In het verleden bleven tijdens verkiezingsnachten de coalitiemogelijkheden meestal in speculatieve nevelen gehuld. Afgelopen zondag echter was de situatie al heel vroeg zo klaar als een bergbeekje. Voor het eerst sinds lang spoorde de meerderheid in Franstalig België met die in Vlaanderen: Vlamingen en Franstaligen lijken te delen in het paarse gevoel. Het installeren van de kiesdrempel heeft die duidelijkheid zeker in de hand gewerkt.
Zowel de Parti Socialiste van Elio Di Rupo als de Mouvement Réformateur van Louis Michel verstevigen hun positie en samen verwerven ze in het francofone landsgedeelte een afgetekende meerderheid. Zelfs in de rand rond Brussel halen zij twee Vlaamse zetels binnen, dankzij de veelal Franssprekende Belgen in het buitenland die hun stembulletins massaal naar de landelijke kantons tussen Halle en Vilvoorde stuurden.
Toch heeft de vrolijkheid in het VLD-kamp iets onzekers. De SP.A-Spirit-vleugel van de mogelijke paarse coalitie is wat te sterk naar de smaak van de Vlaamse liberalen. Bovendien is de electorale aantrekkingskracht van SP.A-voorzitter Steve Stevaert aanzienlijk sterker dan die van premier Guy Verhofstadt. Wat zondag al meteen voeding gaf aan de voorlopig loze geruchten dat Stevaert wel eens het premierschap zou kunnen opeisen. Dat Stevaert die geruchten niet meteen ontkent, hoort uiteraard tot het politieke schimmenspel dat dezer dagen wordt vertoond.
Bij de installatie van paars II onder de socialist Wim Kok schreef een Nederlands publicist dat het beleid opschoof van links-centrum-rechts naar rechts-centrum-links. De verschuiving nu van paars-groen naar paars, als gevolg van de implosie van de groene partijen – waarover nu veel krokodillentranen worden geplengd – is lang niet eenvoudig.
Steve Stevaert mag dan al voorhouden dat het socialisme gezellig zal zijn, of niet zal zijn, van dat paars-groene vrijheid-blijheid-gevoelen, want eindelijk los van de christen-democratische surveillant, zal de komende maanden en zelfs jaren weinig te merken zijn. De paarse routekaart laat dat niet toe.
De berichten uit de hoofdkwartieren van de Europese Unie zijn duidelijk. De bollebozen van de Europese Centrale Bank trachten de Unie weg te sturen uit het economisch stormgebied. Nederland en Duitsland, nu de ziekste man van euroland en onze belangrijkste handelspartner, waden momenteel door een recessie. Zelfs al zou in 2004 alsnog een riantere toekomst wachten, dan nog dreigen de Duitse problemen de rest van de Unie naar beneden te sleuren. En de sterke euro maakt er de zaken niet gemakkelijker op.
Oud-premier Mark Eyskens herhaalt het hier verderop: zonder doortastende hervormingen drijft Europa af op een samenleving die bijna dertig procent van het bnp aan pensioenlasten zal moeten besteden. We kunnen maar beter voorbereidingen treffen.
Er is trouwens geen enkele marge voor welke frivoliteit ook. Veel meer dan 0,5 procent economische groei voor 2003 valt er volgens de Nationale Bank en het Planbureau niet te verwachten.
Toch zal een eventuele informateur of formateur de partijen, die paars in de steigers moeten zetten, de tijd gunnen om de contouren van een regeerprogramma klaar te maken.
In juli 1999 was het regeerakkoord een schets van wat paars-groen hoopte te realiseren. Het was allemaal nogal vaag. Dat elk van de partners om beurten een slagje thuis mocht halen, was een onderdeel van het akkoord. Het mocht ook iets kosten. Verhofstadt I vertrok immers met een volle portefeuille.
Het regeerakkoord voor Verhofstadt II zal van een andere orde zijn. Elk onderdeel van dat akkoord zal een politieke prijskaart meekrijgen. Niet alleen de bijsturing in de sociale zekerheid. Zo valt in PS-kringen te vernemen dat Verhofstadt best premier mag worden, als ze maar afblijven van de NMBS. Maar alleen dan.
Maar volgend jaar wachten nieuwe verkiezingen, voor de regionale parlementen, met – belangrijk! – kleinere kieskringen. Tegen dan wil vooral de VLD zich herpositioneren. Be- kaert-voorzitter Paul Buysse gaf het hier vorige week te verstaan: ondernemers als hij, die tot de liberale achterban behoren, mogen geen tweede keer op rij ontgoocheld worden. Een verschuiving naar rechts bij de VLD valt niet uit te sluiten.
Maar een grondige sociale bijsturing uitvoeren met een uitgesproken rechtse partij, blijft zelfs voor Steve Stevaert een gevaarlijke operatie.
Grote verbouwingen van onze sociale systemen werden in het verleden altijd uitgevoerd door rooms-rode aannemers. Als gevolg van de nieuwe nederlaag van de christen-democraten, die dringend hun voorzittersprobleem moeten oplossen, heeft rooms-rood zelfs geen meerderheid.
Iemand bij de liberalen of de socialisten zal zich moeten opofferen.
Rik Van Cauwelaert
