Hij is een van de laatste nazaten van het beroemdste en beruchtste geslacht uit de Italiaanse renaissance. Na lang twijfelen besloot hij zelf de geschiedenis van zijn familie te boek te stellen. ‘Als eerbetoon, maar ook als afrekening met die ellendige naam die mijn jeugd meermaals verziekt heeft.’ Knack sprak met Lorenzo de’ Medici.

‘Ik heb mijn naam en afkomst vaak vervloekt’, zegt de 57-jarige Lorenzo de’ Medici, prinsenkind, rentenier, gegeerde single in adellijke kringen, inwoner van Barcelona en schrijver van historische thrillers. ‘Op school voerden mijn klasgenootjes de spot met me. Ze noemden me Lorenzo il Magnifico, naar mijn beroemde voorouder. Als ik me als jongeman moest voorstellen, werd ik bijna altijd de pieren uit mijn neus gevraagd over mijn relatie met de oude Lorenzo de’ Medici. Sommigen benaderden me dan weer vol schroom, alsof ik een lid van de koninklijke familie was. Ik vond het allesbehalve leuk om voortdurend in de aandacht te staan. Ik schaamde me zelfs over mijn naam. Op een dag was ik het zo moe, dat ik besloot om mijn moeders achternaam, Carrega di Lucedio, te gebruiken.’

Ondanks de vervelende bijwerkingen van zijn wereldberoemde naam, schreef Lorenzo toch een boek over de geschiedenis van het geslacht Medici. ‘Ik heb de boot lang afgehouden. Een echte Medici voert discretie hoog in het vaandel en vermijdt publieke belangstelling. Onder druk van vrienden en van mijn uitgever is dit boek er uiteindelijk toch gekomen. Ze zeiden: “Lorenzo, er circuleert heel wat verkeerde informatie over je familie. Historici beweren zelfs dat de Medici uitgestorven zijn. Het wordt hoog tijd dat je de fabels de wereld uit helpt.” Ze hebben gelijk. De meeste geschiedschrijvers situeren het einde van de familie Medici in 1743, met de dood van Anna Maria Luisa de’ Medici. Ze vergissen zich. Het overlijden van Anna Maria Luisa markeerde het einde van onze politieke macht, maar de familie is tot op de dag van vandaag blijven voortbestaan. Om alle misverstanden voorgoed de wereld uit te helpen, heb ik na veel wikken en wegen besloten om die kroniek toch maar te schrijven.’

De familie Medici stond in Italië in het begin van de 15e eeuw aan de wieg van de renaissance, de periode waarin de kunsten en letteren na de donkere middeleeuwen floreerden. ‘De donkere middeleeuwen is een understatement van formaat’, zegt Lorenzo de’ Medici. ‘Eeuwenlang zat Europa in de diepste duisternis. De Grieks-Romeinse beschaving was in de 4e en 5e eeuw gereduceerd tot een verzameling ruïnes. De pestepidemieën hadden de bevolking gedecimeerd, en de economie was een puinhoop. In de 14e eeuw was Italië verdeeld in kleine leenheergebieden, vorstendommen en koninkrijkjes, die voortdurend in oorlog waren met elkaar. Er kwam pas licht aan het eind van de tunnel toen mijn voorouders zich in Florence als mecenas begonnen op te werpen en grote figuren als Botticelli, Brunelleschi, Verrocchio, Boccaccio, Michelangelo, Da Vinci, Dante en Petrarca steunden. Het klinkt zeer onbescheiden, maar de mensheid heeft bijna alle Toscaanse kunstschatten uit de renaissance aan de familie Medici te danken. We steunden niet alleen schilders, architecten, dichters of schrijvers, maar ook wetenschappers zoals Galileo Galilei kregen financiële hulp. Toen Galilei de vier manen van de planeet Jupiter ontdekte, noemde hij ze uit erkentelijkheid de Medici-sterren.

Wie was de grondlegger van de Medicidynastie?

LORENZO DE’ MEDICI: Giambuono de’ Medici. Het enige wat we van hem weten, is dat hij in 1150 in San Pietro a Sieve, een dorp in de buurt van Florence, geboren is. Zijn nazaten waren wolhandelaars, en maakten fortuin door geld te lenen aan de lokale machthebbers. De achterkleinkinderen van Giambuono zijn de uitvinders van de allereerste Europese bank. De pausen en heersers van die tijd hadden voortdurend geld nodig om hun oorlogen te financieren. De familie Medici vergaarde zo vanuit haar uitvalsbasis Florence een gigantisch vermogen. Eind 14e, begin 15e eeuw werd de Florentijnse gulden zelfs de leidende Europese munt. In 1410 werd Giovanni de’ Medici benoemd als beheerder van het vermogen van het Vaticaan. Hij droomde ervan om zijn familie waanzinnig rijk te maken, en daar is hij ook in geslaagd. Politieke macht interesseerde hem niet. Zijn zoon Cosimo was daar wel in geïnteresseerd. Terwijl de vorige generaties Medici discreet en achter de schermen actief waren, schopte Cosimo het tot stadsregent van Florence. Hij was een fan van de klassieke oudheid. Tijdens zijn bewind (van 1434 tot 1464) gaf hij opdrachten aan kunstenaars zoals Brunelleschi, Fra Angelico en Donatello. Hun werken verfraaiden de stad. Cosimo heeft de hele renaissancebeweging een extra boost gegeven.

Waarom is juist de familie Medici er in korte tijd in geslaagd om zoveel macht en aanzien te verzamelen? Was dat toeval of zat het in hun genen?

MEDICI: Beide. We waren op de juiste tijd op de juiste plaats. En daar komt dan ongetwijfeld dat speciale gen bij waardoor alle leden van mijn familie altijd sterk geïnteresseerd zijn geweest in kunst. Daardoor onderscheidden we ons meteen ook van andere machtige families uit de Italiaanse geschiedenis. Terwijl de Savoye-dynastie in Turijn, de familie Este in Ferrara, de Gonzaga’s in Mantua en de Sforza’s in Milaan citadellen en burchten bouwden, liet de familie Medici villa’s ontwerpen. Onze drijfveer is nooit pure hebzucht of redeloze machtswellust geweest, onze ware drijfveer was altijd liefde voor de kunst. We hebben onze overvloed aan geld geïnvesteerd in schoonheid. En vandaag geniet de hele wereld van die gigantische kunsterfenis.

Waren de Medici dan koorknapen? De beroemdste telg, Lorenzo de’ Medici (1449-1492), ging soms toch letterlijk over lijken? Toen zijn broer Giuliano bij een aanval gedood werd, liet hij talloze verdachten, onder wie de aartsbisschop van Pisa, opknopen en de hele Florentijnse familie Pazzi uitmoorden.

MEDICI: Het waren gewelddadige tijden. Wie tijdens de middeleeuwen en de renaissance wou overleven, moest van zich afbijten. Ik schaam me niet over wat sommigen van mijn voorouders uitgespookt hebben. In die tijd primeerde nu eenmaal het recht van de sterkste: als ik jou niet dood, dood jij mij. Ik kende dat verhaal over Lorenzo il Magnifico’s meedogenloze bloedvergieten al toen ik aan het boek begon, maar hij had geen andere keus. Il Magnifico kickte niet op geweld, in werkelijkheid was hij vredelievend. Op de dag van Lorenzo’s overlijden sprak paus Innocentius VIII de gevleugelde woorden: ‘Vandaag kwam er een einde aan de vrede.’ Tijdens zijn leven probeerde Lorenzo vrede te stichten onder de verschillende Italiaanse prinsen. Hij heeft zwaar in de clinch gelegen met paus Sixtus IV, en werd zelfs enige tijd geëxcommuniceerd, maar na de dood van Sixtus werden de banden met het Vaticaan opnieuw hersteld. Sixtus’ opvolger Innocentius heeft Lorenzo’s veertienjarige zoon Giovanni benoemd tot kardinaal. Dat was geen uitzonderlijke geste, de relatie van de Medici met de Kerk was over het algemeen uitstekend: we hebben niet voor niets 3 pausen en 42 kardinalen voortgebracht.

Lorenzo’s zoon Giovanni werd de eerste Medicipaus. Klopt het dat hij zijn pausverkiezing te danken had aan zijn zwerende aambeien?

MEDICI: Ja. Kardinaal Giovanni was een chronisch aambeienlijder. Paardrijden was een ware marteling, en daarom liet hij zich altijd door een legertje lakeien dragen in een pompeuze stoel. Na de dood van paus Julius II kwam Giovanni door zijn pijnlijke aambeien te laat op het conclaaf aan. Hij moet er niet al te gezond uitgezien hebben. Zijn medekardinalen speculeerden erop dat Giovanni het niet lang zou uitzingen en vonden hem daarom een geschikte pauskandidaat. In 1513 werd hij op z’n 36e tot paus Leo X gewijd. Het pontificaat kreeg in die tijd een totaal andere invulling dan nu. In de 16e eeuw stond de paus aan het hoofd van de Kerkelijke Staat. Hij bezat bijna de helft van Italië en had macht over alle andere machthebbers, want die wilden dolgraag door hem tot vorst worden gekroond. Daar komt bij dat elke paus uit die periode flink wat kinderen had rondlopen. Dat was niet alleen zo in onze familie, maar ook bij de Spaanse Borgia’s, met hun paus Alexander VI en zijn kroost.

Vooral in de beginjaren van zijn pontificaat ontwikkelde Leo X zich tot een echte renaissancepaus. Net als zijn vader Lorenzo il Magnifico interesseerde hij zich zeer voor kunst. Het esthetische gevoel en de goede smaak zaten paus Leo in het bloed. Het is juist dat hij er massa’s geld doorgejaagd heeft aan feesten, maar daartegen-over staat dat hij ook veel geld geïnvesteerd heeft in het culturele patrimonium van het Vaticaan. Zo heeft hij heel wat waardevolle boeken aangekocht voor de bibliotheek en gaf hij opdrachten aan Rafaël en Michelangelo voor de bouw van de vernieuwde Sint-Pietersbasiliek.

Hij is ook verantwoordelijk voor het grootste schisma uit de kerkelijke geschiedenis.

MEDICI: De bouw van de nieuwe Sint-Pieters financierde hij met aflaten. Door de aflatenkwestie kreeg hij het aan de stok met de augustijner monnik Maarten Luther. Die aflaten waren geen uitvinding van Leo X, de praktijk om de gelovigen flink te laten betalen voor de kwijtschelding van hun zonden ging al eeuwen mee. In het laatste jaar van Leo’s pontificaat zorgde die kwestie inderdaad voor de Reformatie. Maar ik vind dat hij het niet verdient om daarvoor aan de schandpaal genageld te worden. Want hij was eerder al met voorzichtige hervormingen van start gegaan. Zo had hij een decreet uitgevaardigd dat bepaalde dat kandidaat-priesters eerst vijf jaar theologie moesten studeren.

Voor welke Medici hebt u het meeste ontzag?

MEDICI: Ongetwijfeld voor Anna Maria Luisa de’ Medici, de keurvorstin van Palts-Neuberg (1667-1743). Zij was de laatste van de familie die de politieke macht in Toscane in handen had. Ze was immens rijk en was door erfenissen in het bezit gekomen van alle kunst en alle schilderijen van de hele familie. Ze wou niet dat die erfenis na haar dood versnipperd zou raken. Ze heeft alles aan Toscane geschonken, waardoor onze schatten voor iedereen toegankelijk geworden zijn. Dat was een merkwaardige visie voor een vrouw uit de 18e eeuw. Niemand had haar dat ooit voorgedaan. Na haar overlijden heeft de familie haar politieke macht verloren. Oostenrijk, Spanje en Frankrijk waren erg geïnteresseerd in Toscane, en hebben toen samengespannen om een vazal tot leider te benoemen en de Medici voorgoed op een zijspoor te zetten.

LORENZO DE’ MEDICI, DE’ MEDICI. DE GESCHIEDENIS VAN MIJN FAMILIE, KOK TEN HAVE, 19,95 EURO.

DOOR JAN STEVENS

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content