Studenten die bissen of naar een andere studierichting overstappen, kunnen vanaf volgend academiejaar van een Jokerbeurs profiteren.

Vroeger kwamen alleen geslaagde studenten in aanmerking voor een studiebeurs. Wegens financiële problemen konden sommigen hun jaar niet overzitten. Dat verandert nu dankzij de Jokerbeurs. Wie telkens slaagt, kan zijn joker inzetten voor een extra jaar na de basisopleiding. Ondanks de mogelijkheden van de Jokerbeurs is het systeem van studietoelagen nog niet helemaal fair. Hoger onderwijs groeit explosief, maar de democratisering ervan is niet in dezelfde mate toegenomen.

‘In twintig jaar nam de sociale ongelijkheid niet af’, zegt onderzoeker Steven Groenez (KU Leuven). ‘Bijna de helft van de kinderen uit een arbeidersgezin kan niet naar het hoger onderwijs omdat ze na het secundair onderwijs niet over het vereiste diploma beschikken.’ De mogelijkheden om hoger onderwijs te volgen, zijn voor kinderen van bedienden dubbel zo groot als voor arbeiderskinderen. Als de keuze voor hoger onderwijs eenmaal gemaakt is, speelt de sociale afkomst ook een rol in de keuze van het onderwijstype. Minder dan één op de vier arbeiderskinderen kiest voor de universiteit, terwijl één op de drie kinderen van bedienden en meer dan één op de twee kinderen van hogere bedienden en kaderleden daarvoor kiezen.

‘Iets minder dan één op de drie arbeidskinderen trekt naar de arbeidsmarkt met een hogeronderwijsdiploma op zak’, zegt Groenez. ‘Bij kinderen van lagere bedienden is dat meer dan tweederde en bij kinderen van hogere bedienden en kaderleden bijna drie op de vier.’

Er zijn veel mogelijke verklaringen voor die ongelijke participatie. Waarom studeren twee op de drie arbeiderskinderen na de middelbare school niet verder? Inkomensderving – de student verdient niets terwijl hij studeert – is wellicht een zeer grote hindernis voor lage-inkomensgroepen. Naast die financiële barrières spelen overwegingen van sociaal-culturele aard of opinies over de toegang tot het beroep wellicht een rol. Het gaat dan bijvoorbeeld om de druk om een praktische richting te kiezen, of een opleiding die uitzicht biedt op een job die door familie, vrienden en kennissen wordt gewaardeerd.

Voor de pedagogische factoren bepaalt de ongelijke uitstroom vanuit het secundair onderwijs mee de verdere doorstroming. Niet alle studenten in spe staan na hun leerjaren in een secundaire school met gelijke kansen aan de start van hoger onderwijs. En niet iedereen heeft een diploma op zak dat toegang geeft tot hoger onderwijs.

GOEDKOPERE DIENSTEN

Studietoelagen dekken maar een deel van de kosten voor hoger onderwijs, áls je er al recht op hebt. De onderzoekers van het HIVA (KU Leuven) en de vakgroep Onderwijskunde (Universiteit Gent) vragen zich af of de overheid het huidige stelsel van studietoelagen moet aanpassen.

Voor Ides Nicaise (HIVA) mogen de studietoelagen gerust verhogen, zelfs verdubbelen. Ook moeten er goedkope diensten aan de studenten worden geboden (huisvesting, restaurants) en kan in elke studentenstad gratis busvervoer, zoals in Hasselt en Leuven, de kosten helpen drukken. Goedkope studentenabonnementen zijn alvast welkom. Alleen is lang niet elke campus gemakkelijk met het openbaar vervoer te bereiken.

Hogescholen en universiteiten zouden bovendien de verplichte uitgaven van studenten kunnen drukken. Waarom verplichten ze hen om een duur boek van 3000 frank aan te schaffen omdat er enkele zeldzame prenten en teksten in staan? Ook syllabi zouden minder kosten als de professoren hun royalty’s zouden laten vallen.

Maar er komt verandering in de zaak. Het nieuwe decreet over de studietoelagen trekt de minimumbeurs voor studenten van 5000 tot 8000 frank op. Dat decreet wil minder vermogende studenten in staat stellen om hoger onderwijs te volgen. Het brengt het systeem van studietoelagen in overeenstemming met de fiscaliteit als inschattings- en controlemechanisme.

Gaby De Moor