Het forensisch onderzoek worstelt met de vraag: hoe uniek is onze biologische identiteit?
De moderne geneeskunde jongleert steeds meer met ons biologisch materiaal en dat heeft zo zijn gevolgen voor het gerechtelijk onderzoek. Onderzoeksrechters steunen immers steeds vaker op DNA-tests om misdadigers op te sporen, maar die zijn niet altijd helemaal waterdicht, zo blijkt nu.
Zo raakte bekend dat er in een zaak in de Verenigde Staten via DNA-onderzoek een duidelijke link gelegd kon worden tussen een zware seksuele aanranding en een bekende crimineel. Alleen zat de crimineel op het ogenblik van de aanranding in de gevangenis.
Niemand raakte wijs uit dit vreemde resultaat, tot bleek dat de gevangene ooit beenmerg toegediend had gekregen van de persoon die uiteindelijk de dader bleek te zijn. Beide betrokkenen hadden daarenboven – hoe waanzinnig kan het toeval zijn – dezelfde familienaam. Zulke incidenten maken het voor de rechtspraak, die steunt op overtuigende bewijskracht, een stuk lastiger om te oordelen.
Het zal wellicht ook moeilijker worden om donoren van weefsels (zoals beenmerg) te vinden als mensen gaan beseffen dat ze er een – weliswaar uitzonderlijk – risico door lopen om ooit met een misdaad geassocieerd te worden.
Van een andere orde zijn de problemen die steeds meer gerechtelijk onderzoekers ondervinden door het groeiende aantal televisieseries over hun werk. Argeloze kijkers laten zich imponeren door de technieken die politie- en andere speurders op de televisie gebruiken. Terwijl die technieken maar één element in het gerechtelijk onderzoek zijn. Het gebeurt nu al geregeld dat juryleden onder invloed van series als Crime Scene Investigation in de rechtszaal bovenmatig veel belang hechten aan de bevindingen van forensische experts. Terwijl die niet noodzakelijk sluitend zijn. Het is altijd nuttig dat een wetenschappelijke conclusie gesteund wordt door andere elementen uit het dossier.
Het wetenschappelijke topvakblad Science had het in dit verband onlangs over een ‘paradigmashift’ in het forensisch onderzoek. Want dat onderzoek steunt heel sterk op het idee dat iedere mens biologisch uniek is.
En daar moeten we dus mee uitkijken. Een analyse van onterechte veroordelingen waarin DNA-testen waren gebruikt, wees uit dat fouten met de tests in twee derde van de gevallen aan de basis van de vergissing lagen. In meer dan een kwart van de gevallen waren misleidende getuigenissen van wetenschappers mede oorzaak van de gerechtelijke dwaling.
Als het concept van het biologisch uniek zijn door allerhande fouten of complicerende omstandigheden niet solide blijkt, moet ook de forensische methode met meer kritische zin bekeken worden dan nu vaak het geval is.
Dirk Draulans
Beenmergdonatie kan in gerechtelijke onderzoeken tot vreemde resultaten leiden.
