Vorige week donderdag werd in De Rode Hoed in Amsterdam het boek Nederlandse democratie voorgesteld. Het gaat om een bundel met, zoals de ondertitel aangeeft, ‘historische en sociologische waarnemingen’ van de vorig jaar overleden socioloog en publicist Jacques van Doorn.
J.A.A. Van Doorn behoorde niet tot het omvangrijke gild van stukjesschrijvers dat de Nederlandse pers onveilig maakt. Van Doorn was, naast bijvoorbeeld de ook al overleden Bart Tromp, een van de meest inzichtrijke observatoren van het politieke en maatschappelijke leven. In zijn essay Herfsttij der democratie boog Van Doorn zich onder meer over het socialisme, dat volgens hem uitgerangeerd is. Omdat een partij als PvdA in Nederland, net als de SP.A in Vlaanderen, ‘afscheid nam van het klassieke sociaaldemocratische emancipatie-ideaal dat primair de arbeidersklasse op het oog had’. Het klassenbegrip heeft geen betekenis meer, want er is ook geen arbeidersklasse meer die georganiseerd moet worden. De actieve, klassenbewuste burger is volgens Van Doorn afgelost door de passieve, niet in politiek geïnteresseerde consument.
In die zin is de voorspelling van Louis Tobback waarheid geworden. Door met de liberalen in een regering te stappen die zich richtte op dat consumentisme – het socialisme moest volgens voorzitter Steve Stevaert vooral gezellig zijn – is Paars voor de SP.A uiteindelijk in bont en blauw geëindigd. Het socialisme is niet langer gezellig.
Vlaams minister van Werk Frank Vandenbroucke (SP.A) beseft dat. Jaren geleden al waarschuwde hij zijn partij voor een aantal ontsporingen. Dat werd hem niet in dank afgenomen. Vandenbroucke was ook de enige die, alweer tot ergernis van veel partijgenoten, een staatshervorming nodig achtte. Een sociale staatshervorming, weliswaar. Daarom lanceerde hij tijdens zijn toespraak – de enige echt relevante – op het voorbije SP.A-congres het voorstel dat de verschillende deelregeringen en de federale regering nu al convenanten zouden sluiten over een aantal kernafspraken, zoals het arbeidsbeleid en de grootstedelijke problemen, in afwachting van zo’n staatshervorming.
Zoals de weinig riante peilingen aangeven, worstelt Vandenbrouckes partij met haar onverwerkte paarse verleden. Verderop in dit blad maakt Freddy Van den Spiegel, hoofdeconoom van Fortis, een vernietigende analyse van dat verleden.
We hebben, zegt Van den Spiegel, de voorbije tien jaar onze economie niet structureel versterkt, concurrentiekracht verloren, te weinig geïnnoveerd, onvoldoende uitgevoerd naar de snel groeiende landen, het staatsapparaat en de arbeidersmarkt niet hervormd en door creatieve boekhouding de opeenvolgende begrotingen verstoord. Kortom: er werd voortgedanst op een berg van schulden. Wat de overheid nu zuur opbreekt.
De SP.A heeft vrolijk meegedanst. Daarom is de slogan waarmee de partij in juni naar de kiezer trekt – ‘ Nu zeker‘ – ook zo opmerkelijk. Met Paars surfend op een nochtans florissante conjunctuur, heeft de SP.A niet alleen de begroting laten lekken. De partij heeft ook de hold-up van de notionele interestaftrek mee georganiseerd, de patiënt steeds hogere ziekenhuisfacturen voorgelegd en het aantal Belgen dat op of onder de armoedegrens leeft naar een naoorlogs hoogtepunt gestuwd.
De Vlaamse socialisten eisen nu ook in hun verkiezingsprogramma dat depositobanken worden onderscheiden van investeringsbanken. Want met hun gifkredieten en hun roekeloze gedrag op de aandelenbeurzen hebben de traditionele depositobanken de lont gestoken aan de financiële crisis, die intussen uitdijt tot een maatschappelijke crisis.
Naar het voorbeeld van de Glass-Steagall Act, een van de ingrijpendste New Deal-wetten van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt, werd in de jaren 1930 ook door ons land de wettelijke scheiding getrokken tussen depositobanken en investeringsbanken.
Laten het nu net de socialisten zijn die, in 1993 en nog eens in 1996, telkens met Jean-Luc Dehaene als premier, dat wettelijke onderscheid ongedaan hebben gemaakt.
Zo jong, en toch heeft de partijleiding van de SP.A nu al last van geheugenverlies.
door Rik Van Cauwelaert
