Ooit presenteerde fotografe Lieve Blancquaert in Man bijt hond enkele beklijvende seconden televisie.

1984. Een BBC-filmploeg interviewt een jonge verpleegkundige van het Rode Kruis, Claire, in het dodenkamp Mekele in Ethiopië. De stroom vluchtelingen is te groot voor de capaciteit van het kamp. Claire moet, als verpleegkundige, beslissen wie mag blijven en wie weggezonden wordt. De journalist vraagt haar plots of het haar iets doet dat ze dag na dag dergelijke beslissingen moet nemen. De jonge vrouw antwoordt kordaat: ‘Het breekt mijn hart. Maar het helpt om te zien dat toch sommigen die hier blijven, overleven.’

2004 . Een BBC-filmploeg gaat terug naar het toenmalige dodenkamp, in het gezelschap van verpleegkundige Claire. Twintig jaar later is ze nog steeds verontwaardigd over de vraag van weleer of het haar iets deed dat ze dit soort beslissingen moest nemen. Natuurlijk voelde ze zich daar ellendig bij. ‘Ik vond het toch zo’n dwaze vraag,’ reageert de vrouw tegen de journalist, ‘je wist dat ik die mensen niet kon helpen. Je kreeg toen het juiste antwoord: het heeft mijn hart gebroken.’

Twintig jaar later blijft de verpleegkundige herhalen dat het niet eerlijk was hoe ze in 1984 als jonge vrouw langs de rijen moest lopen om er de ‘juiste’ mensen uit te pikken. Daarbij liet ze de meest ondervoeden aan hun lot over, want die zouden toch binnen 24 uur sterven… Twintig jaar later blijft haar de vraag achtervolgen met welk recht zij mocht en kon beslissen over dood en leven van anderen. Ze had bij haar werk in het vluchtelingenkamp helemaal niet het gevoel dat ze iets goeds deed. Integendeel, ze voelde zich als een nazi, die mensen naar de dodenkampen stuurde. ‘Want dat deed ik op dat moment. En dat blijft mij voor altijd bij…’

Kort nadat ik deze beelden had gezien, hoorde ik een heel ander verhaal over inzet. Een consultant vertelde enthousiast over zijn werk. Hij zou een nieuw initiatief uitproberen: een aantal topmanagers in een inloopcentrum voor thuis- en dak-lozen een volledige feestmaaltijd laten koken. En uiteraard eerst samen inkopen doen. Hij glunderde: met mensen die vrijwel nooit in een supermarkt komen en van wie de meesten wellicht ook niet kunnen koken, een dergelijke activiteit ontplooien. Ideaal voor teambuilding én voor het goede doel. Bovendien met een duidelijke pedagogische doelstelling: mensen uit de top van organisaties confronteren met andere lagen in de samenleving, waarmee ze vermoedelijk nooit in contact komen. Kortom: iedereen werd er beter van, betoogde hij.

Het contrast tussen beide vormen van inzet is didactisch interessant voor wie mensen wil leren nadenken over het afwegen van waarden en motieven van handelen. Mij intrigeert bovendien de vraag wat bepaalde situaties tot méér dan een interessante didactische analyse maakt, tot onuitwisbaar gegeven in het geheugen, zoals Walter Zinzen onlangs bepaalde Afrika-ervaringen benoemde. Terwijl soms sterke tegenstellingen achteloos tot faits divers worden gereduceerd: het korte bericht in de eindejaarsperiode over de Pakistaanse vader die zijn vier dochters doodde uit eerwraak werd volstrekt overvleugeld door haast euforische informatie over recordaantallen elektronische bankverrichtingen en sms’jes.

veerle draulans

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content