Kort geleden bent u om de oren geslagen met eindejaarslijstjes. Iedereen in medialand had wel een boek gelezen of een film gezien, was op een première geweest, of herinnerde zich een titel uit deze of gene top tien. Uw dienaar werd niet opgebeld, de teleurstelling was onmetelijk. Een grove onrechtvaardigheid, temeer omdat geen van de ondervraagden, voor zover ik heb kunnen vaststellen, mijn favoriete boek van 2005 heeft vernoemd. Wat betekent dat een werkelijk grandioze roman aan u of uw dierbaren is voorbijgegaan. Slechts uw welzijn is belangrijk, daarom een rechtzetting.
Het lijkt me zo goed als uitgesloten dat ergens nog een eindejaarslijstje verschijnen zal. Het doet me dan ook veel plezier het laatste woord te krijgen, want het boek waarover ik u wil vertellen verdient niets minder dan uw onverdeelde aandacht. Om te beginnen moet u begrijpen dat ik, ondanks mijn beroep, als lezer in weinig van u verschil. Ik herinner mij dat Herman de Coninck ooit een Pleidooi voor de gewone lezer schreef; ik voelde me uitstekend vertegenwoordigd.
Pas bij een slecht boek lees ik als een schrijver. Dan kan ik niet nalaten te verbeteren, zinnen te herformuleren, andere beeldspraak te bedenken of krachtig bladzijden te verwijderen. Bij een goed boek vervaagt die neiging, en gaandeweg ervaar ik wat u ervaart, uiteraard op een hoogstpersoonlijke wijze. Het eindigt ermee dat ik vergeet vlekjes te zien, netjes op evenwijdige lijnen geordende vlekjes drukinkt, conform een afgesproken stelsel van vlekken, en dit op bijeengebonden papier. Een rechthoekig voorwerp in mijn handen, gemiddeld 300 gram. Ik vergeet waar ik ben.
Het overkomt me zelden, maar in 2005 was het ten minste één keer raak. Ik heb een voorliefde voor avonturenromans, ook dit was er één. Houdt u van cerebrale verhalen met filosofische inslag, wees niet verontrust: net als seks zit avontuur hoofdzakelijk tussen de oren. Een gedachtegang volgen tot ver voorbij zijn conclusie kan leiden tot adembenemende afgronden of onthutsende vergezichten, het hoeft zich echt niet in Finmark af te spelen, of ettelijke mijlen onder de zeespiegel om mij in vervoering te brengen. De roman die ik u wil aanprijzen situeert zich overigens van begin tot eind in een onbepaald deel van de wereld en ogenschijnlijk gebeurt er hoegenaamd niets.
Het paradoxale gevolg van die zeldzame vervoering, is dat een uitmuntend boek zich minder goed laat bespreken dan middelmatig werk. Alleen met een omtrekkende beweging, zoals u merkt, valt er iets over te beweren; de lezer was immers ondergedompeld in een parallel universum, het ontschiet hem dat het een boek betreft, dat iemand heeft geschreven. De bespreker wendt zich van lieverlee tot clichés, in de aanschijn van volmaakte literatuur klinkt elk van zijn woorden machteloos, algauw besluit hij dat u het maar zelf moet ervaren. Een meesterwerk is als het ware telkens opnieuw voor zijn lezer voorbehouden. De gelukkigen herkennen elkaar in de menigte, groeten met een oogopslag.
U zult mijn favoriete boek van 2005, allicht, in 2006 ontdekken: van dat komende plezier wil ik u geen kruimel ontnemen, zo na ligt u mij aan het hart. De roman was mij een complete verrassing, dat moet het voor u ook zijn. Wanneer het gebeurt, en u na afloop het boek dichtklapt, zult u niet twijfelen. U zult zich prompt mijn woorden herinneren, u zult weten waar ik het over had. U zult mij gelijk geven.
Peter Terrin
