De liberalen en socialisten willen na de verkiezingen samen voortregeren, maar Stefaan De Clerck is ervan overtuigd dat zijn CD&V die plannen kan dwarsbomen. ‘We zitten mee in het koppeloton en we weten goed dat de koers vaak pas in de laatste meters wordt gewonnen of verloren.’

In de kerstvakantie kan hij de batterijen opladen, maar de geestdrift spat niet echt van hem af. De kopzorgen over de ontelbare subtiele balansen bij de lijstvorming zijn groot en ook het mediaonderdeel van de komende verkiezingscampagne steekt Stefaan De Clerck enigszins tegen. De CD&V-voorzitter bezit nu eenmaal niet de gave van het woord. Hij praat in kronkelige zinnen en is chronisch breedvoerig. En dat is een handicap. Door de toegenomen mediatisering van de politiek wordt van politici gevraagd dat ze hun boodschap snel en puntig brengen.

Ook het dagelijkse Wetstraatgewoel lijkt de voorzitter van de grootste Vlaamse oppositiepartij eerder van een afstand gade te slaan. Critici vinden dat een strategische blunder. Vanaf nieuwjaar neemt De Clerck wel tijdelijk ontslag als burgemeester van Kortrijk om voltijds campagne te voeren. Op de oppositiebanken hebben de CD&V-fracties hun inspanningen sinds enige tijd in de hoogste versnelling gebracht. Ze lijken op alle slakken zout te leggen.

STEFAAN DE CLERCK: Die indruk is verkeerd. Als het goed is, dan zeggen we dat ook. Maar de regering heeft vlak voor het kerstreces al haar initiatieven in een programmawet proberen te stoppen. Het is normaal dat de oppositie dan hyperactief reageert.

De methode van paars-groen is onbetamelijk. De meerderheid geeft trouwens zelf toe dat die bulkwet vol technische gebreken en onwettelijkheden zit. Het lijstje is lang: de ecoboni, de vennootschapsbelasting, de afbouw van kernenergie met een achterpoort zo groot als een kerncentrale enzovoort. En dan is er ook de nieuwe kieswet, die nog altijd niet in het Staatsblad is verschenen. Dat is onbehoorlijk bestuur.

CD&V schuift als alternatief een ‘betrouwbare overheid’ naar voren. Is dat niet een te abstract concept voor de mensen?

DE CLERCK: Paars-groen geeft geen antwoord op de onzekerheid van mensen die hun job verliezen, op een wachtlijst in de zorgsector staan, het slachtoffer van een misdrijf zijn of een drugsverslaafd kind moeten opvangen. Ons devies is: meer samenleving, meer zekerheid. En dat begrijpen de mensen zeer goed. Het gedoogbeleid inzake drugs moet worden stopgezet. De wachtlijsten moeten verdwijnen. De overheid moet met gezag optreden tegen criminaliteit. De ruimtelijke ordening moet rechtszeker zijn. We hebben ook oog voor de meerwaarde die gezinnen, verenigingen, buurtcomités en het vrije initiatief bieden. Dat is onze traditionele band met het middenveld, waarmee we ons zowel van een staatsgericht model als van een puur individualistisch systeem onderscheiden.

De combinatie van het partijvoorzitterschap en het burgemeesterschap van Kortrijk heeft uw politieke zichtbaarheid niet bevorderd.

DE CLERCK: Als je vanuit de oppositie wilt doorduwen in een dossier, kan je dat beter doen in het parlement dan op de achtste verdieping van ons partijsecretariaat in de Wetstraat. Maar ik heb die keuze destijds ook gemaakt om andere CD&V’ers uit hun tent te lokken. En met resultaat. Yves Leterme en vele andere collega’s doen het schitterend. Misschien was dat niet gebeurd indien ik in het parlement gebleven was.

U noemt uzelf de ‘coach’ van CD&V. Volgens Herman De Croo (VLD) zijn er in de politiek spelers en toeschouwers, maar geen coaches die naast het veld commentaar geven.

DE CLERCK: Is het leiderschap van Karel De Gucht bij de VLD dan zoveel beter? Mijn benadering stoelt op persoonlijke contacten, dialoog en menselijkheid in plaats van op oekazes, harde statements en strategieën om anderen te vernietigen.

Binnen CD&V slaat uw manier van werken allicht aan, maar buiten de partij zeggen velen dat uw verhaal moeilijk te begrijpen is.

DE CLERCK: Dat is stilaan een echt cliché geworden. Ik heb al aan zoveel debatten deelgenomen en zoveel toespraken gehouden, die kritiek is futiel. Ik weet dat ik soms evasief ben, maar ik kan ook kort en krachtig uit de hoek komen. Ik heb geen zin om iedere dag op een arrogante en betweterige manier à la De Gucht of Jos Geysels van Agalev de waarheid te verkondigen. Ik voel evenmin de behoefte om een soort format te worden, dat op televisie in 14 seconden zijn visie op de wereld kan brengen of de regering onderuit kan halen. Ik hoef niet mister oneliner te worden.

Waarom volgt u dan mediatraining?

DE CLERCK: Totnogtoe heb ik gedurende één uur geluisterd naar een specialist. Misschien moet ik dat meer doen. Maar het probleem is dat ik heel graag zelf de coach ben, maar dat ik het haat om gecoacht te worden.

Na het sociaal-economisch congres van CD&V in september zou u het partijbestuur openstellen voor ‘onafhankelijke getuigen’ uit het middenveld. Is dat gelukt?

DE CLERCK: Ja. Luk Verschueren van het ACW, Christian Stivigny van de Landelijke Gilden en componist Piet Swerts wonen het partijbestuur bij. We willen ook nog mensen uit de gezondheidszorg en het onderwijs erbij betrekken. Die mensen zullen geen organisaties of sectoren vertegenwoordigen, maar hun deskundigheid en achtergrond zijn belangrijk om met ons mee te reflecteren over politieke thema’s. Dat kan ook op andere manieren. In januari debatteren we met voorzitter Roger Pauly van de Gezinsbond.

Vlak voor het sociaal-economisch congres kreeg u van het ACW te horen dat CD&V geen project had. Zijn de plooien weer gladgestreken?

DE CLERCK: Onze relatie met ACW is genormaliseerd. De moeilijkheidsgraad van dat congres is flink onderschat. Na het programma ‘Voorspoed door moed’ van 1977 had de partij haar sociaal-economische visie niet meer geactualiseerd. Bij het zoeken naar een nieuwe synthese ontstond er soms frictie tussen sociale en economische elementen. Dat heeft veel spanningen veroorzaakt, maar toch was er eensgezindheid op het congres.

DE CLERCK: Dat klopt niet. In Antwerpen is het belang van onze sociaal-economische centrumvisie juist bevestigd. Tegelijkertijd hebben we aangetoond dat we een moderne waardenpartij zijn die keuzes durft te maken om de sociale zekerheid van de 20e eeuw uit te bouwen tot de ‘menselijke zekerheid’ in de 21e eeuw.

Pieter De Crem zegt dat CD&V zich meer moet outen als een centrum-rechtse partij. Een linkse CD&V heeft volgens hem geen toekomst.

DE CLERCK: Dan spreekt hij over de CD&V als waardenpartij. We zetten ons af tegen een libertair en individualistisch discours dat mensen moeten kunnen doen wat ze willen. In die zin zitten we rechts op de waardenas en zijn we geen linkse partij.

De synthese van een centrumvisie op sociaal-economisch vlak en een rechtse positie op de waardenas maakt van CD&V een centrum-rechtse partij?

DE CLERCK: Dat is een sofisme. In veel Europese landen zijn partijen centrum-rechts in hun sociaal-economische opstelling. Bij CD&V is er evenwel heel nadrukkelijk een sociale correctie aanwezig. Ik ben duidelijk sociaal geëngageerd, en daarom een overtuigd centrum-politicus. Onze posities op de sociaal-economiche as en op de ethische as moet je afzonderlijk bekijken.

Na het uiteenvallen van VU-ID in 2001 kon CD&V alleen Johan Sauwens binnenhalen. Waarom hebben de inspanningen om iets met de N-VA van Geert Bourgeois op te zetten, niets opgeleverd?

DE CLERCK: In 2001 diende de partij een reeks georganiseerde aanvallen af te slaan, die CD&V moesten destabiliseren Vervolgens heb ik gezegd dat we open stonden voor een gesprek met N-VA, omdat het programma van die partij voor tachtig procent gelijkloopt met het onze. Het grote verschil is dat wij geen republikeinen en geen separatisten zijn, maar confederalisten, die de weg van de geleidelijkheid bewandelen. Geert Bourgeois heeft er echter voor gekozen een onafhankelijke koers te varen, ik kan daar alleen maar akte van nemen. Maar het is wel een gemiste kans om als Vlamingen steviger te staan tegenover de Franstaligen en om in Vlaanderen te wegen op de agenda van de staatshervorming.

Ook in het licht van uw strijd met de VLD is het wellicht een gemiste kans?

DE CLERCK: Dat ook, ja. (zucht) Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is de grootste van het land? Dat de N-VA een eigen weg volgt, is vooral spijtig omdat grotere partijen beter zijn voor de democratie. Ze vatten beter de grondstromen in de samenleving en komen zo tot een beter bestuur. Nu valt te bezien of de N-VA de kiesdrempel wel zal halen. Is dat niet veel verloren energie voor iets wat op een rationelere manier bekeken had kunnen worden?

Bij de N-VA geloven ze niet dat de keuze voor het confederalisme in CD&V door iedereen gedragen wordt.

DE CLERCK: De N-VA weet goed wat Jean-Luc Dehaene met het Sint-Michielsakkoord en Luc Van den Brande als Vlaams minister-president hebben gepresteerd. We zijn de enige betrouwbare Vlaamse partij geweest in lengte van jaren. Bij ons was het confederalisme al opgenomen in de basisteksten voor het congres van Kortrijk. Bij de VLD hebben ze een confederale saus over hun programma gegoten.

Op 18 januari organiseren we een nieuwe Vlaamse conferentie om na te gaan wat de sterke punten van Vlaanderen zijn en wat Vlaanderen wil bereiken. Nu ook andere partijen het confederale model onderschrijven, zijn ze welkom om op die conferentie samen een houding te bepalen voor de volgende staatshervorming.

Waarom doet u niet gewoon mee met het Vlaams front van minister-president Patrick Dewael (VLD)?

DE CLERCK: De Vlaamse standpunten van CD&V en VLD liggen momenteel niet zo ver meer uit elkaar. Ook al heeft de keuze voor het confederalisme bij de Vlaamse liberalen enorme spanningen veroorzaakt. Maar tot nu toe heeft Patrick Dewael geen enkel concreet initiatief genomen om zo een Vlaams front tot stand te brengen. Als dat initiatief er wel komt, zijn we bereid te praten over een gemeenschappelijk Vlaams programma voor een volgende regering.

De Franstalige partijen zeggen nu al ‘non’ op al die Vlaamse eisen.

DE CLERCK: Daarom willen we vooral een sterk inhoudelijk dossier over regionale ontwikkeling voorbereiden en ons niet opnieuw laten vangen aan een steriel communautair-juridisch steekspel.

Gérard Deprez (MR) meent dat de bitse strijd tussen CD&V en VLD de ruimte voor extreem-rechts in Vlaanderen doet toenemen.

DE CLERCK: Dat geloof ik niet. Zo een duel kan het democratisch gehalte van Vlaanderen juist verhogen. We moeten wel oppassen dat we niet alleen in de clinch gaan over thema’s als veiligheid en immigratie. In de campagne moeten ook sociaal-economische en ethische onderwerpen aan bod komen, om duidelijk te maken dat CD&V en VLD ook daaromtrent verschillende standpunten hebben.

Lijken CD&V en VLD dan niet steeds meer op elkaar?

DE CLERCK: De VLD doet ongelooflijk zijn best om dezelfde fouten te maken als wij vroeger. De liberalen associeerden ons toen met de Belgische ziekte, maar brengen die nu zelf in praktijk: die arrogantie, die politisering, dat favoritisme. Tegelijkertijd lopen ze ons inhoudelijk achterna. Ze omarmen het middenveld, blijken ineens gewonnen voor het confederalisme, kopiëren onze sociaal-economische politiek en nemen nu zelfs het woord verbondenheid in de mond! Bij gebrek aan eigen afgelijnde concepten, steken ze al onze verhalen in hun sacoche. Maar een handtas kan zo vol geraken, dat ze niet meer handig is in het gebruik.

U verdedigt nu de concurrentie met de VLD. Maar waarom zocht u dan destijds in Kortrijk toenadering tot Patrick Dewael?

DE CLERCK: Als je het democratisch veld zo breed mogelijk wilt bezetten, dan moet je de strijd opvoeren. Polarisatie is lonend. Dat heb ik Dewael uitgelegd, en daarin zat precies het grote verschil met zijn redenering.

Hoe is dan dat beeld ontstaan dat u met hem zaken wilde doen?

DE CLERCK: Omdat Dewael zijn dromen voor werkelijkheid nam.

Deprez meent ook dat over een volgende meerderheid niet in Wallonië maar in Vlaanderen wordt beslist, meer bepaald door het resultaat van het Vlaams Blok.

DE CLERCK: Het is wel zo dat als het Vlaams Blok weer vooruitgaat, dat aan Vlaamse kant andermaal de formules beperkt om tot een behoorlijke meerderheid te komen. In die zin heeft Deprez gelijk. Anderzijds blijven de Franstalige partijen de coalitievorming domineren omdat de structuur van het Waalse politieke landschap eenvoudiger is. Er zijn daar maar vier partijen.

Veel zal afhangen van wat er tussen de twee grote – de PS en de MR – gebeurt. Ik ben ervan overtuigd dat socialisten en liberalen in Wallonië willen voortregeren en dat ook aan Vlaamse kant Guy Verhofstadt (VLD) en Johan Vande Lanotte (SP.A) samen willen doorgaan. Ze hebben een stembusakkoord.

Een paar maanden geleden sprak u nog over ‘gigantische barsten in de meerderheid’.

DE CLERCK: Die zijn er wel degelijk. Maar nog nooit is een kernkabinet zo overheersend geweest en is er zoveel macht in zo weinig handen geconcentreerd. Het is beangstigend. Eigenlijk is alles buiten die kroonraad van de regering politiek irrelevant. In dat almachtige cenakel probeert men de media te manipuleren. Daar is ook dat stembusakkoord gesloten.

Kan u dat akkoord breken door mee te stappen in het VLD-scenario van ‘kanseliersverkiezingen’ tussen u en Verhofstadt?

DE CLERCK: Daar ben ik helemaal niet mee bezig. Als ik win, wint de ploeg. Wie dan de beker in ontvangst mag nemen, dat is voor de cérémonie protocolaire.

Volgens De Crem keert CD&V niet in 2003 maar pas in 2004 terug naar de macht.

DE CLERCK: Er zijn grosso modo drie scenario’s. Ofwel is er in 2003 een status-quo en dan gaat de huidige meerderheid gewoon door. Ofwel krijgt paars-groen een rammeling en dan zal alles veranderen. Ofwel komen er kleinere machtsverschuivingen en volgt in 2004 een tweede ronde om in Vlaanderen uit te maken hoe de kaarten liggen.

Als uw mobilisatie in 2003 niet of onvoldoende aanslaat, dan zit u voor 2004 met een levensgroot probleem.

DE CLERCK: Ja, maar daar ga ik niet van uit. We zullen twee keer winnen.

Er ligt geen noodscenario klaar voor het geval dat niet gebeurt?

DE CLERCK:(geërgerd) Men heeft al alles geprobeerd om CD&V te destabiliseren en belachelijk te maken. Maar we zitten mee in het koppeloton en we weten goed dat de koers vaak pas in de laatste meters wordt gewonnen of verloren. Het is erg dat zoveel afhangt van die laatste weken voor de verkiezingen, maar we zien het overal in Europa: een overstroming in Duitsland, een moord in Nederland, een opleving van extreem-rechts in Frankrijk, en plotseling liggen de politieke machtsverhoudingen totaal anders.

Een half jaar geleden voorspelde u nog dat ook ons land, in het kielzog van een aantal andere Europese landen, afstevende op een coalitie van christen-democraten en liberalen.

DE CLERCK: In diverse Europese landen is relatief kort voor verkiezingen een opstoot van extremisme en populisme gecounterd. In een tweede beweging zijn daaruit de christen-democraten versterkt naar voren gekomen. In Nederland heeft het CDA dat gedaan na de beroering rond Pim Fortuyn. In Oostenrijk heeft de ÖVP gewonnen ten koste van Jörg Haider. Zelfs in Frankrijk hebben Chirac en centrum-rechts de wind pas in de zeilen gekregen nadat Le Pen iedereen had verrast.

In veel Europese landen zijn de socialisten uit de regeringen verdwenen en hebben de kiezers centrum-rechts gestemd. Of dit een tendens is, moet nog blijken. Ik heb ook nooit gezegd dat dit voor ons land automatisch een rooms-blauwe coalitie zou betekenen.

Welke coalitie moet het dan wel worden? In CD&V pleiten sommigen voor een klassieke tripartite met christen-democraten, socialisten en liberalen.

DE CLERCK: Die benadering is defensief en vertrekt van een nieuwe vooruitgang van het Vlaams Blok. Een klassieke tripartite wordt niet geboren uit liefde maar uit noodzaak.

Als er zoveel afhangt van de Franstalige partijen, behoort een asymmetrische coalitie voor u dan tot de mogelijkheden?

De CLERCK: Dat is bespreekbaar. Hoe graag ik ook met Joëlle Milquet en de CDH wil samenwerken, voor CD&V is dat geen punt van geloof meer om in een meerderheid te stappen.

De budgettaire marges van de volgende regering zullen zeer beperkt zijn, zegt het Planbureau. Is het nog wel aantrekkelijk om mee te doen?

DE CLERCK: Paars-groen heeft de schuldenlast onvoldoende teruggedrongen. In het Zilverfonds zitten te weinig middelen. De schuldenberg van de NMBS wordt alsmaar groter. Hoe sneller we kunnen overschakelen naar een correcte begrotingspolitiek, hoe beter dat is voor het algemeen belang. En als er niet veel ruimte op de begroting is, moeten we keuzes maken.

Veel zal er niet te kiezen zijn als CD&V vasthoudt aan een gewaarborgd begrotingsoverschot van 1 procent.

DE CLERCK: Het wegwerken van de fiscale discriminatie van gehuwden en een verhoging van de kinderbijslag laten we niet los. Maar eerst hebben we, na de lichtzinnige begrotingspolitiek van paars-groen, correcte informatie over de stand van de staatskas nodig. Minister van Begroting Van de Lanotte zal heel veel moeite hebben om die budgettaire balans te maken. Daarna kunnen we voor nieuwe engagementen een groeipad vastleggen. We hebben genoeg knowhow in huis, en we zijn vertrouwd met de budgettaire stijl van Jean-Luc Dehaene: strak maar sociaal. Mocht dan in 2003-2004 de economische toestand verbeteren, kan dat alleen maar helpen.

Kreeg Guy Verhofstadt van u niet de kritiek dat hij te veel hoopt op een verbetering van de conjunctuur?

DE CLERCK: Het zou een surplus zijn, maar onze basishouding blijft orthodox. Zaaien naar de zak. Het is vooral zaak dat er zo vlug mogelijk een betrouwbaar budgettair beleid komt.

Minister Vande Lanotte is niet betrouwbaar?

DE CLERCK: Het jaar 2002 wordt met een tekort afgesloten! Er is veel gemanipuleerd, onder meer met de verkoop van gronden aan luchthavenuitbater BIAC en van andere publieke eigendommen. Dat werpt een gigantische schaduw over de overheidsfinanciën. Over enkele maanden zal Vande Lanotte moeten toegeven dat hij de begroting niet onder controle heeft gehouden.

Han Renard – Patrick Martens

‘Er is nog nooit zoveel macht in zo weinig handen geconcentreerd.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content