‘De Vlaamse Beweging legt te veel nadruk op het negatieve’, stelt flamingant en opiniemaker Harry De Paepe vast. ‘Nu lijkt het alsof je alleen deel kunt uitmaken van de club als je een separatist bent. We moeten ook openstaan voor mensen die zich Vlaming én Belg voelen.’
‘Als ik in Groot-Brittannië had gewoond, zou ik misschien zelf voor Leave gestemd hebben’, zegt Harry De Paepe. De Paepe schrijft opiniestukken voor Knack.be, De Morgen en De Standaard. Hij schrijft veelvuldig voor en zit in het bestuur van Doorbraak. Dat is een niet-partijgebonden online tijdschrift dat functioneert als speerpunt van de Vlaamse Beweging.
Doorbraak werd, toen nog op papier, opgericht door de jonge Wilfried Martens (CD&V) en kreeg een nieuwe impuls onder de leiding van Peter De Roover (nu N-VA-fractieleider in het parlement). Vandaag biedt Doorbraak een platform aan Vlaamsgezinde stemmen als Jan Becaus, Matthias Storme, Hendrik Vuye (allen N-VA) en Bart Maddens.
De Paepe is leerkracht geschiedenis en werkt aan een boek over de Engelse geschiedenis dat in het voorjaar van 2017 verschijnt. Daarin zal hij uitleggen waarom de Engelsen zo verschillen van andere Europeanen. Want De Paepe twijfelt er niet aan dat wij de Britten onvoldoende begrijpen.
‘In de meeste media was heel weinig begrip voor het Leave-kamp. Zo werden de voorstanders van de brexit afgeschilderd als een bende racisten. Dat was onterecht, want veel oudere immigranten stemden ook voor Leave.’
U vond het jammer dat de hele discussie in onze media werd verengd tot een debat over migratie en economie. U beklemtoonde dat het argument van de nationale soevereiniteit veel belangrijker was. Wat houdt dat in?
HARRY DE PAEPE: Dat het volk zijn regering kan verkiezen en wegstemmen. In de jaren negentig zei Tony Benn, de vroegere topman van Labour, dat hij liever de conservatieve premier Margaret Thatcher had dan Europese politici. Want ook al was hij het op zowat elk vlak met Thatcher oneens, hij kon wel tegen haar strijden in het parlement en de Britse kiezer kon haar wegstemmen. Met Europese commissarissen, die door niemand verkozen worden, kan dat niet.
De hele discussie draaide wel rond migratie en economie. De gewone Brit leek niet wakker te liggen van de nationale soevereiniteit.
DE PAEPE: Toch wel, zeker aan het einde van de campagne werd dat belangrijk. Gewone Britten zeiden in interviews vaak dat ze opnieuw de controle wilden over hun grenzen en hun wetten.
Dat is net wat de voorstanders van de EU vrezen. Zij verwachten geen enkel heil van die nationalistische reflex, enkel meer spanningen en wie weet zelfs oorlogen.
DE PAEPE: Dat is compleet onterecht. Het is niet nationalisme dat tot oorlogen leidt, maar imperialisme. Waarom zou je een ander land willen binnenvallen als je je eigen natie en nationale project hebt? Bovendien moet er een zekere sociale cohesie zijn in een samenleving om de democratie en de rechtsstaat te handhaven.
En daar kan de EU niet voor zorgen?
DE PAEPE: Dat betwijfel ik ten zeerste. Men wil één natie maken van Europa, maar een natie is een volk met een regering en niet andersom. Er bestaat geen Europees volk. We zijn Europeanen die verdeeld zijn over Fransen, Duitsers en Engelsen. Zij hebben elk hun eigen geschiedenis en nationale belangen die altijd belangrijk zullen blijven. In dat opzicht is de EU een slechte kopie van België, en het origineel was al niet erg goed.
Pleit u dan voor een vlexit of belexit?
DE PAEPE: Bij ons begrijpen de meeste mensen niet waarom de Britten voor Leave hebben gestemd, maar we zijn wel ontvankelijk voor dezelfde argumenten. De economische problemen, de heimwee naar de Belgische frank en de migratiecrisis leiden tot een toenemende wrevel. Niet dat die altijd terecht is, maar hij is er wel.
Maar een vlexit is zinloos. De economische impact van de EU op Brussel is te groot. Ik pleit wel voor een andere Unie, die kleiner is en veel meer gebaseerd op economische samenwerking, desnoods zelfs zonder de euro.
Het moet ook veel transparanter en democratischer. Het Europees Parlement kan een commissievoorzitter alleen naar huis sturen met een drievierdemeerderheid. Erg democratisch is dat niet. En je hebt al die verschillende presidenten. Neem Jean-Claude Juncker. Die werd ooit weggestemd door de Luxemburgse kiezer, en nu is hij voorzitter van de Europese Commissie. Dat is toch van de pot gerukt?
Je zou verwachten dat de Vlaamse Beweging fel tekeergaat tegen Europa. Het Vlaams Belang slaat tegenwoordig op de eurokritische trom, maar verder blijft het opmerkelijk stil. Hoe komt dat?
DE PAEPE: Wij hebben de traditie niet. In de jaren negentig, toen ze nog bij de Vlaamse Volksbeweging (VVB) zaten, hebben minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) en Peter De Roover een heel eurokritisch congres georganiseerd. Maar de eerste echte eurosceptische politicus in ons land was Derk Jan Eppink (LDD), nota bene een Nederlander.
De Vlaamse Beweging heeft de EU lang gebruikt als een wapen tegen België. Zij was voor de euro omdat die haar van de Belgische frank kon verlossen. Het Vlaams Belang is nu eurosceptisch, maar zij waren in 2009 nog voor een Europees leger, dus erg geloofwaardig is hun kritiek niet. Dat de Vlaamse Beweging nu eurokritischer wordt, komt enkel door de economische problemen.
En wat met de N-VA?
DE PAEPE: Het is heel onduidelijk wat die partij wil. Op een aantal vlakken wil ze meer Europa en op een aantal minder. Ze is ook intern verdeeld. Een Europarlementslid als Mark Demesmaeker is nogal eurogezind, maar Jambon en De Roover zijn dat veel minder.
Onlangs schreef Europarlementslid Kathleen Van Brempt (SP.A) in een opiniestuk dat de N-VA eurosceptisch is.
DE PAEPE:Dat was compleet belachelijk. Haar eigen partijvoorzitter (John Crombez, nvdr) heeft al veel eurokritischere uitlatingen gedaan dan de N-VA. Zo zei hij nog dit jaar dat Europa in deze vorm zou mislukken. Toen hij als staatssecretaris tegen de sociale dumping streed, kreeg hij daarvoor overigens de steun van de Britse premier David Cameron en zijn conservatieve partij.
Doorbraak is een Vlaamsgezind internettijdschrift. Heeft de Vlaamse Beweging nog bestaansrecht nu de Vlamingen ontvoogd en welvarend zijn?
DE PAEPE: De vraag hoe het verder moet en welke rol we te vervullen hebben, leeft enorm. Toch denk ik niet dat alles al bereikt is. De Vlaamse Beweging is ontstaan als een taalbeweging, en nu komt die taal weer onder druk te staan. Dat merk ik als leerkracht in de praktijk. Ik ken kinderen van nieuwkomers die intellectueel bijzonder sterk zijn, maar op een muur botsen omdat ze het Nederlands niet voldoende machtig zijn. Voor die kinderen moet de Vlaamse Beweging ook aandacht hebben.
Daarnaast verwaarlozen we onze taal steeds vaker. Dat is de luxe van de rijkdom. We kunnen nu vrijuit Nederlands spreken, en daardoor worden we slordiger.
Hebt u heimwee naar het taalpurisme van de BRT?
DE PAEPE: (lacht) Misschien een beetje. De openbare omroep wordt met gemeenschapsgeld betaald, en dus moet ze die gemeenschap ook uitdragen.
Leidt een fixatie op het Nederlands niet tot kneuterigheid? De N-VA heeft in het verleden geklaagd dat er te veel Engels wordt gebruikt aan onze universiteiten. Dreigen we zo niet op onszelf terug te plooien terwijl de wereld aan ons voorbijdendert?
DE PAEPE: Engels is de universele taal en daar moeten we in meegaan. Maar moet je daarom op wetenschappelijk vlak je eigen taal verwaarlozen? Als je dat doet, geef je kardinaal Mercier (aartsbisschop van Mechelen die bekendstond om zijn anti-Vlaamse standpunten, nvdr) gelijk. Hij zei dat het Nederlands niet waardig genoeg is voor de universiteit.
Ik snap niet waarom Vlaanderen altijd in het Bokrijkhoekje gestopt wordt. Als Italianen of Polen in hun eigen taal schrijven, zeggen we toch niet dat ze zich afsluiten van de wereld? Maar in Vlaanderen word je dan meteen voor kneuterig versleten.
U wilt dat de Vlaamse Beweging inclusiever wordt, en meer oog heeft voor nieuwkomers. Lukt dat momenteel?
DE PAEPE: Minister-president Geert Bourgeois (N-VA) merkte op de nieuwjaarsreceptie van de VVB terecht op dat de Vlaamse Beweging, als ze een toekomst wil hebben, de hand moet reiken aan nieuwe Vlamingen. Momenteel is die denkoefening bezig, zij het niet overal. De Vlaamse Beweging is een huis met vele kamers en in sommige daarvan blijft de deur onherroepelijk dicht voor nieuwkomers. Maar dat gaat slechts over een klein segment van de beweging, daarom moet je haar niet helemaal afserveren.
Nochtans lijkt het soms alsof de Vlaamse Beweging alleen nog maar aan islamkritiek toekomt.
DE PAEPE: Er zijn bepaalde mensen die met een Vlaamse leeuw zwaaien en scherpe kritiek – die overigens terecht kan zijn – op de islam hebben. Daardoor worden die twee dingen aan elkaar gelijkgesteld, maar er is toch veel meer dan dat.
Wat betekent het voor nieuwkomers om Vlaming te zijn? De waarden van de verlichting onderschrijven, keurig Nederlands spreken, naar F.C. De Kampioenen kijken?
DE PAEPE: (lacht) Je kunt daar moeilijk een checklist van maken. De taal kennen is belangrijk en je moet er op socio- economisch gebied bijhoren. Maar het is ook een gevoel, het idee deel uit te maken van de gemeenschap.
Het belgicisme lijkt herop te leven. Zo pleitte vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) onlangs voor een herfederalisering van een aantal bevoegdheden. Ook andere politici hebben dat idee al geopperd.
DE PAEPE: Volgens mij menen de meeste politici dat niet echt. Om te beginnen, zit er een electoraal aspect aan. Veel partijen weten niet goed meer wat ze moeten doen, en dus proberen ze eens het belgicisme uit, in de hoop zo nieuwe stemmen binnen te rijven. Al zal de clan De Croo dat misschien wel menen. (lacht)
Bij grote delen van de bevolking lijkt er toch een Belgisch gevoel te bestaan?
DE PAEPE: Dat leeft inderdaad, maar op wat is dat gebaseerd? Zet een Vlaming en een Waal samen en ze zullen amper weten waarover ze moeten praten want er is nauwelijks een gemeenschappelijk draagvlak. Het belgicisme is gebaseerd op een vals sentiment. Op de Rode Duivels en het koningshuis na, en dat laatste is ook al niet bijzonder populair. Zelfs de PS legt het regionalisme nu op tafel. Dat bewijst dat die partij niet zozeer in België geïnteresseerd is, wel in de macht.
U vindt België een fundamenteel ondemocratisch land. Waarom?
DE PAEPE: Het grote probleem zijn de grendelwetten. Dat zijn alarmbelprocedures waardoor een taalgemeenschap wetten kan tegenhouden wanneer zij vindt dat die hen benadelen. Bij de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde was er een parlementaire meerderheid, maar doordat de Franstaligen aan de alarmbel trokken, kon BHV enkel met een akkoord gesplitst worden en niet via het parlement. Het gevolg is dat niet iedere stem in België even zwaar weegt, want een minderheid kan de meerderheid blokkeren. Dat is fundamenteel ondemocratisch.
Moet een democratie minderheden niet beschermen?
DE PAEPE: De grendelwetten bestaan sinds 1970. Je gaat me toch niet vertellen dat de Franstaligen daarvoor zo onderdrukt werden? Bovendien zouden de grendelwetten niet nodig zijn als we echt allemaal Belgen waren. Dat de Franstaligen die wetten nooit willen opgeven, bewijst dat ook zij vanuit een Waals-Vlaams perspectief denken. Daarom ben ik ervan overtuigd dat België ooit uit elkaar zal vallen.
Sinds de N-VA in de regering zit, heeft ze alle communautaire dossiers bevroren. Dat frustreert veel flaminganten enorm. U ook?
DE PAEPE: Het stoort me meer dat de bestrijding van de grendelwetten niet op tafel wordt gelegd. Zolang die niet aangepakt worden, zal de N-VA nooit echte communautaire hervormingen kunnen doorvoeren. Dan zullen er altijd grote compromissen gemaakt moeten worden, ook al beweren ze van niet. De strijd tegen de grendelwetten is bovendien een uitstekende manier voor de Vlaamse Beweging om aan populariteit te winnen. Weinig Vlamingen vinden het goed dat hun stem minder zwaar weegt dan die van een Waal.
Kan de Vlaamse Beweging op dit moment voldoende mensen enthousiasmeren?
DE PAEPE: Misschien slagen we daar niet altijd voldoende in. Soms lijkt het alsof je alleen maar deel kunt uitmaken van de club als je een separatist bent. Maar veel mensen zijn Vlaamsgezind en voelen zich ook Belg. Moet onze deur openstaan voor die mensen? Ik vind van wel, maar dat is niet altijd het geval.
Kan de Vlaamse Beweging een belgicistische tak hebben?
DE PAEPE: De Vlaamse vleugel van de vroegere CVP was zo. Vandaag is CD&V-voorzitter Wouter Beke daar een mooi voorbeeld van. Op zich is dat een vrij Vlaamsgezinde politicus want hij wil verder gaan met de staatshervorming. Maar voor velen maakt hij geen deel uit van de Vlaamse Beweging omdat hij niet ver genoeg gaat.
Is de toon van flaminganten te hard?
DE PAEPE: Misschien wel. Vandaag leggen we te veel nadruk op het negatieve, terwijl er ook een positief verhaal is dat met humor gebracht kan worden. Ik ben een flamingant met de glimlach. Ik sta voor Vlaanderen, zijn taal en zijn verleden. Maar ik ben niet tegen België, ik heb gewoon een beter alternatief. Dat verklaart ook het succes van het Leave-kamp bij de brexit. Ze benadrukten niet alleen het negatieve, maar ook hoe het Verenigd Koninkrijk een groots land was.
U bent leerkracht geschiedenis. De Vlaamse identiteit teert op een aantal mythes die historisch onhoudbaar zijn. Hoe gaat u met die spreidstand om?
DE PAEPE: Ik weet natuurlijk dat de Guldensporenslag geen taalstrijd was. Maar hij kaderde wel in een strijd om vrijheid, waar onze regio’s lang een van de voorvechters van waren. Dat verhaal is dus zeker niet waardeloos.
Tegenstanders zullen opmerken dat het een geschiedenis van onderdrukking was. Voor vrouwen, buitenstaanders en de lagere klassen was er weinig vrijheid.
DE PAEPE: Onze voorgangers deden dingen die naar onze normen niet goed zijn, maar ze leefden in een andere context. Waarschijnlijk zal later over ons hetzelfde gezegd kunnen worden. We moeten in een dialoog met het verleden leven. Als je die dialoog afsluit omdat je niets met dat verleden te maken wilt hebben, begin je met niets en zal je met niets eindigen. Mensen hebben nood aan verhalen. Je kunt pas een gezonde democratie hebben als je een verhaal en een natiegevoel hebt. Wat is trouwens het alternatief voor de Vlaamse mythes? België? Het idee dat we allemaal Europeanen of wereldburgers zijn? Ook dat zijn mythes, want hoeveel van die wereldburgers zouden graag in een favela in Rio gaan wonen?
Is het waar dat kinderen alsmaar minder historische kennis hebben?
DE PAEPE: Die is even beperkt als vroeger. De interesse neemt wel toe, omdat we in een turbulente, snel veranderende wereld leven. Kinderen zijn bang voor de aanslagen en het terrorisme. Daarom stellen ze veel vragen over wie ze zijn en waarom de wereld is zoals hij is.
Is het leven gevaarlijker geworden?
DE PAEPE: Misschien wel. In mijn jeugd waren we bang voor de eerste Golfoorlog, maar dat was toch een ver-van-mijn-bedshow. Anderzijds oefenden mijn ouders nog voor wat ze moesten doen als de atoombom viel. De generatie daarvoor had met twee grote oorlogen af te rekenen. Misschien zijn we nu te gevoelig geworden voor de angst. Die maakt deel uit van ons bestaan. De wereld is geen hof van Eden.
DOOR JELLE DEHAEN, FOTO’S FRANKY VERDICKT
‘Dat zelfs de PS nu het regionalisme op tafel legt, bewijst dat die partij niet in België geïnteresseerd is, maar wel in de macht.’
‘Het idee dat we allen Europeanen en wereldburgers zijn, is een mythe. Hoeveel van die wereldburgers zouden graag in een favela in Rio gaan wonen?’
