In de Kroonraad van Knack geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Mark Eyskens over opiniepeilingen, Delsey Airlines, het OESO-rapport over België, de val van de Israëlische regering, en de verkiezingen in Turkije en de Verenigde Staten.
nMijnheer Eyskens, in de opiniepeiling van ‘De Standaard’ en de VRT haalt de CD&V een veel hogere score dan eerder in die van ‘Le Soir’ en daarna in die van ‘La Libre Belgique’. Nog één peiling en u hebt de absolute meerderheid.
MARK EYSKENS: Het geeft aan dat die onderzoeken met een grote korrel zout moeten worden genomen, en dat de al te pessimistische voorspellingen overtrokken waren. Er was ook nog de studie van Marc Swyngedouw die stelt dat de CD&V samen met de kerk uitsterft, maar dat beweert men al twintig jaar. Als je kijkt naar het CDA in Nederland en de CDU in Duitsland zie je dat christen-democratische partijen niet noodzakelijk lijden onder een teruglopend kerkbezoek.
Er is ook gepeild naar wat de mensen de belangrijke thema’s vinden. In die rangschikking staat de vernieuwing van de politiek op de allerlaatste plaats, en de zelfstandigheid van Vlaanderen op de voorlaatste. Dat mag voor sommigen een vingerwijzing zijn. Sociale zekerheid, gezondheidszorg, werkgelegenheid en verkeersveiligheid voeren de lijst aan. De peiling wijst ook uit dat liberalen, christen-democraten en socialisten voor dezelfde thema’s moeten opkomen bij zeg maar vijfenzeventig procent van de kiezers. Ze vissen werkelijk in elkaars vijver, en het grote gevaar is dat zoiets leidt tot spektakelpolitiek. Want omdat het ideologische en inhoudelijke verschil zo klein is geworden, kan de minste stunt die populair overkomt grote groepen kiezers van de ene naar de andere partij doen overlopen.
CD&V en VLD liggen dicht bij elkaar. Vindt u dat Jean-Luc Dehaene de plicht heeft om de kar te trekken?
EYSKENS: Het komt ons niet toe te bepalen wat de plicht is van Dehaene. Maar in het partijbestuur hebben wij de vurige wens dat hij zich opnieuw zou engageren. Hij heeft andere dingen aan het hoofd, zoals de Europese Conventie, en hij heeft al van de daken geschreeuwd dat hij níét meedoet in 2003, maar voor de partij zou het een geweldige impuls zijn indien hij zich toch laat overhalen. Het kan het verschil betekenen tussen regeren of weer in de oppositie belanden. Dehaene moet het nog maar eens goed overwegen.
Eén jaar na Sabena is nu ook Delsey Airlines failliet gegaan. Het wil maar niet lukken met Belgische luchtvaartmaatschappijen.
EYSKENS: Ik heb nooit één seconde geloofd in het avontuurlijk geklungel van de heren die deze maatschappij hebben geleid. Dat was je reinste amateurisme en grootspraak. Finaal zijn ze zelfs gaan aanpappen met een maatschappij uit Iran, waarvan wordt vermoed dat ze betrokken is bij wapensmokkel en misschien zelfs terroristische activiteiten. Wat dat betreft moet niemand een traan laten om dit faillissement. Maar voor de ex-Sabenawerknemers die in één jaar tijd twee keer hun baan verliezen, is dit bijzonder tragisch. Ze mogen hoop putten uit het feit dat het merendeel van hun ex-collega’s ondertussen nieuw werk heeft gevonden, en dat er ook voor hen wel een plaats moet zijn op de arbeidsmarkt.
Het komende OESO-rapport over België legt de vinger op enkele blijvende pijnpunten van ons economisch en sociaal systeem. Onder andere de te vroege pensionering, de werkloosheidsvallen, en de hoge werkloosheid in Wallonië.
EYSKENS: Dit is een buitengewoon belangrijk rapport, ik hoop dat het een staartje krijgt in het parlement. Het bevestigt één zaak: als de conjunctuur gunstig evolueert, proberen regeringen te scoren door snoepjes uit te delen, belastingen te verlagen en allerlei zaken gratis te maken, maar de structurele problemen blijven en worden niet ernstig aangepakt. Dat geldt ook voor vorige regeringen, maar dit rapport geeft vooral aan de huidige regering een bijna vernederende terechtwijzing. Ze heeft de hele tijd gesnoefd over de Belgische modelstaat, maar de bevindingen van de OESO wijzen op een volgehouden onzorgvuldigheid. Frank Vandenbroucke is een zeer verstandig man, maar ik vrees dat ook hij in de sociale zekerheid onvoldoende structurele ingrepen verricht. Hij zou de sociale zekerheid betonneren, dat is mooi, maar de dag dat het slecht gaat met de economie komen de structurele problemen weer pijnlijk aan de oppervlakte. De regering ging in de actieve welvaartsstaat de activiteitsgraad verhogen, maar dat is nauwelijks gebeurd. Men blijft mensen zeer vroeg met pensioen sturen, wat een vorm van verdoken werkloosheid is, en ook inzake werkloosheidsuitkeringen is men veel te laks. Wij hebben de reputatie van het land waar je je hele leven werkloos kan zijn, zelfs van vader op zoon. Dat kan niet blijven duren. Ik pleit niet voor een hakbijl, maar men moet langs wegen van geleidelijkheid bijsturen.
In Israël heeft Labour de regering-Sharon laten vallen, maar het mist een uitgesproken leider om naar de verkiezingen te gaan.
EYSKENS: Hopelijk vinden ze die snel, want Ariel Sharon is niet te onderschatten. Hij is nu verwikkeld in een opvolgingsstrijd met Benjamin Netanyahu, wat zal leiden tot een opbod van onverbiddelijkheid tegenover de Palestijnen. Het is best mogelijk dat een rechtse coalitie de verkiezingen wint, wat de toestand in het Midden-Oosten nog uitzichtlozer dreigt te maken. Hoewel anderzijds de geschiedenis leert dat bewindslui die aanvankelijk extreme posities hebben ingenomen nadien soms de beste vredestichters zijn. Zij staan namelijk het sterkst om concessies op te leggen aan hun achterban.
Dat valt ook in het Israël van vandaag niet uit te sluiten. Vergeet niet dat de uitputtingsslag tegen de Palestijnen en de vijandschap met al de Arabische buurlanden voor de Israëlische economie en de Israëlische belastingbetaler op termijn ondraaglijk wordt. En op langere termijn is er de demografische evolutie waarbij het aantal joden in de streek relatief afneemt, alleen al door de stijging van het aantal Arabieren. Israël is dus verplicht om vrede met de Palestijnen na te streven, maar ook gematigde Israëlische leiders zeggen: ‘Wij willen toegevingen doen, wij willen terug naar de pre-akkoorden van Taba en Camp David, maar we kunnen niet als een week nadien weer dertig van onze mensen worden gedood bij een bomaanslag in de straten van Tel Aviv of Jeruzalem.’ De prioriteit in het Midden-Oosten is het terugdringen van het terrorisme. En als Yasser Arafat daar geen controle over heeft, dan moet men maar in het geheim gaan onderhandelen met wie er wel controle over heeft.
In Turkije heeft de islamitische AKP de verkiezingen gewonnen, en meteen de absolute meerderheid behaald.
EYSKENS: Dat is een gevolg van de extreem hoge kiesdrempel van tien procent, waardoor er maar twee partijen in het parlement zitten en de AKP met vierendertig procent van de stemmen ei zo na over een tweederde meerderheid beschikt. Bovendien met een leider die zelf niet mocht stemmen omdat hij veroordeeld is voor het aanzetten tot religieuze haat. Vanuit democratisch standpunt lijkt me dat alles niet ideaal.
Maar goed, de uitslag van deze Turkse verkiezingen is erg belangrijk en laten we afwachten wat de nieuwe regering ervan terechtbrengt. De eerste verklaringen die ze aflegt zijn hoopgevend. Indien zou blijken dat in een moslimland een moslimpartij een beleid kan voeren dat democratisch is, de mensenrechten eerbiedigt, en bepaalde schandelijke discriminaties zoals ten aanzien van de vrouwen geleidelijk aan wegwerkt, dan krijg je een combinatie van laïcisme en geloof die model zou kunnen staan voor vele andere moslimlanden. Dat zou een historische gebeurtenis kunnen zijn.
In de Europese Unie gaan we dan steeds minder argumenten overhouden om Turkije als lid te weigeren. Zolang de islam-aanhankelijkheid fundamentalistische trekken heeft, is dat een reden om Turkije niet op te nemen. Maar die valt weg als het land zich manifesteert als een pluralistische democratie die de mensenrechten respecteert. En de Turken zijn in korte tijd al een heel eind gevorderd, onder druk van de EU. Wij zijn eigenlijk de geallieerden van de democratische en modernistische krachten in Turkije.
Zal het Turkse leger de AKP aan het bewind dulden?
EYSKENS: Ik neem aan van wel. Ook aan de top van het leger groeit de overtuiging dat men de moslimgodsdienst moet proberen te integreren in een moderne samenleving. Dat is in zekere zin het tegenovergestelde van wat Atatürk voorhield. Hij heeft de scheiding van kerk en staat doorgevoerd. Het leger heeft in het verleden meermaals ingegrepen om die scheiding te vrijwaren, maar ik denk dat die tijd voorbij is. Het zou de EU voor een lastige paradox plaatsen: we zijn gekant tegen fundamentalistische drijverijen, maar we kunnen evenmin goedkeuren dat die de kop worden ingedrukt met een militaire putsch, wat niet meteen een democratische methode is.
Na de Congresverkiezingen in de VS hebben de Republikeinen de meerderheid in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat.
EYSKENS: Het is een zeldzame politieke prestatie dat de zittende president middentermijnverkiezingen wint. De Republikeinen hebben geprofiteerd van de forse houding van Bush inzake Irak, en door deze uitslag voelt Bush zich nog gesterkt in zijn strijd tegen Saddam. Trouwens, als de Amerikanen iets willen, ontwikkelen ze een zo grote druk dat de anderen niet anders kunnen dan toegeven, dat is in de Veiligheidsraad gebleken. Ik heb drie weken geleden een ontbijtvergadering gehad met de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, en ik ben eens te meer onder de indruk gekomen van de manier waarop Amerikanen hun dossiers samenstellen en verdedigen.
Zij stellen dat het geen zin heeft om wapeninspecteurs naar Irak te sturen. Atoomwapens zoeken ze niet, die zijn te goed zichtbaar en Saddam beschikt toch niet over de nodige vectoren. Maar anders is het gesteld met de aanmaak van biologische of chemische wapens. Van het gevaarlijke zenuwgas is de hoeveelheid die je in een schoenendoos kan verstoppen groot genoeg om heel New York uit te roeien. De inspecteurs moeten dus op zoek naar een schoenendoos in Irak. Die vind je nooit, tenzij met de medewerking van mensen uit de laboratoria, de industrie, de politiek, het leger en de ambtenarij. En dat is in Irak onmogelijk want de minste die een onvertogen woord uitspreekt, wordt een kopje kleiner gemaakt. Bijgevolg moet er in Bagdad een ander politiek regime komen, dat open kaart speelt.
Dat was de stelling van de Amerikaanse VN-ambassadeur. Ik heb vastgesteld dat de meeste diplomaten rond de tafel, inclusief de Franse, daar niet veel tegen inbrachten.
Ondertussen hebben de Amerikanen in Jemen laten zien wat ze kunnen. Zes terroristen en hun auto zijn vanuit een onbemand vliegtuig gewoon van de wereld geschoten.
EYSKENS: Technisch was dat een verbluffend hoogstandje waarvan je even duizelt. Fabelachtig. Het was een waarschuwing aan elke terrorist ter wereld: als de Amerikanen willen, schieten ze je vanaf achtduizend meter neer. In die zin heeft deze actie een kolossaal individueel afschrikkingseffect. Of ze juridisch geoorloofd was, is een andere kwestie, die toch enig debat op het internationale forum verdient. De Amerikanen hebben dan wel, ik vermoed post factum, het akkoord van de Jemenitische regering gekregen, maar wie streeft naar een internationale rechtsgemeenschap kan alleen maar grote vraagtekens zetten bij een optreden als dit.
Koen Meulenaere
mark eyskens: ‘het is niet onmogelijk dat turkije een model voor de andere moslimlanden wordt.’
