De VN-conferentie in het Zuid-Afrikaanse Durban is uitgelopen op een pantomime waarin iedereen zichzelf buiten schot stelde.
De internationale conferentie tegen racisme, raciale discriminatie, vreemdelingenhaat en daaraan verwante onverdraagzaamheid illustreerde weer mooi de oude platitude dat gelijk hebben gemakkelijker is dan gelijk krijgen. Ze was halverwege toen voor de meerderheid al duidelijk bewezen was dat de hele grap niet alleen zinloos, maar bovendien contraproductief werd. Van dan af was het zaak de schade te beperken. En in die damage control zijn de Belgen, dankzij hun ervaring met lobby’s en geknoei, behoorlijk beslagen. Minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel (PRL) wist als EU-voorzitter met zogeheten compromisteksten toch nog een soort consensus te bereiken. Het leverde hem een staande ovatie op vanwege zijn Europese collega’s. Dat was het goede nieuws.
Het slechte nieuws is dat de conferentie door lieden met een eigen agenda werd gekidnapt en gesaboteerd. Duizenden misschien naïeve maar zeker onschuldige mensen, en honderden gediscrimineerde, vervolgde of uitgebuite groepen die hun hoop in de conferentie hadden gesteld, bleven daardoor in de kou staan. Omdat dit voorspelbaar was, is het de vraag welke landen er belang bij hadden dat het evenement überhaupt georganiseerd werd.
De voorgeschiedenis is bekend. Zodra de conferentie opgestart was, werd duidelijk dat twee thema’s door hun respectieve lobby’s met geweld op de voorgrond zouden worden gebracht: enerzijds de eenzijdige oorlog en bezetting van Palestina door Israël, waarbij aanvankelijk alleen de meer extreme harde schreeuwers opnieuw Israël en zionisme als racistisch wilden veroordelen en de verdrukking van de Palestijnen genocide noemen. Anderzijds het kolonialisme en de slavernij – meer bepaald de transatlantische slavenhandel naar Amerika – waarvoor Afrikaanse landen excuses en schadevergoeding eisten. Dat bracht Amerikanen en Europeanen in nauwe schoentjes: verontschuldigingen konden er eventueel wel af (de Europeanen hebben uiteindelijk nog excuses aangeboden), maar legaal bindende uitspraken die aanleiding konden geven tot rechtszaken en schadevergoedingseisen, duidelijk niet.
DEKKING GEZOCHT
Aangezien de geviseerde landen niet konden wegblijven, was het zaak een manier te vinden om aan de grote salvo’s te ontsnappen. Israël was niet van plan zich te laten veroordelen voor zijn Palestijnse politiek. Het bracht het Israëlische alleenrecht op het begrip holocaust in het geweer, met hooglopende ruzie over antisemitisme en het schrijven van ‘holocaust’ met een kleine letter of een hoofdletter tot gevolg. De VS, die konden vrezen heel wat kritiek te krijgen over het eigen rassenbeleid in heden en verleden, grepen de solidariteit met bondgenoot Israël aan: werd dat land er uitgelicht en te veel aangevallen, dan zouden de VS niet meer meedoen.
Het islamitische en Arabische blok, niet geïnteresseerd in de schade die het gelijkstellen van zionisme met racisme in het verleden aan de Verenigde Naties heeft toegebracht (de resolutie daarover is jaren geleden herroepen), bleek dat na verloop van discussie opnieuw te willen doen. Misschien om de aandacht af te leiden van de eigen problemen met homoseksuelen, vrouwen, gastarbeiders en wat dies meer zij. De ngo’s, waarschijnlijk op grond van heilige verontwaardiging en incompetentie, hadden het over genocide op de Palestijnen (wat het woord genocide wil zeggen ligt heel precies vast, en dat slaat niet op het Palestijnse geval, dat zoals het is al erg genoeg is). De Afrikaanse landen konden met brio Europa en de VS aanvallen zodat de problemen binnen hun eigen grenzen en regio’s niet ter sprake kwamen.
En toen de discussie over de transatlantische slavenhandel te scherp werd voor Amerikaanse oren, werd plan D in werking gesteld, en verlieten de VS en Israël de conferentie met slaande deuren, vanwege de gelijkstelling van zionisme met racisme. Zo kon iedereen op z’n eigen manier tevreden zijn.
Sus van Elzen
