar 15 leerlingen en bijna evenveel dieren’ – INGE NASSEN EN RICHARD VAN AMERONGEN Kozen voor Nici (12) privéschool Mannaz
‘Nici heeft tot het vierde leerjaar op gewone scholen gezeten. Maar doordat ze hooggevoelig en hoogbegaafd is en bovendien dyslexie heeft, verliepen die jaren heel moeizaam. Ze werd zwaar gepest en raakte helemaal overprikkeld. Elke avond zat ze na school uren op haar kamer, om te herstellen. We herkenden ons leergierige, pientere kind totaal niet meer. Op zich verwijten we die scholen niets. Met een klas van twintig leerlingen moet iedereen wel in de pas lopen, anders draait het niet. Maar het kan toch niet de bedoeling zijn dat zij haar schooltijd zo moet doorkomen?
‘Eerst hebben we twee jaar thuisonderwijs gegeven. Die tijd had Nici nodig om tot rust te komen en haar motivatie terug te vinden. Maar evident was het zeker niet, want je krijgt geen enkel hulpmiddel. Toevallig leerde ik Annick Lentacker kennen, de bezielster van de Mannaz-scholen. Tijdens het eerste gesprek voelden we meteen dat Nici daar thuishoorde. De sfeer is heel huiselijk: in totaal zijn er maar vijftien leerlingen en bijna evenveel dieren. Iedereen werkt individueel en op maat. Nici is een beelddenker, dus leert ze veel meer uit een youtubefilmpje dan uit een klassiek handboek. Er is ook elke dag een uur platte rust, en na de middag werken ze aan zelfgekozen projecten. Op deze school wordt niet op een typische manier lesgegeven, maar er zijn bijvoorbeeld wel samenwerkingen met gepassioneerde ondernemers. Zij raken de intrinsieke motivatie van een kind, en dat is uiteindelijk toch waar leren om draait.’
