In ‘De Kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week karel van miert over de Europese Commissie, de Europese begroting, Tony Blair, Shimon Perez, en rationalisaties in bedrijven. Mijnheer Van Miert, de Commissie-Barroso is op 22 november één jaar aan het werk. De eerste balans is niet positief.
KAREL VAN MIERT: Ze geraakt moeilijk uit het dal waarin ze de voorbije jaren is gesukkeld. Dat is niet typisch voor deze Commissie van José Manuel Barroso, de malaise is veel langer aan de gang. De Commissie heeft last om in de Europese besluitvorming de rol te spelen die ze zou moeten spelen. Dat is nog erger geworden nu ze bestaat uit 25 leden, één per Europese lidstaat. Dat vergroot bij de leden de neiging zich te gedragen als vertegenwoordigers van hun land, wat niet zou mogen. Je merkt dat aan individuele stellingnamen: de Ierse commissaris stelt zich op als ultraliberaal, de Finse holt maar door in verband met de uitbreiding van de Unie, en zo meer. Dat geeft niet de indruk van een coherent beleid, wat nochtans nodig is in de crisissituatie waarin de EU zich bevindt na het afwijzen van de grondwet.
Ik heb ook het gevoel dat de Commissie onvoldoende afstand houdt van het ideologische geharrewar over Angelsaksisch of Duits of Frans model, of over het al dan niet volgen van een neoliberale koers, en dat soort meestal steriele discussies. De Commissie moet daar tussenuit blijven, en zou zich alleen pragmatisch en Europees mogen opstellen. Dat gebeurt onvoldoende, en mede daardoor is ze vleugellam. Het is niet alleen Barroso die daarvoor met de vinger moet worden nagewezen, want het is duidelijk dat sommige regeringen deze situatie hebben gewild. Niettemin mag een Europese Commissie zich wat krachtiger laten gelden als verdediger van het algemeen belang.
Barroso lag deze week onder vuur voor een paar omstreden topbenoemingen.
VAN MIERT: Mij stoort meer wie hij niet, dan wie hij wel heeft benoemd. De belangrijkste aanstelling, die van de Ierse Catherine Day tot secretaris-generaal, dat is de hoogste ambtenaar van de Commissie, is een goede zaak. Tegenstanders roepen dat men hiermee de Angelsaksische en liberale lijn propageert, maar ik heb mevrouw Day leren kennen als een zeer bekwame en hardwerkende vrouw, met een sterke Europese overtuiging. Waar ik minder gelukkig mee ben, is met het ‘passeren’ van de Fransman François Lamoureux, een van de belangrijkste directeurs-generaal. Geen gemakkelijke man, vooral niet voor een zwakke commissaris, maar zeer intelligent, bijzonder actief, en achter de schermen een van de drijvende krachten van het Europese project. Blijkbaar heeft men te veel schrik van hem, wat erg minnetjes is. Lamoureux houdt de eer aan zichzelf en stapt op, een groot verlies.
De ministers van Buitenlandse Zaken moeten zich nog maar eens buigen over de meerjarenbegroting.
VAN MIERT: Je merkt hoe onverantwoord het was, vooral in hoofde van het Verenigd Koninkrijk, om eerder dit jaar het voorstel van het Luxemburgse voorzitterschap te laten mislukken. De Britten hebben geen alternatief, en dat komt hen stilaan ook bij hun vrienden uit Oost-Europa op zware kritiek te staan. De Britse premier Tony Blair zal hoe dan ook een voorstel op tafel moeten leggen, anders is zijn EU-voorzitterschap helemaal een flop, maar dat zal uiteindelijk niet veel verschillen van dat van de Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker. We hebben dus nodeloos veel tijd verloren, en veel onzekerheid gecreëerd. Blair heeft een retorisch mooie speech in het Europees parlement gehouden, en voor de rest niets meer. Tenzij maar blijven aandringen op een verdere uitbreiding, die de EU steeds meer zal verzwakken. Dat is wellicht ook de echte doelstelling van de Britten.
Knelpunten voor de begroting zijn onder meer de ‘rebate’, de gedeeltelijke terugbetaling van de Engelse bijdrage, waar de Britten aan vasthouden. En vooral de landbouwsubsidies, waar de Fransen aan vasthouden.
VAN MIERT: Niet alleen de Fransen. De landbouwpolitiek kun je niet zomaar terugdraaien. Je kunt hier en daar bijsturen, zoals men nu doet met de suiker, maar alles van de ene dag op de andere op zijn kop zetten is niet mogelijk. De Britten zijn er trouwens in 2002 zelf mee akkoord gegaan om het gros van de landbouwsubsidies vast te leggen tot 2013. We moeten die politiek om allerlei redenen aanpassen, maar niet op de manier waarop Tony Blair en de Britse EU-commissaris voor Handel Peter Mandelson het willen doen. Daarvoor betalen ze nu de prijs, want ze gaan in dit dossier geen beweging krijgen.
Dan is de bijeenkomst van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) volgende maand in Hongkong tot mislukken gedoemd.
VAN MIERT: Dat hangt ervan af wat men ervan verwacht. Wie hoopt dat de landbouwsubsidies in de rijke landen worden afgeschaft, zal inderdaad van een kale reis terugkomen. Het gaat overigens niet alleen om de EU, zoals men soms schijnt te denken, want ook in de VS en Japan is de steun aan de landbouw nog toegenomen. Het Europees landbouwbeleid is protectionistisch, maar dat kan slechts stapsgewijs veranderen. Daar een offensief tegen lanceren zoals de Britten hebben gedaan, heeft geen enkele zin.
De ‘Doha-ronde’ van de WTO wil de wereldhandel verder vrij maken ten gunste van de ontwikkelingslanden. Maar zijn die daarmee wel gebaat?
VAN MIERT: De grote wel, de kleine niet. Een grote groep landen, zoals Brazilië en India, hebben baat bij de vrijmaking van de handel. Maar van doodarme Afrikaanse of Aziatische landen mag men niet verlangen dat ze zelf zomaar hun grenzen opengooien. De WTO tekent dat verschil onvoldoende uit. Ik ben voor een asymmetrisch beleid, waarbij de armste landen meer mogelijkheden krijgen om hun producten in de rijke wereld af te zetten, zonder dat hun eigen economie door onze multinationals onder de voet wordt gelopen.
Uw vriend Tony Blair heeft voor het eerst een stemming in het Lagerhuis verloren: de verscherping van de antiterreurwet is afgewezen. Is dit een geïsoleerd incident?
VAN MIERT: Dat denk ik niet. Het toont aan dat ook in de Labourpartij steeds meer mensen genoeg hebben van Blair. Dat wordt een guerrilla die zich zal uitbreiden, en het is dus de hoogste tijd dat Gordon Brown overneemt. Zowel in het Verenigd Koninkrijk als in de VS worden bijna elke week nieuwe bewijzen geleverd van de leugens die zijn verkondigd, en het bedrog en de manipulaties die zijn gepleegd, om de oorlog tegen Irak te rechtvaardigen. Het is hallucinant hoe de twee hoofdschuldigen, George Bush en Tony Blair, de schouders blijven ophalen voor die verpletterende bewijslast. Ze hebben de hele wereld willens en wetens voorgelogen, en zijn een oorlog begonnen die voor de soldaten op het terrein uitzichtloos is, en die het wereldwijde terrorisme alleen maar heeft verhevigd. Ondertussen heeft die oorlog hen wel de controle over de Iraakse olievelden opgeleverd, wat ongetwijfeld de enige echte bedoeling was van de neoconservatieve bende rond vice-president Dick Cheney. Blair heeft bij de verkiezingen zijn hachje kunnen redden omdat de oppositie van de Conservatives zo zwak was. Die hadden trouwens ook voor de oorlog in Irak gestemd. Maar in zijn eigen partij is zijn krediet op.
In de Israëlische Labourpartij is Shimon Perez verrassend weggestemd als voorzitter, en vervangen door Amir Peretz.
VAN MIERT: Ik heb Perez goed gekend, en ik heb altijd veel respect voor hem gehad. Toch denk ik dat hij zich de laatste jaren vergist heeft door zich vast te klampen aan de macht, en door in de regering van Ariel Sharon te stappen. Want wat heeft dat opgeleverd? Israël ontruimt Gaza, maar sluit het tegelijkertijd af als een reservaat, en gaat duchtig verder met het koloniseren van de Westelijke Jordaanoever. Ze hebben daar al meer nieuwe nederzettingen opgericht, dan ze er hebben verlaten in Gaza. Op die manier zal de Palestijnse kwestie niet worden opgelost, en wordt de broeihaard voor het moslimterrorisme alleen maar vergroot. Perez heeft dat beleid ondersteund, of toch zeker niet tegengewerkt.
Amir Peretz, de nieuwe Labourleider, komt met een heel ander en veel hoopvoller discours, dat meer aansluit bij de vroegere politiek van Labour. Shimon Perez heeft grote verdiensten gehad, maar het einde van zijn loopbaan is minder fraai. Ik hoop dat hij nu niet samen met Sharon een nieuwe partij gaat oprichten, want dan zou hij helemaal van zijn voetstuk tuimelen.
In eigen land wil De Post zijn Geo- route 2 lanceren, wat mogelijk nog eens duizend banen kost. Het is een voorbeeld van hoe rationalisaties meestal leiden tot meer werkloosheid.
VAN MIERT: Traditionele activiteiten, of het nu in overheidsdiensten of in de industrie is, moeten soms worden afgebouwd omdat ze de productiviteit en dus de concurrentiepositie verzwakken. Dat hoeft de algemene werkloosheidscijfers niet noodzakelijk te vergroten, omdat er andere activiteiten in de plaats kunnen komen. De vermindering van het postverkeer bijvoorbeeld wordt gecompenseerd door een veel drukker elektronisch verkeer via e-mail, sms, en internet, wat voor vele duizenden nieuwe jobs zorgt. Misschien voor een ander profiel van werknemers, maar de opleiding van de jonge mensen is ook in die zin geëvolueerd. Veel bedrijven die herstructureren, besteden een deel van hun werk uit, wat op andere plaatsen dan weer werkgelegenheid oplevert.
Wat men moet vermijden, vooral de overheid, is dat rationalisaties het weefsel van onze samenleving aantasten. Herstructureringen moet men sociaal begeleiden, zoals ze dat in Scandinavië doen. Het is onverantwoord om ook dat aan de markt over te laten, want die zorgt daar toch niet voor. De overheid moet investeren in herscholing, of steun verlenen bij het oprichten van nieuwe diensten en bedrijven, waarbij efficiëntie geen synoniem hoeft te zijn van winstbejag. Het veronderstelt wel dat de overheid de nodige middelen heeft. Vandaar dat ik me afzet tegen wie voor een steeds verdere ontvetting van de staat pleit, en tegen wie almaar staat te roepen om de belastingen te verlagen. Als je daarop blijft doordrammen, krijg je een toestand waarbij het sociale weefsel uiteindelijk verdwijnt, met alle gevolgen die dat veroorzaakt. Ik denk dat we in Frankrijk hebben gezien tot wat dat kan leiden.
Koen Meulenaere
