De Europese Commissie ligt weer onder vuur. Drie jaar na de val van de Commissie-Santer wordt het dagelijks bestuur van de EU opnieuw beschuldigd van fraude en wanbeheer.
Haar kritiek was niet mals. ‘De gebrekkige controle op de boekhouding van de Europese Commissie zet de deur wijd open voor fraude’, beweerde Marta Andreasen. De hoofdaccountant van de Commissie, die inmiddels aan de kant gezet is, trekt een parallel met Enron en Worldcom. Maar de boekhouding van de EU ziet ze als een bron voor nóg meer gesjoemel: bij de Amerikaanse bedrijven kon je de transacties nog natrekken, bij de Europese Commissie kan dat nauwelijks.
‘Haar boekhouding kent geen methodes om wijzigingen en aanpassingen van de cijfers zoals ze voorliggen, op te sporen’, zei ze tegen de Britse krant The Guardian. Bovendien heeft de Commissie het veralgemeende dubbele boekhoudsysteem nog steeds niet ingevoerd. De veiligheid van de computers laat te wensen over, en gekwalificeerde boekhouders om de boekhouding te controleren, zijn er niet. ‘De fraude kan dus verborgen zitten in het hart van het systeem. Zonder dat ze wordt opgemerkt of kan worden nagetrokken.’ Een nachtmerrie voor elke accountant. Andreasen weigerde dan ook de rekeningen voor 2001 goed te keuren. Het ging daarbij om een budgetbeheer van 98 miljard euro.
Reeds bij haar aantreden in januari van dit jaar stootte ze op meer dan één merkwaardig element in de boekhouding. Massale boekhoudkundige fouten, naast onregelmatigheden in de begroting en zelfs de vraag om foute rekeningen goed te keuren. Wat moest Andreasen doen? De problemen die ze meldde, werden genegeerd. Volgens een woordvoerder van het comité voor begrotingscontrole van het Europees parlement werd ze onder druk gezet om te zwijgen. Zich te gedragen als ‘een keurig ambtenaar’. En ’te doen wat haar werd gevraagd’.
Een laatste uitweg was een brief aan Commisievoorzitter Romano Prodi. Een tussenpersoon bezorgde hem aan het weekblad The European Voice. Doel was het ‘financiële geweten van de Europese Unie’, de Europese Rekenkamer, zo snel mogelijk te alarmeren. Die is enigszins ‘vertrouwd’ met de vreemde cijfers in de rekeningen. Volgens de Financial Times ontdekte ze in opeenvolgende jaarverslagen ‘onregelmatigheden’ in zowat 5 procent van de betalingen met geld van de Europese Unie. De meest waanzinnige verhalen komen uit de landbouwsector. Jarenlang wist een Britse boer subsidies binnen te halen voor een grond ergens ver weg van de kust van IJsland.
DISCIPLINAIRE PROCEDURE
Maar de kern van het probleem ligt niet in dat soort buitenissige story’s. De meeste fraudegevallen kunnen in het huidige systeem gewoon niet worden opgespoord. ‘Ik had er geen idee van wat ik moest ondertekenen’, zegt Andreasen. ‘Het systeem liet duidelijk gesjoemel toe, maar ik wist niet wanneer er fraude in het spel was en wanneer niet.’
De Commissie reageerde furieus. Zoals het klokkenluider Paul van Buitenen was vergaan, zo zou het ook lopen met Andreasen. De obligate disciplinaire procedure werd ingezet: de Spaanse Andreasen was buiten haar boekje gegaan. Meermaals was ze nochtans herinnerd aan haar plicht interne klachten stil te houden. Zelfs vice-voorzitter van de Commissie Neil Kinnock had getracht haar het zwijgen op te leggen. Meer nog, hij verhinderde zelfs dat ze bewijsmateriaal aan Europese parlementariërs zou kunnen doorspelen, zo luidt het. ‘Een doofpotoperatie’, klaagde Andreasen. Waaraan ze elke vorm van medewerking weigerde. Amper vier maanden na haar aantreden werd ze uit haar ambt ontslagen.
‘Het is initieel een vergissing geweest haar aan te werven’, zegt een woordvoerder van de Commissie. ‘Andreasen was eerder aan de deur gezet bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, nadat ze ook daar de boekhoudcontrole had aangeklaagd.’ En een topmedewerker van Begrotingscommissaris Michaele Schreyer verklaarde dat de Commissie zich wel degelijk bewust was van de zwakheid van haar boekhouding. ‘De taak van Andreasen was precies de hervormingen helpen door te voeren.’
Die hervormingen, één van de belangrijkste engagementen van de Commissie-Prodi in 1999, zijn naar verluidt volop aan de gang. Met veel toeters en bellen had de Brit Neil Kinnock, de toen aangewezen Commissaris voor de Administratieve Hervormingen, zijn moderniseringsprogramma aangekondigd. En zijn spindoctors zullen erop wijzen dat er al aanzienlijke, zij het voorlopig nog weinig zichtbare resultaten geboekt zijn. Volgens de Europese Rekenkamer staan we vandaag evenwel nog nergens.
De Britse Conservatieven uitten alvast veel kritiek op de vroegere Labourleider. ‘De Britten verdienen wel beter dan dat ze hun belastinggeld in een zwart gat zien verdwijnen’, zeggen ze. ‘Als bewezen wordt dat Neil Kinnock er niet in geslaagd is orde op zaken te stellen in de financiën van de Commissie, kan hij beter huiswaarts keren.’ Vooralsnog is dat lot voorbehouden voor de klokkenluiders. Ingrid van Daele
