‘Ik vrees dat de Vlaamse regeringsvorming bemoeilijkt kan worden door de implicaties op federaal niveau’, zegt Ben Weyts. Zelfs in volle euforie blijft hij zich goed bewust van de enorme opgave waar zijn partij voor staat. ‘Iedereen kijkt naar ons.’
Opgelucht ziet hij eruit. Alsof hij dan toch dat cadeau heeft gekregen waar hij zo op hoopte. Het is zondagavond kwart over negen en in de Brusselse zaal Viage neemt Ben Weyts de roltrap naar de uitgang. Boven is het feest al afgelopen. Bart De Wever heeft voor het oog van de camera’s de monsteroverwinning geclaimd, en meteen daarna zijn de kopstukken en mindere goden van zijn partij naar hun eigen kieskringvertrokken. Ook Ben Weyts, lijsttrekker voor het Vlaams Parlement in Vlaams-Brabant en gedoodverfde opvolger van De Wever als voorzitter van de N-VA, wil zo snel mogelijk naar de kantine van voetbalclub KVWZ Zaventem. Daar wacht hem nog een overwinningsfeest. Terwijl hij met zijn telefoon tegen zijn oor gedrukt de Anspachlaan oversteekt, zwaait hij naar een paar jolige passanten. Medestanders, zo blijkt uit de felgele kartonnen handen die ze met zich meedragen. Weyts, strak in het pak en met helderblauwe das, is bedaarder. ‘Natuurlijk ben ik blij met onze overwinning’, zegt hij. ‘Maar ik besef ook heel goed dat de verantwoordelijkheid die we vandaag hebben gekregen enorm is. Enige voorzichtigheid is dus wel geboden.’
Tussen de toespraken en felicitaties door maakt hij tijd om met ons te praten, in de auto onderweg naar zijn militanten in Zaventem. Hij ziet er allesbehalve ontspannen uit, ook al is ondertussen duidelijk geworden dat de N-VA zowel op Vlaams als op federaal niveau meer dan 32 procent van de stemmen heeft binnengehaald. ‘We kunnen gewoon niet ontkennen dat deze medaille ook een keerzijde heeft’, zegt hij. ‘Vandaag hebben we iets te vieren, maar morgen moeten we alweer aan de slag. Iedereen kijkt naar ons en wij zullen de dans moeten leiden.’
Wat is voor u de grootste verrassing van deze verkiezingen?
BEN WEYTS: Ons resultaat natuurlijk.
Dat was toch al lang voorspeld?
WEYTS: Ja, en ik had ook op 30 procent gehoopt, maar de laatste weken was ik er helemaal niet meer zeker van dat we dat resultaat ook zouden behalen. De andere Vlaamse partijen bleven maar op ons inbeuken: ze deden er werkelijk alles aan om de mensen de stuipen op het lijf te jagen. ‘De N-VA zal u uw pensioen en alle andere sociale verworvenheden afpakken’, was de boodschap. Onvermijdelijk blijft daar op den duur iets van hangen, zeker bij de twijfelende kiezers.
Gezien het verkiezingsresultaat, is dat nogal meegevallen.
WEYTS: Daar kan ik alleen maar uit besluiten dat het niet loont om partijen aan te vallen en kiezers bang te maken. Het enige wat loont, is wat wij hebben gedaan: werken. Laten we nu hopen dat ook samenwerken zal lonen.
Toch is ook de Vlaamse linkerzijde – de SP.A, Groen en PVDA+ – overeind gebleven en zelfs wat gegroeid. Kijkt u daarvan op?
WEYTS: Dat is niet echt verbazingwekkend in een klimaat van bangmakerij. Hoe heeft de SP.A zichzelf weer in de match kunnen boksen? Door mijn partij aan te vallen en daarbij de waarheid geweld aan te doen. Keer op keer gaven de socialisten de kiezers verkeerde informatie over ons programma. Dat liep de laatste weken echt de spuigaten uit. Op den duur werd hun campagne een – zij het bij momenten karikaturaal – doorslagje van de slagzin ‘Uw sociale zekerheid’ waarmee ze in 1995 naar de verkiezingen trokken.
Had u zien aankomen dat het Vlaams Belang zo’n pak slaag zou krijgen?
WEYTS: Ik had wel verwacht dat die partij onder meer in Vlaams-Brabant met de kiesdrempel zou flirten. Tijdens de campagne bleek al snel dat ze alle relevantie had verloren. Tijdens elk debat zaten de Vlaams Belangers er onwennig bij. Ze wisten zich geen houding te geven en zijn dan maar gevlucht in het ranzigste, extreemste discours. Maar ook dat pakte niet meer en werd op den duur zelfs lachwekkend. Ze hebben veel kiezers verloren omdat die het beu waren om hun stem weg te gooien. Door voor de N-VA te kiezen, telt die stem nu weer mee. Het is nu aan ons om ervoor te zorgen dat ze daadwerkelijk wordt gehoord. Maar voor alle duidelijkheid: leedvermaak heb ik niet. Door deze uitslag verdwijnen heel wat goede politici onverdiend uit het parlement, ook mensen van het Vlaams Belang.
Een derde van de Vlaamse kiezers heeft op de N-VA gestemd. Maakt dat uw partij incontournable volgens u?
WEYTS: Dat u die vraag stelt, bewijst wat een vreemd land dit is. (zucht) Ik weet niet precies hoelang geleden het is dat een Vlaamse partij nog meer dan 30 procent van de kiezers kon charmeren, maar dat het lang geleden is, staat vast. Mij lijkt de N-VA dus wel incontournable te zijn, ja.
Aan voormalig kartelpartner CD&V heeft uw partij al genoeg om een Vlaamse meerderheid te vormen. Fluitje van een cent dus?
WEYTS: Het zou heel dom van ons zijn om sommige deuren al op voorhand te sluiten. Daar is de situatie vandaag veel te moeilijk voor. Maar de mogelijkheid van een meerderheid met CD&V is met het oog op de onderhandelingen natuurlijk comfortabel. Als er verschillende scenario’s mogelijk zijn, heb je altijd meer onderhandelingsruimte.
Er zijn weinig scenario’s zonder de N-VA mogelijk.
WEYTS: In een normale democratie zou élk scenario zonder de grote overwinnaar van de verkiezingen onmogelijk moeten zijn.
In Wallonië blijft de PS de grootste partij, net voor de MR. Wat betekent dat voor de federale regeringsvorming?
WEYTS: Wij hebben niet voor dit moeilijke land gekozen, maar we moeten spelen met de kaarten die de kiezer ons heeft toebedeeld. Het grootste probleem is zoals u weet dat de Franstalige kiezer fundamenteel andere beweegredenen, doelstellingen en dromen heeft dan de Vlaamse kiezer. Het is dus evident dat het veel moeilijker wordt om een federale regering te vormen dan om een Vlaamse meerderheid te vinden. Al vrees ik dat ook de Vlaamse regeringsvorming zal worden bemoeilijkt door de implicaties ervan voor het federale niveau.
Als uw partij een federale regering wil vormen, zal ze de Franstaligen eerst van haar goede bedoelingen moeten overtuigen.
WEYTS: Vergis u niet: ik ken veel Franstalige politici. In de Kamer praat ik vaak met hen, op een heel kameraadschappelijke manier zelfs. Maar ze willen niet naast mij of andere N-VA’ers gefotografeerd of gefilmd worden. De voorbije weken werd dat almaar erger en probeerden ze allemaal de strafste anti-N-VA’er uit te hangen. Zonder verpinken haalden ze scheldwoorden als ‘nazi’s’ en ‘racisten’ boven. Maar goed, zulke dingen gebeuren in dit land nu eenmaal tijdens een verkiezingscampagne. Partijen schrikken er niet voor terug de waarheid te verdraaien. Neem het confederalisme: in 1988 noemde de jonge Elio Di Rupo dat op het spreekgestoelte nog de waarheid, de weg en het licht. Hij zag het confederalisme als dé oplossing voor dit land. Maar nu betekent confederalisme volgens hem het einde van dit land.
Het kan u toch niet verbazen dat veel Franstaligen denken dat de N-VA eerst de sociale zekerheid wil splitsen en daarna het hele land?
WEYTS: Ik kan er toch ook niets aan doen dat de Franstalige partijen de mensen daar op alle mogelijke manieren bang voor hebben gemaakt? Het enige wat wij kunnen doen, is uitleggen dat het beleid in Franstalig België er niet voor heeft gezorgd dat de mensen er een beter bestaan leiden of meer welvaart hebben. Zelfs niet met de transfers vanuit Vlaanderen.
Als de N-VA in de federale regering stapt of zelfs de premier levert, zal ze het Franstalige deel van de bevolking toch op de een of andere manier moeten aanhalen?
WEYTS: Daar zullen we aan werken, ja.
De N-VA krijgt er veel nieuwe parlementsleden bij en zal ook extra personeel moeten aantrekken. Is de partij klaar voor zo’n expansie?
WEYTS: Vandaag staan we veel verder dan na de verkiezingen van 2010, we zijn nu veel professioneler georganiseerd. Dat blijkt toch overduidelijk uit de voorbije campagne en uit ons congres? Maar om de een of andere reden moeten wij ons altijd dubbel zo hard bewijzen als andere partijen. Aan ons verkiezingscongres hebben vijfduizend mensen deelgenomen. Vijfduizend! Wie doet ons dat na? En we hebben ook nog eens de beste campagne gevoerd van allemaal.
Vindt u dat?
WEYTS: Natuurlijk. Om te beginnen hebben we heel goed gebruik weten te maken van alle mogelijkheden die de sociale media ons bieden. We zijn er ook in grote mate in geslaagd om de campagne over ons programma te laten gaan. Zelfs toen iedereen ons aanviel, konden we het laken op cruciale momenten weer naar ons toetrekken.
Maar het harde imago van de partij hebben jullie niet kunnen bijsturen.
WEYTS: Hoe hadden we dat moeten doen? Alle partijen, zowel in Vlaanderen als aan de overkant van de taalgrens, bleven maar zeggen hoe hard we waren. En de media gingen daar heel gewillig in mee.
Het was uw partijgenoot Jan Jambon en niet een politieke tegenstander die de indruk wekte dat een werkloze van de N-VA zijn huis moet verkopen voor hij een leefloon kan krijgen.
WEYTS:(zucht) Alles wat wij zeggen, elke ademstoot, wordt uitvergroot. Woorden worden ons in de mond gelegd en op de voorpagina van kranten worden citaten afgedrukt die we nooit zo hebben uitgesproken. Achteraf geven die journalisten dan toe dat we dat nooit letterlijk hebben gezegd, maar ondertussen is de geest natuurlijk wel uit de fles.
Voor een partij die graag vrank en vrij communiceert, zal het aanpassen zijn om het straks op een sober ‘geen commentaar’ te houden.
WEYTS: Het zal toch moeten – al ben ik op dit moment duidelijk nog niet zo goed bezig. In alle ernst: de afgelopen weken en maanden heb ik toch altijd goed opgelet wat ik zei. Ik ben niet op een uitschuiver betrapt. Al was dat misschien puur toeval. (lacht)
***
Een dik halfuur later arriveren we aan de sporthal in Zaventem. Geërgerd wijst Ben Weyts ons op een geparkeerde auto met een half afgescheurde N-VA-sticker op de achterruit. ‘Zo ging het de voorbije weken de hele tijd’, zucht hij. ‘Borden werden weggehaald, affiches overplakt en vrijdagnacht hebben ze mijn campagnewagen in brand gestoken. Ze zeggen wel dat het een vandaal is geweest, maar het lijkt me geen toeval dat die net een auto van de N-VA heeft uitgekozen.’ Hij stapt uit, trekt zijn das recht en beent breed glimlachend richting kantine. Boven aan de trap staat Theo Francken, de kopman van de plaatselijke Kamerlijst, hem met weidse gebaren op te wachten. Terwijl de militanten, die al een paar uur tijd hebben gehad om de overwinning van hun partij te vieren, luid applaudisserend een voetbalhymne inzetten, banen Francken en Weyts zich een weg naar het podium. Geen vlag of wimpel te zien hier, alleen die kartonnen handjes weer, discrete pins op de revers van de kandidaten, en een paar dames die zich voor de gelegenheid helemaal in het geel hebben gestoken.
Terwijl de uitslagen blijven binnenlopen op een groot projectiescherm roept Francken alle Vlaams-Brabantse kandidaten naar voren. Nadia Sminate, Lorin Parys, Piet De Bruyn, allemaal kijken ze gloriërend de zaal in terwijl de resultaten van hun partij ook in Vlaams-Brabant boven de 30 procent uitkomen. ‘We waren er niet gerust op’, zegt Theo Francken. ‘Door de verfransing is dit een moeilijke provincie, en dan was er nog een peiling van Het Laatste Nieuws die ons maar een dikke 20 procent voorspelde.’ Dan geeft hij het woord aan Ben Weyts, ‘die morgen een Vlaamse regering zal vormen’. Weyts wikt zelfs hier zijn woorden. ‘We zullen de komende weken wat voorzichtiger moeten communiceren’, zegt hij door de microfoon. ‘Theo zal dus wat minder straffe uitspraken moeten doen.’
Professor staatsrecht Hendrik Vuye, die straks naar de Kamer mag, laat die woorden niet aan zijn hart komen. ‘Ik ben de enige mens in de wijde omtrek die vandaag zowel in Vlaanderen als in Wallonië is gaan stemmen’, grijnst hij. ‘In Vlaanderen met een volmacht van mijn schoonmoeder en in Wallonië, waar ik woon, voor mezelf. Ik ben met de campagnewagen van de N-VA naar het stemlokaal gereden – je had ze moeten zien kijken! – en heb voor Bernard Claes van Rassemblement Wallonie-France gestemd. Die man volgt mijn lessen als vrije student en ik vind hem wel sympathiek.’ Ben Weyts komt erbij staan met een pint van zijn eigen gratis vat in de hand. Nu pas ziet hij zijn voorkeurstemmen op het grote scherm: meer dan 55.000. Niet slecht voor zijn positie binnen de partij. Hij neemt nog een slok, poseert met een groepje Jong N-VA’ers, omhelst her en der een medestander. Even proberen van het moment te genieten nog. Zo meteen moet hij terug naar Brussel, naar het partijhoofdkwartier in de Koningstraat. Zo meteen begint het.
DOOR ANN PEUTEMAN EN HAN RENARD, FOTO’S LIES WILLAERT
Voor de Vlaams Belang-mandatarissen: kop op, met een goed cv mag de toekomst echt geen probleem vormen. Bert Kruismans, stand-upcomedian.
Eerste vraag van kids aan tafel: ‘En hoe is ’t geweest?’ Hierop kon ik antwoorden. Tweede vraag: ‘Ga je mee op vakantie?’ Hierop: ‘geen commentaar’. Wouter Beke, CD&V-voorzitter.
‘Het enige wat loont, is wat wij hebben gedaan: werken. Laten we nu hopen dat ook samenwerken zal lonen.’
‘Door deze uitslag verdwijnen heel wat goede politici onverdiend uit het parlement, ook Vlaams Belangers.’
