President Jeltsin stuurde zijn regering naar huis. Maar de meerderheid van nationalisten en com- munisten in het parlement wil geen liberalisering.

Nu hij weer in goede gezondheid verkeert, heeft de Russische president Boris Jeltsin voor de vlucht naar voren gekozen. Hij stuurde zijn regering de laan uit, om een liberale koers in te slaan. Opvallend is dat Viktor Tsjernomyrdin premier blijft, al is de president niet echt tevreden over diens werk. Maar Jeltsin heeft verscheidene redenen om de positie van de premier voorlopig niet in het gedrang te brengen.

Gedurende zijn vier regeringsjaren heeft Tsjernomyrdin zich altijd loyaal opgesteld tegenover de president. Ook in de lange periode waarin die door ziekte was geveld. De premier geniet een stevig aanzien in het buitenland en bovendien slaagt hij erin samen te werken met de Doema, het parlement. Wat belangrijk is aangezien de tegenstanders van Jeltsin, de nationalisten en communisten, het daarin voor het zeggen hebben. Toch lijkt de rol van Tsjernomyrdin uitgespeeld.

De werkelijke macht in de regering zal voortaan worden uitgeoefend door Anatoli Tsjoebais, die tot voor kort de presidentiële administratie leidde. Tsjoebais wordt eerste-vice-premier en zal het economisch beleid coördineren. Van hem wordt een krachtige liberale aanpak verwacht, waarin radicale hervormers de eerste viool spelen. Daarmee keert Jeltsin in feite terug naar de politiek van vijf jaar geleden, toen Jegor Gaidar korte tijd het kabinet aanvoerde en plotseling opzij werd gezet.

Russische kranten speculeren uiteenlopend over de relatie tussen Tsjernomyrdin en Tsjoebais. Maar in hun commentaren zijn ze het eens over één ding : Tsjoebais wordt in de nieuwe regering de evenknie van de premier. Hij zal zijn vertrouwelingen opnemen in het kabinet. Dat hij niet direct tot regeringsleider promoveert, heeft te maken met het feit dat de nationalisten en communisten in het parlement zijn benoeming tot premier haast zeker zouden hebben ongedaan gemaakt. Door Tsjernomyrdin te handhaven omzeilde Jeltsin dit probleem. Want in tegenstelling tot de benoeming van een premier, moet die van ministers niet worden goedgekeurd door de Doema.

KAAKSLAG VOOR HET VOLK

Begin vorig jaar, toen de presidentsverkiezingen in aantocht waren, werd het tempo van de economische hervormingen vertraagd om de sociale gevolgen ervan te verzachten. Allicht liet Jeltsin er zich van overtuigen dat die vertraging op lange termijn niets zou uithalen. Het is niet onmogelijk dat de aftakeling van de economieën in de Balkan aanleiding gaf tot het inzicht dat alleen radicale veranderingen een kentering kunnen teweegbrengen in Rusland. Bovendien kan de president zich in zijn laatste ambtstermijn een zet veroorloven. Waarschijnlijk wil hij de geschiedenis ingaan als de politicus die het communisme de genadeslag toebracht en de grondslag legde voor de economische heropstanding.

De regering werd vooralsnog volgens een recept uit de Sovjettijd samengesteld. De grote nijverheidstakken waren erin vertegenwoordigd. Nu wordt de structuur gemoderniseerd. In de plaats van drie eerste-vice-premiers vult er één man die functie in. Waardoor Tsjoebais het roer in handen krijgt, mocht de premier verdwijnen. Ook het aantal gewone vice-premiers en het aantal ministeries worden ingekrompen.

De hervormers krijgen hun laatste kans. Als ze er niet in slagen de economische situatie te verbeteren, dan mogen ze een kruis maken over hun ambitie om het tijdperk na Jeltsin te beheersen. De Doema noemde de politieke wending nu al een nationale ramp. In een resolutie zegden de tegenstanders van Tsjoebais dat de leiders van het land bereid zijn om Rusland en zijn vitale belangen te onderwerpen aan het dictaat van het Internationaal Muntfonds en het buitenlands kapitaal. Tsjoebais’ benoeming is volgens die resolutie een kaakslag voor het volk. ?De naam van Tsjoebais is verbonden met het debacle van de Russische economie en het financiële systeem en met de cynische plundering die, onder het mom van privatiseringen, miljoenen landgenoten tot extreme armoede heeft gebracht.?

De communisten dreigden met een motie van wantrouwen tegen de ?regering-Tsjoebais?. Jeltsin hoeft zich daar de eerste keer niets van aan te trekken. Het is pas als er binnen de drie maanden een tweede motie van wantrouwen wordt goedgekeurd, dat de president de regering naar huis moet sturen of het parlement moet ontbinden en nieuwe verkiezingen uitschrijven. Maar de Doema beschikt nog over andere middelen om dwars te liggen. De pers reageerde al vrij negatief op de aanstelling van de economieminister. Sowjetskaja Russia trok een parallel tussen hem en Adolf Hilter : twee typen die op een monsterlijke wijze met het volk experimenteren. De liberale Nesawissimaja Gaseta noemde Tsjoebais de boze genius van de hervormingen die de door hem geboetseerde, jonge nomenclatura aan de macht wil brengen. Volgens die krant zou Tsjoebais wel goed eigendommen kunnen verdelen en staatsgeld uitgeven, ?maar zijn vermogen om een groei van de economie te waarborgen, heeft hij nog niet aangetoond.? Die kans krijgt Tsjoebais nu.

Piet de Moor

Hervormer Anatoli Tsjoebais moet nu bewijzen dat hij de Russische economie kan redden. Want steeds meer probeert men de Russen knollen voor citroenen te verkopen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content