‘The Bug’ van Ellen Ullman is een geslaagde ideeënroman over kenniskloven en binaire werelden.
De wereld van de biotechnologie vergelijken met die van dr. Frankenstein ligt natuurlijk voor de hand – genetisch gewijzigde gewassen worden niet voor niets ‘Frankenstein food’ genoemd – en Margaret Atwood verwijst dan ook nergens expliciet naar deze analogie. In The Bug gaat Ellen Ullman evenmin in op de maatschappelijke waarschuwing die van Mary Shelleys illustere creatuur uitgaat, maar het is niettemin duidelijk dat zij de monsterlijk grote rol die de informatica en de informatietechnologie in ons leven zijn gaan spelen als de bedreiging voor de mensheid ziet. Niet wat wij ’s ochtends gauw gauw in onze mond proppen zal ons uiteindelijk de das omdoen, aldus Ullman, maar wel die verdacht onschuldig lijkende, muisgrijze computer die we niet veel later opstarten en die onze geest meer en meer in zijn macht krijgt. Het wezen dat we zelf geschapen hebben, staat klaar om ons fijn te knijpen.
In deze roman, spelend in het Silicon Valley van 1984, werkt computerprogrammeur Ethan Levin aan een data-base-programma dat het eerste grote verkoopsucces van Telligentsia zou moeten worden. Op het moment dat de grootste strijd gestreden lijkt en de test- en demonstratiefases bereikt zijn, blijkt UI-1017 de kop op te steken, waardoor het scherm bevriest en – wanneer dit op het verkeerde moment gebeurt – potentiële kopers afhaken. Ethan begint daarop een grondige, door zijn baas autistisch genoemde zoektocht naar de boosdoener, maar moet maar al te vaak toegeven dat de bug – in het Engels zowel computervirus als joker – hem te vlug af is. Steeds meer gaat Ethan het virus zien als een levend, irrationeel wezen dat zijn perfect geordende, binaire wereldje wil ondermijnen. Parallel daaraan gaat zijn privé-leven naar de knoppen. Hij betrapt zijn vriendin in bed met een man, zet haar de deur uit en blijft met een drankvoorraad en de computer waarop hij de perfecte, door ASCII-mannetjes bewoonde maatschappij gecreëerd heeft, achter in zijn kille flat.
Een beetje op het randje van de Hollywood-kitsch is het uiteindelijk de linguïste Roberta Walton die Ethan van de geestelijke informaticadood zal redden. Zij is een briljante Yale-afgestudeerde die van het ene onderwijsjobje in het andere werklozenproject gesukkeld is en uiteindelijk bij Telligentsia aan de slag kan als softwaretester. Met haar intuïtieve, onlogische manier van denken zal zij uiteindelijk UI-1017 kunnen verschalken.
The Bug is een geslaagde ideeënroman, die niet alleen waarschuwt voor de verleidelijke rol van alles wat met computers te maken heeft, of voor het gevaar dat met een louter rationeel denken gepaard gaat, maar ook dieper ingaat op de sociale kloven die door de informa- tica geslagen worden. Kennis, of de manier om aan die kennis te komen, is een machtsmiddel geworden dat groepen mensen tegen elkaar opzet en de maatschappij verdeelt in zij die mee zijn en zij die achterblijven. Ullman beseft dat maar al te zeer, en schrikt er niet voor terug hele stukken programmeertaal neer te schrijven. ‘coord-row=region-startrow+region-width+1’. Of niet soms?
M.V.
