Biotechnologiebedrijven doen wat ze kunnen om zichzelf het leven moeilijk te maken.

Dat er in de Verenigde Staten meer tolerantie heerst ten opzichte van genetisch gewijzigde gewassen (GGG’s) dan in Europa is bekend. Maar onlangs kwam een incident in het nieuws dat zelfs in de VS voor commotie heeft gezorgd, ook bij voorstanders van biotechnologie.

Amerikaanse overheidsdiensten lieten weten dat maïsplanten waarin genetische informatie was aangebracht die toeliet dat de planten geneesmiddelen voor menselijk gebruik produceerden, op twee plaatsen gewone sojavelden hadden besmet.

De ‘dader’ was het bedrijf ProdiGene. De besmetting gebeurde door zaden die op proefvelden waren achtergebleven, hoewel het bedrijf volgens zijn vergunning verplicht was geweest alle materiaal na de proef te verwijderen en te vernietigen.

Het bedrijf zorgde voor extra ergernis, omdat het om commerciële redenen weigerde bekend te maken welk gen er in de maïs was ingeplant. Het voorval voedt de bekommernis dat het gebruik van voedingsgewassen voor de productie van menselijke eiwitten veel risico’s inhoudt. Het wordt beter geacht dat daarvoor louter niet door mens of vee genuttigde gewassen zouden worden ingeschakeld.

Het vakblad New Scientist formuleerde het als volgt: ‘Waarom in godsnaam voegen bedrijven genen voor menselijke eiwitten aan planten toe, die de nieuwe genen door kruisbestuiving of vermenging in de menselijke voedselketen zouden kunnen brengen?’ Het antwoord is simpel: voedingsgewassen groeien snel en produceren veel eiwitten, wat dus van deze praktijk een rendabele onderneming kan maken.

Er groeit ook commotie rond proeven van het Amerikaanse Morphotek, dat er niks beters op vond dan genen die bij de mens darmkanker veroorzaken in gewassen in te planten, zodat die sneller muteren, waardoor de kans verhoogt dat er betere variëteiten ‘ontstaan’. Het bedrijf maakt zich sterk dat het de betrokken genen uit de planten haalt voor ze gecommercialiseerd worden.

In andere proeven zijn genen gebruikt die bij bacteriën weerstand tegen antibiotica in de hand werken, als merkers om de weg van nieuw ingeplante stukjes DNA in een plant te kunnen volgen. Wat als die ooit in de voedselketen zouden terechtkomen en de sprong naar schadelijke bacteriën zouden maken?

Dit soort ‘laksheid’ schaadt het nu al lamentabele vertrouwen in het op landbouw gerichte luik van de biotechnologie. Grote bedrijven mogen nog zo hun best doen om uit te leggen dat de bevolking nodeloos bang wordt gemaakt. Ze houden gewoon te weinig rekening met de gevoeligheden van de publieke opinie.

De voortvarendheid van biotechnologiebedrijven om met hun inzichten naar buiten – naar het veld – te komen, blijft verbazen, omdat er weinig bekend is over de risico’s die dat inhoudt. Het klassieke voorzorgsprincipe waarmee tegenstanders van GGG’s graag uitpakken luidt: zolang niet zeker is wat de problemen kunnen zijn, kan er niet voorzichtig genoeg met GGG’s worden omgesprongen.

Het vakblad Annals of Applied Biology meldde dat aardappelen die genetisch zo werden bijgestuurd dat ze resistent werden tegen bladluizen, ineens veel minder weerstand tegen andere parasieten bleken te hebben. Het weerstandsvermogen van planten is blijkbaar niet onbeperkt.

Nature rapporteerde over de eerste experimenten in Groot-Brittannië waarbij grote GGG-velden werden aangeplant om na te gaan of ze milieuoverlast veroorzaken. Het ging onder meer om planten die waren bijgewerkt om meer weerstand tegen herbiciden te ontwikkelen.

De vrees bestaat dat grootschalige teelt van GGG’s de nu al zware gevolgen van intensieve landbouwpraktijken nog zou verergeren. Zo zou het verdwijnen van grondvogels als de leeuwerik kunnen versnellen als gewassen ongevoelig worden voor klassieke onkruidverdelgers, die wél de voedselplanten voor de vogels zouden vernietigen.

In het licht van dit alles is het niet echt verwonderlijk dat er regelmatig ‘bioterroristische’ aanslagen gebeuren, waarbij activisten proefvelden met GGG’s vernietigen. Ook België kreeg daar al mee te maken.

Ons land, dat nochtans een pioniersrol heeft vervuld in de ontwikkeling van genetische manipulatie van landbouwgewassen, heeft inmiddels een stap terug gezet. Het de facto moratorium op commerciële toepassingen van manipulatie heeft effect: het aantal experimenten in de vrije natuur is in twee jaar tijd tot eenderde teruggevallen ( zie grafiek). Elders in Europa gebeurt hetzelfde.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content