De Tweede Wereldoorlog in nieuwe publicaties.

Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis (Soma, Residence Palace, Wetstraat 155 bus 2, 1040 Brussel), euro 20.

Paul Struye en Guillaume Jacquemyns, ‘La Belgique sous l’occupation allemande (1940-1944)’, Complexe, Brussel, 440 blz., euro 29,80.

José Gotovitch en Chantal Kesteloot, ‘Collaboration, répression. Un passé qui résiste’, Labor, Brussel, 236 blz., euro 16,50.

Omdat hij zo snel populair werd, ontbrandde rond de film al snel een felle ideologische strijd. Een voorbeeld daarvan is de rel rond de Franse film La kermesse héroïque (1935) van Jacques Feyder, ironisch genoeg geproduceerd door de firma Tobis, later Alfred Ehrhardts werkgever. Feyder gebruikt het Boom van de vroege 17e eeuw om een passioneel, ‘bourgondisch’ Vlaanderen te tonen, wat op heftig verzet stuitte bij de toen dominante flamingantisch-katholieke opiniemakers.

Het jongste nummer van het voortreffelijke tijdschrift Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis bevat een genuanceerde analyse van de rel. Benoît Michaïl wijst erop dat niet alleen de aan traditionele waarden verknochte conservatieven vonden dat de film ‘de Vlaamse moeder’ beledigde, maar dat ook Franstalige belgicisten er aanstoot aan namen, omdat de beeldvorming ervan niet strookte met hun eigen, burgerlijke, 19e-eeuwse nationalistische mythen.

De ideologische spanningen van de jaren ’30, die onder meer deze rel aan de oppervlakte brachten, kwamen in een nieuwe context eens nazi-Duitsland in mei 1940 België bezette. Om te weten hoe het ‘werkelijke’ land tijdens de bezetting echt dacht (veel genuanceerder namelijk), bestaan twee uitstekende bronnen: de vaak geciteerde notities van de katholieke politicus Paul Struye en de minder bekende enquête van de Brusselse hoogleraar Guillaume Jacquemyns in het arbeidersmilieu. Beide teksten zijn door José Gotovitch in La Belgique sous l’occupation allemande opnieuw uitgegeven.

De bevrijding markeert een volgend ideologisch keerpunt, soms met strafrechtelijke gevolgen. Met Collaboration, répression stelden José Gotovitch en Chantal Kesteloot een evenwichtige bundel met gedegen studies samen over de nog altijd politiek gevoelige problematiek van collaboratie en repressie, waarrond de polemieken vandaag nog altijd niet zijn uitgedoofd.