‘Dit is geen Zweedse coalitie maar een Monacocoalitie: alleen goed voor rijken en vermogenden.’ Vakbondsleiders Marc Leemans (ACV) en Rudy De Leeuw (ABVV) hebben geen goed woord over voor de federale regering-Michel. Ze zijn allebei ongerust en boos, en bereid tot actie. ‘We beginnen met die indexsprong. Die móét eruit.’
Al een paar jaar zijn de sociale gesprekspartners – de zogenaamde Groep van Tien – geen echte gesprekspartners meer. De leiders van werkgevers en vakbonden, die samen sociale akkoorden moeten sluiten en de sociale zekerheid moeten beheren, delen niet meer dezelfde visie op de welvaartsstaat. Dat zie je ook aan hun beoordeling van het federale regeerakkoord. De werkgevers tonen hun waardering, de vakbonden zijn verontwaardigd. Marc Leemans en Rudy De Leeuw leggen geregeld andere klemtonen, maar in grote lijnen denken ze hetzelfde over ‘Michel I’. Leemans: ‘En indien Knack ook Jan Vercamst van het liberale ACLVB had uitgenodigd, zou u ook van hem een gelijke evaluatie horen. Want het regeringsmenu smaakt niet lekker, het is zuur en bitter. Voor werkende mensen zit er geen microgram zoet in.’
In een regeerakkoord van 150 bladzijden staat dus niet één positieve maatregel?
RUDY DE LEEUW: We gaan ons niet laten vangen met een zoethoudertje zoals de uitbreiding van het tijdskrediet voor welbepaalde gevallen, terwijl datzelfde tijdskrediet voor andere mensen wordt afgebouwd. Dit is een ultrarechtse, ultraconservatieve regering met een programma op maat van de werkgevers. Punt uit. De Franstalige Charles Michel zal premier zijn van een regering die de Vlaams-nationalisten gebruikt om de natte droom van de ultraliberalen waar te maken. Ik denk niet dat alle kiezers van de N-VA daarop zitten te wachten. Het is de regering van het kiezersbedrog:geen enkele regeringspartij heeft voor de verkiezingen gezegd dat ze de pensioenleeftijd tot 67 jaar zou verhogen.
MARC LEEMANS: De maatregel die mijn hart doet bloeden, is de verhoging van het inschrijvingsgeld. Een Vlaamse beslissing, ik weet het, maar de regering-Bourgeois en de regering-Michel versterken elkaar, ook ideologisch. Ik ben de oudste van zeven kinderen uit een gezin met één inkomen. Mijn vader was buschauffeur. Ik heb kunnen studeren omdat we in een land leven waar belastingen herverdelend werken, waar sociale zekerheid en studiebeurzen bestaan. Als ik vandaag zou worden geboren, weet ik niet of ik die kansen nog zou krijgen. Dat maakt me ongerust.
De regering-Michel wil de staatsschuld afbouwen en de bedrijven meer zuurstof geven. Dan trekt de economie weer aan en kunnen we onze welvaartsstaat betaalbaar houden.
DE LEEUW: Dat is de neoliberale theorie, maar daarvan heb ik in de praktijk nog geen bevestiging gezien. Zelfs de OESO zegt dat we vooral moeten investeren en niet nog meer mogen besparen.
LEEMANS: Men moet toch eens beseffen hoe hoog de factuur voor gezinnen wordt. Ik kreeg deze week de gedetailleerde rekening van een tweeverdienersgezin. Ze verdienen behoorlijk goed, en ze hebben drie kinderen in het hoger onderwijs. Alleen al de Vlaamse maatregelen kosten hen 5240 euro per jaar: minder kindergeld, hoger inschrijvingsgeld, minder gratis elektriciteit, enzovoorts. Die 5240 euro is meer dan hun gezamenlijke dertiende maand. En daar komt straks de indexsprong van de federale regering bovenop. Die zal hen dit jaar alleen al 1800 euro kosten. Voorlopig totaal: een inlevering van ruim 6000 euro. En dan moeten ze nog de hogere accijns op diesel afwachten die ze zelf zullen moeten betalen, want ze hebben geen bedrijfswagen of geen vennootschap die zulke kosten van de belastingen aftrekt. En ga zo maar door.
DE LEEUW: Correcte informatie verstrekken is nu onze eerste opdracht. Jarenlang heb ik moeten uitleggen dat een indexsprong een werknemer met een modaal loon 20.000 euro kost. Zo’n indexsprong werkt je hele loopbaan door, tot en met je pensioen. De grootte van die factuur begint eindelijk duidelijk te worden.
In het verkiezingsprogramma van N-VA stond de afschaffing van het indexsysteem. Dat is niet gebeurd: het stelsel blijft overeind. Wouter Beke (CD&V) heeft dus wel degelijk een aantal slagen binnengehaald?
LEEMANS: De N-VA en Open VLD wilden inderdaad nog veel verder gaan dan wat nu in het regeerakkoord staat. Wouter Beke heeft vast en zeker gevochten om harde en onmogelijke eisen van die twee partijen tegen te houden. Ze wilden de werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperken en ook nog sneller laten dalen. Ze wilden de index helemaal afschaffen. De N-VA-heeft zelfs voorgesteld om jongeren twee jaar lang onder het sectorale minimumloon te laten werken. Onder het minimumloon! Alsof die mensen verantwoordelijk zijn voor de hoge loonkosten. Beke heeft zich dus fel geweerd. Maar het resultaat blijft zeer onevenwichtig.
Wie betaalt dan de rekening?
LEEMANS: De regering vraagt enorm veel aan gewone mensen en gewone gezinnen: inleveren op koopkracht, op arbeidsrechten, op hun loopbaan… En welke inspanningen leveren de zelfstandigen? De vrije beroepen? De vermogenden? De ondernemingen? Het antwoord is: niets meer dan vroeger.
DE LEEUW: Marc zegt vaak dat we dringend af moeten van dat etiket ‘Zweedse coalitie’. Hij heeft gelijk: dit is een Monacocoalitie, goed voor rijken en vermogenden.
U beschuldigt de regering van cliëntelisme: ze ontziet een specifiek deel van haar kiezerspubliek?
LEEMANS: Kijk naar de Open VLD, die vanaf de tribune roept: ‘En de biertaks gaat niet omhoog!’
DE LEEUW: Dat was een laatste cadeau voor Sven Gatz. Ik denk dat het omgekeerde is gebeurd: de N-VA en Open VLD hebben bewust geprovoceerd. Ze hebben zo veel mogelijk uitdagende maatregelen op tafel gelegd.
Ze hebben te veel gevraagd om voldoende te krijgen?
DE LEEUW: Ik ben er zeker van dat in kringen van bedrijfsleiders feestjes gebouwd zijn toen dit regeerakkoord bekend werd. En dat op de kap van de werkmens: het is toch om te schreien? Neem die ‘Kaaimantaks’: je gelooft toch niet wat daar staat? Is er echt iemand die gelooft dat wie zijn geld in een belastingparadijs parkeert, dat daarna netjes zal aangeven aan de fiscus?
LEEMANS:(zucht) Het regeerakkoord is volstrekt onevenwichtig. Deze regering zit alleen in de zakken van de gewone mensen.
DE LEEUW: Ik begrijp niet dat Unizo met al zijn kleine zelfstandigen dit regeerakkoord toejuicht. Wie gaat er op de koopzondagen van Unizo geld uitgeven, als deze regering zo diep in de portemonnee van de werknemers zit?
Unizo-topman Karel Van Eetvelt zegt dat ook werkgevers extra belast worden: in plaats van één maand moeten ze twee maanden gewaarborgd loon betalen voor langdurig zieke werknemers.
DE LEEUW: Die maatregel staat wellicht in het regeerakkoord om Karel Van Eetvelt de kans te bieden toch één puntje van kritiek te geven. Nu, ik ben ook geen voorstander van die maatregel. Het gevolg zal zijn dat nog meer controleurs op zieke werknemers worden afgestuurd. Zieke mensen moeten nu al vier uur per dag beschikbaar zijn voor controles en dus verplicht thuis zitten. Ik noem dat de medische enkelband.
Komt u niet rijkelijk laat met uw kritiek? De regeringsvorming heeft ruim honderd dagen geduurd: u had toch alle tijd om via de CD&V te wegen op de akkoorden, meneer Leemans?
LEEMANS: Ik heb in de loop van de onderhandelingen geen enkele tekst gezien. De enige informatie die ik kreeg, waren perslekken die de onderhandelaars zelf organiseerden: om proefballonnetjes op te laten of voorstellen af te schieten.
Het CD&V-congres heeft dit regeerakkoord met een overdonderende meerderheid goedgekeurd. Blijft CD&V de politieke voorkeurpartner van het ACV en Beweging.net?
LEEMANS: De christelijke werknemersbeweging heeft altijd goed samengewerkt met CD&V, maar tegelijk stelden we ons altijd onafhankelijk en kritisch op. Die houding zal na deze regeringsvorming niet veranderen.
Bent u nog lid van CD&V?
LEEMANS: Ik ben nooit lid geweest. Ik ben lid van geen enkele partij. Ik vind dat ik mijn rol als vakbondsvoorzitter beter kan spelen als ik in totale onafhankelijkheid mijn standpunten kan bepalen, en kan zeggen wat ik te zeggen heb.
We luisteren.
LEEMANS: We staan voor een politiek kantelmoment. Tot nu toe waren veel partijen nodig om een regering te vormen. Di Rupo I bestond uit zes partijen: daardoor werden scherpe tegenstellingen uitgevlakt, want iedereen moest water bij de wijn doen. Nu zitten vier regeringspartijen op elkaars lip. Er is veel minder manoeuvreerruimte, dat bleek al tijdens de regeringsonderhandelingen. Zelden zulke scherpe tegenstellingen gezien. Open VLD en N-VA gedroegen zich als ultraliberalen, terwijl MR en CD&V probeerden te milderen.
Deze regering is ideologisch toch veel coherenter dan de tripartite van Elio Di Rupo? Toen werkten liberalen en socialisten elkaar voortdurend tegen, waardoor het beleid vaak vis noch vlees was.
LEEMANS: De nieuwe regering is sterk aan het polariseren. Dit is geen regering vóór maar tégen het algemeen belang.
Dat is een zware beschuldiging.
LEEMANS: Deze regering verandert onze samenleving in een harde maatschappij. In een samenleving probeer je samen problemen op te lossen en steun je wie minder kansen of tegenslag heeft. Een maatschappij neemt van iedereen de maat en stelt je individueel verantwoordelijk voor je eigen lot. Wel, daar pas ik voor. Ik wil niet in een koude maatschappij leven, maar in een warme samenleving waar we voor elkaar zorgen.
De N-VA zegt dat het een politieke keuze is om mensen meer verantwoordelijk te maken: eerst voor de eigen deur vegen, zo raakt de hele straat schoon.
LEEMANS:(schraapt de keel) Ik zie een partij en een regering die mensen tegen elkaar opzetten. Een politicus zei onlangs: ‘Eindelijk zijn de socialisten er niet meer bij en ik hoop dat ze er nooit meer bij zullen zijn.’ Als ik dat hoor, vraag ik me af wiens belangen deze regering zal behartigen. Duidelijk niet de belangen van dat deel van de bevolking dat voor SP.A en PS heeft gestemd. Hoe kun je zo veel chagrijn spuien over een groot deel van de samenleving? Moeten we zulke uitspraken dulden van de leider van een partij die regeringsverantwoordelijkheid draagt?
DE LEEUW: Ik ben het met je eens, Marc. En ik noem man en paard: die uitspraak is van Bart De Wever. Hij is een antisocialist. De geest van Thatcher waart door de Wetstraat. De Wever is zijn conservatieve inzichten gaan halen in Engeland, bij Theodore Dalrymple. Blijkbaar durft hij daar niet meer publiek naar te verwijzen, want Dalrymple is in eigen land in het maatschappelijk debat verschrompeld tot een kabouter waar eens goed mee gelachen wordt. De Wever wil de afbraak van ons sociaal model, en deze regering werkt daaraan.
Klinkt sommige linkse kritiek op de regering-Michel en op de N-VA niet wat overdreven? Di Rupo had het over de dreiging van een ‘ultrarechtse regering die 130 jaar sociale vooruitgang wil vernietigen’.
DE LEEUW: Dat is helemaal niet overdreven. Wist u dat deze regering heeft beslist om het aantal overuren in de horeca tot 360 op te trekken? Tel maar na, zo wordt de zesdaagse werkweek opnieuw ingevoerd, via overuren die wellicht niet eens gerecupereerd kunnen worden. Dergelijke flexibiliteit eenzijdig opleggen, is de klok een halve eeuw terugdraaien.
Het indexsysteem blijft bestaan, langdurig werklozen behouden hun uitkering en het sociaal overleg wordt niet afgeschaft. Vandaar dat De Wever toegeeft in De Tijd: ‘Ik had nog veel verder willen gaan.’
DE LEEUW: Lees de verklaringen van vicepremier Jan Jambon. De N-VA wil kennelijk dat er in 2019 een zevende staatshervorming komt die het onmogelijk maakt om de beslissingen van deze regering terug te draaien. Wat deze regering zal afbreken aan sociale bescherming, mag nooit meer worden heropgebouwd. Dát is het echte plan-De Wever: de definitieve afbraak van ons Belgische sociaal model. Die ‘zevende staatshervorming’ is vandaag gestart. En dat hebben een aantal christendemocraten blijkbaar niet door.
LEEMANS: We hadden tot nu toe een maatschappij met veel verschillen, maar ook met een grote cohesie. Ik vrees dat men nu voluit kiest voor polarisering en dualisering. Je krijgt dus een slingerbeweging, van het ene uiterste naar het andere. (Hoofdschuddend) En dan zegt een partijvoorzitter: nooit meer met de socialisten.
Zowel linkse partijen als vakbonden liggen niet goed in de markt. Daar is de Arco-affaire zeker niet vreemd aan.
LEEMANS: Ha, Arco! Ik zat erop te wachten.
De regering heeft een compromis gesloten: Arco-coöperanten krijgen een deel van hun geld terug, maar ook de christelijke arbeidersbeweging moet betalen. Dat is een gedeeltelijke schuldbekentenis. Kunt u dat compromis aanvaarden?
LEEMANS: Positief is dat deze regering het engagement van de vorige regering respecteert. Ik vind dat maar normaal. Hoe is de Arco-affaire ontstaan? Bij de bankencrisis van 2008 was er op een bepaald moment een echte run on the bank. Toen ook Dexia dreigde om te vallen, heeft de regering de aandeelhouders van Dexia de arm omgewrongen voor een kapitaalverhoging. Arco kon dat niet aan, maar moest toch meedoen. Dat Arco-geld was in die dramatische dagen dus wel goed om Dexia te helpen redden, maar toen die operatie finaal fout liep, wilde men plots terugkomen op de waarborg die een grote parlementaire meerderheid had goedgekeurd. Die waarborgregeling was dezelfde die ook was voorzien voor bepaalde Ethias-verzekeringen. Daarna hebben sommige politieke partijen spelletjes gespeeld, terwijl ze perfect weten dat de collectieve middelen die wij als Arco in Dexia hebben gepompt, gewoon weg zijn. Onze beweging is miljoenen euro’s kwijt.
Gaan de vakbonden stormlopen tegen de regering? Als De Wever echt een volbloed thatcheriaan is, zal hij geen duimbreed toegeven.
LEEMANS: Als je maandenlang in een cocon onderhandelt over een regeerakkoord, leef je in een virtuele wereld. Daarna komen de ministers weer in de reële wereld en schrikken ze van de reacties van het publiek. Deze regering zal nog vaak schrikken. En ze zal ook met de sociale partners moeten overleggen. We zullen zien wat dat oplevert. Mensen zijn nu al ongerust over wat ze boven het hoofd hangt. Mijn mailbox stroomt vol met dringende vragen om informatie. De donkerblauwe draad die door dit regeerakkoord loopt, zullen we niet kunnen weggommen. Maar als vakbond staan we voor solidariteit. Daarom zullen we die ongerustheid die bij zo veel mensen leeft, proberen om te zetten in een strijd voor het collectieve belang. We zijn geen lobbygroep zoals de werkgevers, die met een paar individuele captains of industry de toon zetten in de media.
DE LEEUW: Ons verzet tegen deze regering zal alleen succes hebben als we de ongerustheid van veel verschillende groepen in de samenleving kunnen bundelen in gezamenlijk verzet. Ook al zal deze regering proberen om de solidariteit te doorbreken door een paar groepen wat extra’s te beloven.
Zoals de politie, die wordt gelijmd met gunstmaatregelen voor de pensioenleeftijd?
DE LEEUW:(kortaf) Er zal niets of niemand te lijmen vallen. Ook de politiemensen niet.
Willy van Eeckhoutte, de bekende topspecialist sociale zekerheid, zei in De Juristenkrant: ‘De bonden komen in mijn ogen meestal zeer conservatief uit de hoek’ en ‘de vakbonden zouden zo veel geloofwaardiger zijn als ze zelf ook eens iets zouden durven te accepteren waar ze zelf niet meteen beter van worden’.
DE LEEUW: Dat is pertinent onjuist. Weet u dat Marc binnen de Groep van Tien een paar jaar geleden zelf met voorstellen voor lastenverschuivingen is gekomen? Ik vond trouwens dat hij erg ver ging, maar hij wilde het debat openen. Wat was het antwoord van Pieter Timmermans van het VBO? ‘Wij zijn niet geïnteresseerd.’ Ze hebben ons gewoon de rug toegedraaid! Daarom vind ik het zo erg dat men de vakbonden altijd de zwartepiet toeschuift. Wij hebben net heel veel verantwoordelijkheid genomen.
LEEMANS: Rudy, ga toch niet in op zo’n provocatie. Wat mijnheer van Eeckhoutte zegt, is quatsch. Hij weet niet hoe ver we onze nek uitsteken, hoe constructief we meewerken aan oplossingen voor een heleboel problemen. Het is de laatste jaren bon ton om te kankeren op de vakbonden. Veel politici doen dat, werkgevers en ja, ook de media. Oké, we hebben de tijdgeest niet mee, maar onze tijd komt wel, zodra mensen opnieuw beseffen dat vakbonden hard nodig zijn. Wie komt vandaag nog op voor de belangen van de gewone man? In de media, in de politiek? Vakbonden zijn een tegenmacht. De radicaliteit van deze regering beantwoorden wij met ‘realiteit’. We gaan de mensen héél concreet laten inzien wat alle inleveringen voor hen betekenen. En op basis van die kennis zullen onze mensen beslissen wat wij moeten doen.
U gaat proberen om deze regering zo snel mogelijk te laten vallen?
LEEMANS: Dat zul je me nooit horen zeggen. De democratie heeft haar rechten. En de kans is groot dat we, net als in de jaren tachtig en negentig, een beleid zullen moeten uitzweten dat ons totaal niet zint. Maar de slinger zal terugkomen. Mensen maken morgen misschien een andere analyse dan ze een paar jaar geleden deden. En daarin gaan wij als vakbonden nu investeren: het bewustmakingsproces van de mensen.
DE LEEUW: We gaan het verzet breed en solidair organiseren. Als deze regering iets beslist wat niet kan, zal ze dat geweten hebben. We beginnen met die indexsprong. Die móét eruit.
LEEMANS: Wees gerust, heren. U hoort nog van ons.
DOOR WALTER PAULI EN JAN LIPPENS / FOTO’S DEBBY TERMONIA
‘Welke inspanningen leveren de zelfstandigen? De vrije beroepen? De vermogenden? De ondernemingen? Het antwoord is: niets meer dan vroeger.’
‘Onze tijd komt wel, zodra mensen opnieuw beseffen dat vakbonden hard nodig zijn.’
